Navukoviec raić sadžać na leciščy łavandu i razvodzić paŭlinaŭ. Navošta?
Časam navukoviec-chimik Siarhiej Biesarab daje siabram i svajakam parady pra toje, jak azdobić lecišča. Svajoj maci jon paraiŭ zavieści na padvorku dekaratyŭnyja vidy chatnich ptušak: ad fazanaŭ da paŭlinaŭ. A što navukoviec moža paraić dla vašaha lecišča? «Jeŭraradyjo» raspytała jaho pra idei.
Łavanda
«Ja zaŭsiody raju svajakam i znajomym hladzieć na svajo lecišča z estetyčnaha boku. Kab radavała nie tolki toje, što tam raście bulba — a kab raśliny, žyvioły, sama łandšaftnaja arhanizacyja prynosiła radaść.
Tut my havorym i pra vodary (razam z aramatyčnymi raślinami, jakija ich hienierujuć). I pra kolery (to-bok pra raśliny, jakija ad siezonu da siezonu mianiajuć koler liścia). Usio heta razam uździejničaje na psichałahičny stan čałavieka, i na Zachadzie ludzi pryjšli da razumieńnia važnaści mienavita kambinacyi stymułaŭ ŭžo dziesiacihodździ tamu», — havoryć Siarhiej Biesarab.
Surazmoŭca adrazu papiaredžvaje: da hetaha pytańnia jon padychodzić z navukova-techničnaha punkta pohladu, i havorka pojdzie pra funkcyjanalny łandšaftny dyzajn ci navat funkcyjanalnuju fitaerhanomiku. To-bok raśliny, jakija my vyroščvajem, pavinny nieści dadatkovy funkcyjanał.
1. Abaraniajem lecišča ad avadnioŭ łavandaj
«Pa-pieršaje, budujem tak zvanyja asiarodkavyja bijałahičnyja barjery. To-bok vysadžvajem raśliny, jakija źjaŭlajucca hienieratarami latučych efirnych alejaŭ. I hetyja vypareńni stvarajuć prastoravuju ścianu pamiž vašym leciščam i navakollem, jak niejkaje siłavoje pole ź filma «Marski boj». Takija fitabaŕjery nie dazvolać zavitvać u hości klaščam ci kamaram, jakija letam akupujuć Biełaruś.
Hetyja fitapierymietry farmirujucca z raślin, jakija nie tolki ŭtrymlivajuć latučyja efirnyja alei, ale mohuć hienieravać ich. Samy prosty prykład takich raślinaŭ — łavanda, sadovy čabor, limonnaja trava (cymbapahon). Dobry efiekt taksama daduć łandyš i čaromcha, ale niuans u tym, što hetyja raśliny dobra pracujuć tolki padčas ćvicieńnia».
2. Baronim hlebu ad škodnych čarviakoŭ z dapamohaj ekzatyčnych haściej
«Jość i hlebavyja bijabarjery: taja ž čaromcha, kalenduła ci aksamitki. Hetyja raśliny svajoj karniavoj sistemaj hienierujuć rečyvy, jakija źniščajuć padziemnych škodnikaŭ (heta źviazana z tak zvanym efiektam alełapatyčnaści). Kali my atočym svoj učastak kalendułaj, to čarviaki i niematody da nas nie pryjduć».
A jašče z-za pavieličeńnia kolkaści chvarob i škodnikaŭ Biesarab raić sadžać kultury, nietradycyjnyja dla našaha rehijona. Ale jany pavinny mieć charčovuju karyść.
«Možna pasprabavać vykarystoŭvać amarant — heta naš hość z Paŭdniovaj Amieryki. Jon maje vielmi bujnoje pryhožaje liście i spažyŭnaje nasieńnie, bahataje na mikraelemienty. Ja raiŭ by jaho vyroščvać absalutna usim — nu ci prynamsi pačać z taho, kab nabyć i pasprabavać kašu z hetaha nasieńnia. Taksama dobry varyjant — nasieńnie kinoa i čya».
Amarant. Fota: diardeur.blogspot.com
Usie hetyja raśliny mohuć raści ŭ našym rehijonie. I choć jany vyhladajuć nie nadta dekaratyŭna, ale mohuć prynieści vialikuju karyść u jakaści charčovych praduktaŭ.
«Jašče adzin vielmi cikavy abjekt — kanna. Viedaju, što časam u Biełarusi hetuju raślinu sadžajuć jak dekaratyŭnuju z-za jaje kvietak. Ale mała chto viedaje, što heta blizki svajak banana, jaki maje vielmi bujnyja karani, bahatyja na kruchmał. Žychary Paŭdniovaj Amieryki zapiakajuć ich, jak my — bulbu. A z samoha kruchmału robiać łokšynu funčoza.
I jašče adna cikavaja akaličnaść: hetaja kvietka ŭtrymlivaje ŭ kareńniach mocny ślimicyd — to-bok źniščaje smaŭžoŭ i ślimakoŭ. Kali vam na ŭčastku nie patrebnyja smaŭžy, možacie prosta sadzić kannu tam, dzie jany kancentrujucca.
Kanna. Fota: Euroradio
Taksama raślina źjaŭlajecca mocnym remiedyjantam hlebaŭ. Kali chočacie pačyścić hlebu ad ciažkich mietałaŭ ci taksičnych arhaničnych rečyvaŭ, treba, kab niekalki hadoŭ tam rasła kanna. U takim vypadku, praŭda, kareńnie ŭ ježu ŭžyvać nie atrymajecca.
Jašče adnym cikavym fitaremiedyjantam moža być takaja paznavalnaja raślina, jak tamarysk. Jaho asablivaść u zdolnaści zabirać z hleby chłaryd natryja i akumulavać jaho (navat hipierakumulavać) u liści. U Biełarusi isnuje prablema zasaleńnia hlebaŭ, źviazana jana ŭ tym liku ź biezkantrolnym vykarystańniem zimoj piaščana-solevych sumiesiaŭ. Tamarysk tut moža dapamahčy.
Ź jaho zdolnaściu da hipierakumulacyi solaŭ źviazana i jašče adna karysnaja jakaść. Soli vystupajuć u jakaści antypirenaŭ, to-bok heta raślina nie padtrymlivaje raspaŭsiudžańnie ahniu i moža vystupać jak admysłovy supraćpažarny baŕjer».
«Žyvyja kvietki»
«Ludziam stałaha vieku rekamiendavaŭ by padumać pra «žyvyja kvietki». To-bok pra dekaratyŭnyja parody chatnich ptušak. Ich važnaja jakaść — jany samaŭznaŭlajucca, ich prosta karmić, prosta dahladać. Jany majuć jarkija kolery i ŭpryhožvajuć učastak.
Paŭlin z kurami. Fota: botanichka.ru
Pieršyja, chto prychodzić u hałavu — dekaratyŭnyja parody kurej, chatnich fazanaŭ ci navat… paŭlinaŭ. Jany dakładna dapamohuć dasiahnuć pryhažości lecišča ŭ luby siezon».
Čytajcie taksama:
Biesarab — pra cynhu Łatypava: Mnie tut bačycca ruka niejkich miedykaŭ-kataŭ
Ci taki ŭžo biasškodny fiermientavany ivan-čaj?
«Pabačyŭ na skury darožku z ukusaŭ». Jak biełarus zmahaŭsia z paścielnymi kłapami
