Mafijoznyja schiemy i pryviazanaść da Rasii. Jak Nahorny Karabach staŭ šeraj zonaj armianskaj palityki i što budzie ciapier
Z pytańniami, čamu Azierbajdžan pajšoŭ na taki krok mienavita ciapier, jak kapitulacyja NKR paŭpłyvaje na pazicyi Rasii ŭ rehijonie i ci možna było paźbiehnuć pralićcia kryvi, my źviarnulisia da palitołaha i šmathadovaha aŭtara azierbajdžanskaha vydańnia Caliber.az, jaki pahadziŭsia na hutarku na ŭmovach ananimnaści.
Ściahi Nahornaha Karabacha i Armienii ŭ horadzie Ściepanakiert. Fota: Aldo Pavan / Getty Images
«Apieracyja mahła być zavieršana i ŭ 2020 hodzie»
Surazmoŭca adznačaje, što ŭ taho, što adbyłosia ciapier, było adrazu niekalki kantekstaŭ.
«Azierbajdžan pierš za ŭsio pastupova ŭzmacniaŭ cisk na sieparatystaŭ i zvužaŭ pole dla manieŭru. U pryncypie apieracyja, nakiravanaja na skasavańnie strukturaŭ karabachskich sieparatystaŭ, mahła być zavieršana i paśla vajennaha razhromu armianskaha boku ŭ 2020 hodzie, ale tady heta mahło prynieści straty dla mižnarodnaha imidžu Azierbajdžana.
Byli ryzyki, što apieracyja budzie sarvanaja praz umiašańnie, skažam, Rasii abo jana pryniasie straty, jakija buduć niesuvymiernyja pastaŭlenym metam», — ličyć palitołah.
Baku pastupova asłablaŭ Nahorny Karabach: letaś faktyčna była stračana mahčymaść dla vyvazu z Karabacha ŭ Armieniju karysnych vykapniaŭ, pačali ściskacca šlachi dla ratacyi i zabieśpiačeńnia vojsku.
Tamu siły Nahornaha Karabacha za hety čas byli faktyčna asłablenyja dy stali niazdatnyja čynić supraciŭ.
Zbroja na fonie azierbajdžanskaha ściaha. Vyjava: Getty Images / Anton Petrus
«U apazicyi ŭpłyŭ majuć i vyrazna prarasijskija siły»
Ekśpiert kaža, što apieracyja 19 vieraśnia prosta stała kropkaj u spravie, jakaja faktyčna była pradvyznačanaja jašče vosieńniu 2020 hoda.
Palitołah adznačaje, što ciaham hetych troch hadoŭ u Jerevana była mahčymaść damovicca z Baku i atrymać ad hetaha niejkija dadatkovyja vyhady, ale Nikoł Pašynian nie navažyŭsia na hety krok.
«Biezumoŭna, važnuju rolu adyhrali vyniki vybaraŭ na minułych vychodnych u armianskaj stalicy. Pa ich stała zrazumieła, što partyja Pašyniana choć i nie hublaje ŭłady, ale ŭžo chistajecca», — miarkuje aŭtar azierbajdžanskaha resursu.
Płošča Respubliki ŭ Jerevanie, 20 vieraśnia. Fota: Novosti Armienii i mira / Telegram
Ciapier im treba damaŭlacca z apazicyjaj, a apazicyjnyja partyi akurat robiać staŭki na revanšysckija nastroi, dakazvajuć, što Karabach možna niejkim čynam utrymać, pažadana z dapamohaj zachodnich vajskoŭcaŭ.
U apazicyi ŭpłyŭ majuć i vyrazna prarasijskija siły, siarod ich partyja «Kraina dla žyćcia», jakuju vybudoŭvaje multymiljarder Rubien Vardanian.
Zbroja na fonie armianskaha ściaha. Vyjava: Getty Images / Anton Petrus
Pry hetym analityk miarkuje, što Złučanyja Štaty nie byli schilnyja ŭciahvacca ŭ hetuju spravu, bo heta mahło pryciahnuć za saboj prablemy z Turcyjaj. Dyj ahułam, na jaho dumku, ZŠA nie bačyli dla sabie karyści ad taho, što Karabach zastaŭsia by pad kantrolem armian.
«Padklučeńnie ZŠA mahło b tolki stvaryć prablemy dla kalektyŭnaha Zachadu, a nie prynieści niejkuju stratehičnuju karyść», — adznačaje ekśpiert.
Na jaho dumku, pry ciapierašniaj rehijanalnaj raskładcy ŭ Armienii niama niejkich unikalnych stratehičnych pieravah, cikavych Zachadu.
Surazmoŭca miarkuje, što i samo armianskaje nasielnictva ŭ bolšaści svajoj nie hatovaje da vialikich achviaravańniaŭ dziela Karabacha.
«Nahorny Karabach z pačatku 1990-ch staŭ šeraj zonaj i ŭ samoj armianskaj palitycy. Ź im asacyjavalisia mnohija mafijoznyja schiemy i pryviazanaść da Rasii. Hetaja situacyja rabiła niemahčymym dla Armienii vybrać bolš zbałansavany kurs, kab urešcie niejak raźvivacca ŭ ramkach rehijona».
Na vulicach Ściepanakierta. Fota: Aldo Pavan / Getty Images
«Rasija tut asabliva ničoha nie hublaje»
Što tyčycca pazicyj Rasii ŭ rehijonie, to, na dumku analityka, situacyja z Nahornym Karabacham amal nijak nie paŭpłyvaje na jaho.
«Upłyŭ Rasii na Armieniju byŭ stračany, užo kali Pašynian pryjšoŭ da ŭłady. Situacyja z Karabacham moža tolki pryśpiešyć ruch Pašyniana ŭ bok Zachadu, a nie źmianić niešta karennym čynam, bo hety ruch i tak byŭ vielmi surjoznym», — kaža ekśpiert.
Viartajučysia da padziej kanca 1980-ch hadoŭ, z čaho i pačaŭsia hety kanflikt, ekśpiert źviartaje ŭvahu, što sieparatysckija idei byli sfarmavanyja nie tolki hramadstvam u samoj Armienii.
«Jany nabyli radykalnaje adcieńnie pad upłyvam armianskaj dyjaspary, a sami płany ekspansii byli realizavanyja z aktyŭnym udziełam aktyvistaŭ ASAŁA i inšych radykalnych uzbrojenych farmavańniaŭ armianskich nacyjanalistaŭ za jaje miežami», — miarkuje palitołah.
Savieckija vajskoŭcy ŭ Nahornym Karabachu, 18 kastryčnika 1989 h. Fota: AP Photo / JTD
«Rasija, mahčyma, nieŭzabavie vyviedzie svaich vajskoŭcaŭ»
Palitołah ličyć, što, zachapiŭšy ŭ pačatku 90-ch razam z aŭtanomnym rehijonam ziemli Azierbajdžana, Armienija apynułasia ŭ hieapalityčnym tupiku.
«Bo nie było nijakich resursaŭ, kab heta ŭtrymlivać, raźvivać i navat zasialać hetyja ziemli. Zachoplenyja terytoryi Azierbajdžana, za vyniatkam byłoj NKAV, zastavalisia amal biaźludnymi, a sama NKAV taksama była ŭ chraničnym zaniapadzie, adkul tolki źjazdžali», — adznačaje ekśpiert.
Palitołah miarkuje, što paśla kapitulacyi Rasija, mahčyma, nieŭzabavie vyviedzie svaich vajskoŭcaŭ z hetaj terytoryi i z Armienii, ale heta nie budzie dla jaje niejkim udaram, bo hetaja prysutnaść im asabliva ničoha nie davała.
Mašyny rasijskich miratvorcaŭ prajazdžajuć praz kantrolna-prapuskny punkt kala Hietavana ŭ Nahornym Karabachu, 25 listapada 2020 h. Fota: Sergei Grits / AP Photo
«Heta była dziŭnaja vyspa vajskovaj prysutnaści RF na Paŭdniovym Kaŭkazie biez narmalnych šlachoŭ zabieśpiačeńnia i biez vyraznych stratehičnych zadač. Tamu navat prosta padtrymlivać na płyvu značnuju vajskovuju prysutnaść u rehijonie dla Rasii było niaprosta. I samaje hałoŭnaje — niezrazumieła, dziela čaho heta rabić.
Tam nie prachodziać niejkija mižnarodnyja kamunikacyi, niama niejkich važnych karysnych vykapniaŭ. Zatoje heta pieraškadžała raźvivać adnosiny z kudy bolš stratehična važnymi dziaržavami — Azierbajdžanam i Turcyjaj. Tamu i dla samoj RF prysutnaść u Armienii nie mieła asablivaha sensu. Heta byŭ kavałak SSSR, jaki zastaŭsia tam z časoŭ pieršaha prezidenta Armienii Lavona Ter-Pietrasiana, jaki raspaviadaŭ, što sam armianski ŭrad prasiŭ pakinuć rasijskija vojski ŭ rehijonie».
Čamu bolš čym za try dziesiacihodździ baki nie zmahli znajści kampramisu?
«Sam pieramoŭny praces, u tym liku ŭ ramkach t. zv. Minskaj hrupy ABSIE, byŭ mlavym i małaźmiastoŭnym: karabachskija sieparatysty ad pačatku nie ličyli sabie častkaj Azierbajdžana, ich terytoryja stała vykonvać peŭnyja vyhodnyja armianskim elitam funkcyi čornaj dzirki, dzie rabilisia dziŭnyja spravy, źnikali hrošy ci, naadvarot, adkul možna było ŭziać siły, kab uziać i trymać uładu ŭ Jerevanie.
Plus armianski bok praktyčna da kanca trymaŭsia za ŭsie zachoplenyja terytoryi, a nie tolki za kolišni aŭtanomny rehijon NKAV. Prastory dla pieramoŭ tam było niašmat», — kaža ekśpiert.
Tym nie mienš, ekśpiert upeŭnieny, što kanflikt pamiž krainami nie skončycca na Karabachu. Jon prosta piarojdzie na temu, jakim čynam možna adnavić transpartnaje i kamunikacyjnaje adzinstva rehijonu, praz adnaŭleńnie šlachoŭ znosinaŭ, jakija niekali išli praz terytoryju Armienii ŭ Azierbajdžan i ź jaho.
«Azierbajdžan składajecca ź dźviuch asobnych častak, bo na zachadzie, «za Armienijaj», u jaho jość Nachičevanskaja Aŭtanomnaja Respublika, kamunikacyja ź jakoj ciapier idzie nie karaciejšym i zručniejšym šlacham praz Armieniju, a praz Turcyju i Iran.
Zialonym koler — Azierbajdžan. Ciomna-zialonym — terytoryja Nahornaha Karabacha. Fota: gettyimages.com / pop_jop
Azierbajdžan chacieŭ by palepšyć kamunikacyju pamiž hetymi častkami svajoj terytoryi. I heta mahčyma nadziejna zrabić, tolki adnaviŭšy adzinstva rehijona i šlachi znosinaŭ pamiž bolšaj častkaj Azierbajdžana i NAR».
Palitołah ličyć, što prablema tak zvanaj «histaryčnaj varožaści» pamiž jakimi-kolviek narodami — nadumanaja i ekspłuatavanaja palitykami dziela peŭnych metaŭ, što nie majuć dačynieńnia da intaresaŭ narodaŭ i paspalitych ludziej.
«Heta datyčyć i Armienii z Azierbajdžanam. Bolšuju častku času narody abiedźviuch krain žyli pobač, a armianskaje nasielnictva ŭ damaderny čas paśpiachova žyło ŭ składzie ci pobač ź ciurkskimi, arabskimi, iranskimi dziaržavami, a Paŭdniovy Kaŭkaz tradycyjna byŭ šmatetničnym rehijonam ad Kaśpijskaha da Čornaha mora, sa źmiašanym nasielnictvam».
Čytajcie taksama:
Što takoje Nahorny Karabach i što armianie z azierbajdžancami tam dzielać
Biełaruska raskazała, što adbyvajecca ŭ Jerevanie paśla kapitulacyi Nahornaha Karabacha
Hałoŭnaja prablema vyrašeńnia karabachskaj prablemy ŭ tym, što z časoŭ prychoda da ŭłady Pašyniana Armienija znoŭ stała demakratyčnaj krainaj, ŭ tyj čas jak paśla adstaŭki priezydenta Elčybieja ŭ pačatku 90ch Azierbajdžan zastajecca spadčynnaj aŭtakratyjaj z mocnym ksienafobnym tvaram, a azierbajdžanskija ŭłady nieadnarazova dakazvali svaju zdolnaść da pravakacyj. Apošni prykład - pierakryćcio łačynskaha kalidora nieviadoma adkul ŭźnikłymi azierbajdžanskimi ... ekołahami, jakija dla NDA aŭtarytarnaj krainy dziejničali niazvyčajna rašuča. U samim Azierbajdžanie jašče ŭ 2013 hodzie ŭ škołach byli ŭviedzieny uroki "patryjatyzmu", jakija pa sutnaści ŭjaŭlajuć z sabie mierapryjemstvy pa prapahandzie ksienafobii i militaryzmu. Tamu pucin sa svaimi "razhovorami o hłavnom" byŭ daloka nia pieršym, a aściarohi armianskaha nasielnictva Karabachu na kont etničnych čystak majuć racyju.
Ale ŭ mienia niama anijakich simpatyj da prarasiejskaha kiraŭnictva h.z. NKR, i vielmi doŭha ich nie było da spara Pašyniana, čyja prysutnaść ŭ žandarskim kłubie pastsavieckich dyktataraŭ pad nazvaj ADKB vyhladała vielmi aburalna. Ŭ Armienii nie było anijakich pravoŭ na Arcach akramia h.z. pačućcia "histaryčnaj spraviadlivaści", i prablemu sychoda z Karabachu treba było vyrašać jak maha chutčej, pakul zastavalisia šansy atrymać ad Azierbajdžanu kampiensacyi dla ŭładkavańnia karabchskich rełakantaŭ u Armieniju. Ciapier, kali viartańnie Karabachu ŭ Azierbajdžan adbyvajecca va ŭmovach rašučaj vajennaj pieramohi Azierbajdžanu - šansy atrymać niešta ad Azierbajdžanu na riełakacyju ŭ davoli biednuju Armieniju vyhladajuć vielmi nizkimi.