Demsiły prapanavali psavać biuleteni na refierendumie pa Kanstytucyi. Ci jość u hetym sens, raźbirajemsia z ekśpiertami
U lutym 2022 hoda ŭ Biełarusi zapłanavany refierendum pa Kanstytucyi, anansavany dziejnymi ŭładami. Demakratyčnyja siły prapanavali ahulnuju stratehiju pavodzinaŭ — pryjści i «sapsavać» biuleteni, pastaviŭšy nasuprać usich prapanavanych varyjantaŭ kryžyki. Raspytali ekśpierta pa vybarach Alaksandra Šłyka i palitołaha Valera Karbaleviča, što heta daść.
«Hołas niesapraŭdnaha biuletenia — heta hołas suprać abiedźviuch opcyj: i novaj Kanstytucyi, i staroj»
Alaksandr Šłyk adznačaje: fakt taho, što demsiły damovilisia nakont adnoj stratehii pavodzinaŭ na refierendumie, kaštoŭny sam pa sabie:
«Jak čałavieku, jaki viedaje vybary znutry (Alaksandr pracavaŭ u adździele pa vybarach BDIPČ ABSIE, kiravaŭ nazirańniem za vybarami ŭ rehijonie ABSIE. Dapamahaŭ krainam pryvodzić ich vybarčyja pracesy ŭ adpaviednaść ź mižnarodnymi standartami, — zaŭv. red.) mnie padajecca, što ahučanaja stratehija zasnavanaja na tym, što ŭ ludziej jość prava ŭdzielničać u kiravańni svajoj dziaržavaj.
Hetaha prava nas pazbavić nichto nie moža, i im treba karystacca. Zrazumieła, što ŭ ciapierašnich umovach pravieści demakratyčny refieriendum nie atrymajecca: mnohija siadziać u turmie, niama nijakaha hramadskaha abmierkavańnia kanstytucyjnaha prajekta.
Heta budzie niesapraŭdny refierendum, jaki ničoha nie vyrašaje, bo vyrašyć aktualnyja biełaruskija prablemy mohuć tolki novyja vybary.
Ale kali atrymlivajecca mahčymaść skazać svajo słova, jaho treba skazać».
Surazmoŭca nie ličyć, što ŭdzieł u refierendumie aŭtamatyčna aznačaje lehimityzacyju ŭładaŭ, ale razumieje tych, chto chacieŭ by jaho bajkatavać całkam.
«Ja razumieju maralnuju pazicyju tych ludziej, jakija zaklikajuć da bajkotu: jany nie chočuć uviazvacca ŭ štości zahadzia brudnaje i niesumlennaje. Ale adznaču važnuju reč: u suśvietnaj historyi nie było prykładaŭ, kali b bajkot da čahości pryvodziŭ.
Akramia taho, biełaruskaja praktyka pakazvaje: pryjdziecie vy na ŭčastak ci nie — niavažna, vaš biuleteń i biez vas znojdzie darohu ŭ skryniu dla hałasavańnia. U hetym sensie lepš pryjści i vykazać svoj pratest niesapraŭdnym biuleteniem — tak vy chacia b paŭdzielničajecie ŭ pracesie, prademanstrujecie svajo mierkavańnie čalcam kamisii. I hałoŭnaje, što heta dziejańnie ŭ miežach zakona. Heta biaśpiečny sposab vykazać svajo «nie».
Dla taho, kab refierendum adbyŭsia, treba kab u im uziali ŭdzieł bolš za 50% vybarščykaŭ, uniesienych u śpisy. Alaksandr Šłyk miarkuje, što jak minimum pałova siońniašnich vybarščykaŭ žadaje demakratyi i pieramien, i, kali jany pryjduć na ŭčastki i prahałasujuć sapsavanymi biuleteniami, niemahčyma budzie «pieravažyć» ich kolkaściu ludziej z alternatyŭnym mierkavańniem.
Inšaja sprava, kaniečnie, jak usio heta paśla budzie padličana. Płanujecca, što sapraŭdnuju situacyju znoŭ dapamoža adsočvać płatforma «Hołas».
«U kamisijach jość ludzi, jakija ŭžo ciapier pačynajuć skardzicca: «Nas zahaniajuć!». I takim ja b raiŭ iści i zastavacca tam sumlennymi ludźmi: tak u vas budzie jašče adna mahčymaść pakazać narodu sapraŭdnyja vyniki refierendumu na vašym učastku.
Kali ž kazać prostaj movaj, to na siońnia hołas niesapraŭdnaha biuletenia — heta hołas suprać abiedźviuch opcyj, jakija nam nie padabajucca ŭ pryncypie — ni opcyja novaj Kanstytucyi, ab prajekcie jakoj dahetul ničoha nieviadoma, ni opcyja staroj», — kamientuje Alaksandr Šłyk.
Ilustracyjnaje fota.
«Dziejańnie lepšaje za bajkot»
Palitołah Valer Karbalevič ličyć rašeńnie «psavać» biuleteni aptymalnym scenaryjem u siońniašniaj palityčnaj situacyi:
«Zaklikać da pratestaŭ siońnia nierealna. Zaklikać da niejkich akcyj na vybarčym učastku — taksama: heta pahražaje ludziam pazbaŭleńniem svabody. I prapanavanaje apazicyjaj dziejańnie lepšaje za bajkot. Inšaja sprava, što ŭsio heta ŭsio roŭna, na moj pohlad, naŭrad ci pieraškodzić Łukašenku iści pa płanie. Vyniki refierendumu buduć standartna biełaruskija — kala 80% «za».
Sarvać refierendum ci vybary možna tolki tady, kali hałasy ličać. Ale ŭ apazicyi siońnia staić inšaja zadača: zachavać pratesny patencyjał, jaki nazapasiŭsia ŭ hramadstvie i vybuchnuŭ u 2020 hodzie. Zachavać adčuvańnie bolšaści. Kali hetaja bolšaść znoŭ siabie prajavić, nichto nie viedaje», — razvažaje Karbalevič.
Raniej u historyi Biełarusi ŭžo byli sproby pieratvaryć i vybary, i refierendum u «votum niedavieru» ŭładam. Naprykład, na vybarach 2006 hoda Zianon Paźniak zaklikaŭ biełarusaŭ zabirać aficyjnyja biuleteni z saboj jak budučy dokaz falsifikacyj.
Dvuma hadami raniej, na refierendumie 2004 hoda, z toj ža metaj prapanavali razrazać papierku: adnu pałovu kidać u skryniu dla hałasavańnia, a druhuju addavać u štab kaardynataram.
Ale kolkaść sapsavanych biuleteniaŭ tady była maleńkaj. Kali vieryć aficyjnym dadzienym, ahułam paśla respublikanskich hałasavańniaŭ kolkaść sapsavanych biuleteniaŭ nie pieravyšała 1-2%.
