Sapraŭdnaja ŭzajemasuviaź pamiž telefonam, knihami i raźvićciom blizarukaści
Šmat chto z baćkoŭ upeŭnieny, što hadžety vyklikajuć mijapiju (blizarukaść). Bolš za toje, kažuć, što hetaja ŭzajemasuviaź pramaja, choć heta doŭha nie było navukova dakazana. Dyk ci jość pryčynna-vynikovaja suviaź u hetym vypadku nasamreč?
Fota: pixabay
Harvardski juryst Tajler Vihien na praciahu mnohich hadoŭ pravodziŭ statystyčny ekśpierymient z advolnymi danymi, atrymanymi z roznych krynic. Vyjaviłasia, što kali nakłaści hetyja danyja na hrafiki, to jany buduć stvarać niekatoryja z samych nadumanych karelacyj. Naprykład, možna zrabić vysnovu, što pamiž 2000 i 2009 hadami isnavała suviaź pamiž pavieličeńniem spažyvańnia syru na dušu nasielnictva i śmierciami, vyklikanymi zabłytvańniem u praścinach. Absurdna, praŭda?
Adnak nie vyklikaje sumnievaŭ fakt rostu kolkaści vypadkaŭ blizarukaści, što nie moža być całkam rastłumačana tolki hienietyčnymi faktarami. Takim čynam, nieabchodna hladzieć na faktary navakolnaha asiarodździa, śćviardžaje The Conversation.
Saŭdzielnik, ale nie hałoŭny vinavaty
Ci źjaŭlajucca ekrany, a dakładniej ich praźmiernaje vykarystańnie, pryčynaj blizarukaści? Jak ni dziŭna, apošnija daśledavańni pakazvajuć, što jany nie niasuć niepasrednaj adkaznaści.
Blizarukaść, jakaja prajaŭlajecca ŭ ciažkaści fakusavańnia vačej na addalenych abjektach, uźnikaje, kali vočny jabłyk zanadta doŭhi adnosna zdolnaści fakusavańnia rahavicy i kryštalika voka. Heta prymušaje pramiani śviatła nakiroŭvacca ŭ punkt pierad siatčatkaj. Aproč hetaha, blizarukaść nazirajecca, kali rahavica ci kryštalik (ci dva adrazu) zanadta vyhnutyja dla daŭžyni našaha vočnaha jabłyka. U niekatorych vypadkach usie hetyja faktary ŭźnikajuć adnačasova.
Hetyja anamalii vypraŭlajucca linzami, jakija pieradajuć śvietłavuju infarmacyju ŭ zadniuju častku našaha voka. Sam praces raźvićcia blizarukaści ŭ voku nie zusim zrazumieły, ale viadoma, što dla pravilnaha raźvićcia našaha zroku nam nieabchodna raźvivać i praktykavać zrok jak na blizkuju, tak i na dalokuju adlehłaść.
U hetym sensie zdajecca łahičnym padazravać, što pastajannaje znachodžańnie pierad ekranami z rańniaha ŭzrostu ŭ toj čas, kali voka jašče raźvivajecca, moža spryjać mijapii. Adnak danych dla takoj vysnovy nasamreč niedastatkova.
Stomlenaść vačej
Nichto nie asprečvaje, što praźmiernaje vykarystańnie ekranaŭ vyklikaje «stomlenaść vačej», taksama viadomuju jak «kampjutarny sindrom»: pačyrvanieńnie i śvierb u vačach, suchaść ci, naadvarot, pastajannaja ślozaciečnaść, hałaŭny bol i h. d. Heta adbyvajecca tamu, što kali my hladzim na ekran, to mienš mirhajem (nieśviadoma), doŭha hladzim na peŭny punkt (časta pad nieadpaviednym vuhłom) i padviarhajem siabie ŭździejańniu praźmiernaj jarkaści ekranaŭ.
Što my možam zrabić, kab zmahacca z hetym? Najlepšaja rekamiendacyja dla pamianšeńnia prykmiet stomlenaści vačej — heta časta mirhać i rabić pierapynki, prytrymlivajučysia praviła 20/20/20. Inšymi słovami, kožnyja 20 chvilin rabicie 20-siekundny pierapynak, padčas jakoha pahladzicie ŭdalečyniu i pasprabujcie zasiarodzicca na abjekcie na adlehłaści kala šaści mietraŭ. Možna taksama hladzieć i praz akno, hałoŭnaje — kab zrok sfakusavaŭsia na abjekcie na adlehłaści.
Niedachop śviatła jak adzin z hałoŭnych faktaraŭ
Dzieci, jakija šmat čytajuć (jak na papiery, tak i na ličbavym ekranie), zvyčajna mienš padviarhajucca ŭździejańniu soniečnaha śviatła ciaham dnia. I niadaŭna było dakazana, što isnuje ŭzajemasuviaź pamiž blizarukaściu i niedachopam soniečnaha śviatła.
Padobna na toje, što soniečnaje vypramieńvańnie (asabliva vysokaenierhietyčnaje, jak siniaje i fijaletavaje śviatło) stymuluje vykid dafaminu (važnaha niejramiedyjataru) śpiecyjalnymi kletkami siatčatki. Heta strymlivaje rost voka, što dazvalaje paźbiehnuć vyšej zhadanaha typovaha padaŭžeńnia voka, jakoje pryvodzić da mijapii.
Jość taksama i ekśpierymientalnyja danyja, jakija pakazvajuć, što ŭ roznych vidaŭ žyvioł, u tym liku ŭ małpaŭ, uździejańnie vysokaenierhietyčnaha fijaletavaha śviatła moža abaraniać ad raźvićcia blizarukaści.
Takim čynam, usie prykmiety pakazvajuć na toje, što ni knihi, ni elektronnyja pryłady niepasredna nie vinavatyja ŭ pavieličeńni kolkaści vypadkaŭ blizarukaści va ŭsim śviecie. Jany tolki stali saŭdzielnikami hetaj źjavy, bo z-za ich dzieci mienš byvajuć na soncy.
