Biełaruski dyzajn: jak stvarajucca łahatypy i chto staić za «vokładkaj» našych brendaŭ
Ci zadumvalisia vy, što ŭsio toje, što nas atačaje, tak ci inakš źjaŭlajecca praduktam dyzajnu? Šyldy, biłbordy, kroj adzieńnia, płaniroŭka kvatery… My sutykajemsia z hetym kožny dzień i časam navat nie ŭjaŭlajem, jak šmat pracy staić za kožnaj rečču.
Prapanujem vam bližej paznajomicca z tymi, chto zadaje praviły hustu ŭ našym asiarodździ. Razam ź niamieckim brendam prafiesijnych instrumientaŭ dla piśma rOtring i aficyjnym dystrybjutaram brenda ŭ Biełarusi — kampanijaj Universal Press — my pačynajem prajekt «Sučasny biełaruski dyzajn z rOtring».
Historyja kampanii Tintenkuli Handels GmbH ROTRING
pačałasia ŭ 1928 hodzie z vynachodki pad nazvaj «Viečnaje piaro». Heta była aŭtaručka z vuzkaj stalovaj trubkaj zamiest zvyčajnaha piara. Ale sapraŭdny pośpiech pryjšoŭ paźniej, kali «Viečnaje piaro» stała instrumientam dla čarčeńnia — rapidohraf da hetaha času zastajecca vizitnaj kartkaj firmy.
Nazva kampanii była źmienienaja na rOtring u pačatku 1970-ch, kab adpaviadać handlovaj marcy. Jaje simvał — čyrvonaje kalco, jakoje apiarazvaje kožnuju pryładu.
Ciapier firma vyrablaje bolš za 3000 najmieńniaŭ papularnych siarod prafiesijanałaŭ pryład. Heta izohrafy, pioravyja asadki dla kalihrafii i leterynhu, prafiesijnyja miechaničnyja ałoŭki, a taksama rohli, liniejki, šabłony, čarciožnyja doški i inšyja pryłady. Apošniaja raspracoŭka firmy — hibrydny instrumient rOtring 800+, jaki daje mahčymaść malavać jak na papiery, tak i na tačskrynie.
Siońnia havorym pra toje, jak stvarajucca łahatypy i čamu jany — tvar brendaŭ. Pravadnikami ŭ hety śviet stanuć suśvietnaviadomy mastak, dyzajnier i pravakatar Uładzimir Ceśler i prafiesijny raspracoŭščyk i vytvorca šryftoŭ Dzianis Sierabrakoŭ.
«Rasfarboŭka paznohciaŭ — heta nie dyzajn»
Dzianis Sierabrakoŭ pačaŭ pahružacca ŭ prafiesiju ŭ 2003 hodzie. Z 2006-ha pracuje jak indyvidualny pradprymalnik. Siońnia jon sumiaščaje ŭ sabie stvaralnika šryftoŭ, mieniedžara pa prodažach, kreatyŭnaha dyrektara i buchhałtara. Paśpieŭ pasupracoŭničać z mnohimi bujnymi biełaruskimi i zamiežnymi kampanijami (1S Wargaming, «Krynica», «Biełrasstrach», Artox, «Miehafon», Moscow Tesla Club i inšyja).
Dzianis Sierabrakoŭ.
«Zvyčajna abyvaciel pad dyzajnam maje na ŭvazie dekor, ale heta roznyja rečy. Dyzajn — heta praces, vynikam jakoha stanovicca dom, novaja pryčoska ci telefon. Biełaruski fiłosaf ad dyzajnu Aleh Čarnyšoŭ uvohule kaža, što praduktam dyzajnu moža być navat ideałohija. Kali tłumačyć praściej, to ŭsio heta možna paraŭnać ź miedycynaj: finałam pracy stamatołaha budzie vylečany zub, dla dyzajnieraŭ — namalavany łahatyp, naprykład. U ahulnačałaviečym sensie dyzajn zachoŭvaje ŭ sabie i raźvivaje sučasnuju kulturu. A voś rasfarbavanyja paznohci ci strašnyja šyldy na budynkach biełaruskich haradoŭ — heta akurat dekor, banalnaje ŭpryhožvańnie. Nazyvać heta dyzajnam niekarektna.
Roznakalarovymi šyldami ź plonki i płastyku ŭ nas sprabujuć vyłučyć handlovyja punkty, kab jany «kidalisia ŭ vočy». Ale treba razumieć kantekst i viedać mieru! Bieśsistemnaść rekłamy psuje interjer i traŭmuje psichiku», — uvodzić u matčastku Dzianis.
Łahatyp — pryvatny vypadak dyzajnu. Ź im brend vyłučajecca siarod sotniaŭ inšych, robicca paznavalnym.
«Za hady ja vypracavaŭ dla siabie schiemu prydumvańnia łahatypaŭ. Jak šryftavik adšturchoŭvajusia mienavita ad šryftoŭ. Dla mianie vielmi važny pieršasny kantakt z klijentam, tamu ja amal nie pracuju z zamiežnymi zamoŭcami. Vykarystoŭvaju roznyja instrumienty. Heta moža być kampjutar, ałovak z šyrokakancovym piarom, aplikacyja, farby — usio, što dastupna. Siońnia na toje, kab zrabić łahatyp, u mianie sychodzić tydzień-dva», — raskazvaje dyzajnier.
Dzianis nakidvaje eskiz pioravaj ručkaj rOtring Art Pen.
U svaim ramieśnictvie Dzianis vystupaje za dyktaturu: adrazu daje zrazumieć, što nie pojdzie na pavadku ŭ klijenta. Taki padychod tłumačycca prosta: «Klijent — nie prafiesijanał, jon nie zajmajecca dyzajnam kožny dzień i nie zdolny ŭbačyć uvieś dyjapazon mahčymaściaŭ». Pa tych ža pryčynach Sierabrakoŭ nikoli nie prapanoŭvaje zamoŭcam niekalki varyjantaŭ łahatypaŭ na vybar.
«Dyzajnierskaja škoła ŭ savieckaj Biełarusi była najlepšaja»
U minskaj majsterni Uładzimira Ceślera siarod šmatlikich eskizaŭ, farbaŭ, art-abjektaŭ i instrumientaŭ na hanarovym miescy visić skulpturny źlepak profilu jaho hałoŭnaha, vidać, tvorčaha partniora Siarhieja Vojčanki. Jany paznajomilisia ŭ 1970-ja, kali razam navučalisia ŭ siońniašniaj BDAM na adździaleńni dyzajnu. Pracy, asabliva płakaty, zroblenyja ich art-studyjaj, hrymieli nie tolki ŭ SSSR, ale i daloka za miežami. A prajekt «Dvanaccać z XX», u jakim 12 samych značnych mastakoŭ XX stahodździa pradstaŭlenyja ŭ vyhladzie jajek, i siońnia zhadvajuć jak adnu z samych hienijalnych skulpturnych instalacyj u śviecie.
«Stalin, jaki nie ržavieje». Za padobnyja «žarty» sa Stalina Instytut historyi partyi rychtavaŭ Vojčanku i Ceśleru pomstu.
U 2004 hodzie Siarhieja Vojčanki nie stała, ale Uładzimir praciahvaje rabić ich supolnuju spravu. U adroźnieńnie ad mnohich ludziej taho pakaleńnia, jon sočyć za apošnimi trendami i maje internet-myśleńnie, tamu ŭsie jaho pracy, jak i raniej, traplajuć u jabłyčak.
Raspaviadajučy pra svaju dziejnaść u savieckija časy, spadar Ceśler zhadvaje imiony kaleh: Siarhiej Sarkisaŭ (aŭtar viadomaj emblemy Minska i «Kalinki»), Mikałaj Stas, jaki raspracavaŭ firmovy styl «Miłavicy» i zavoda «Haryzont»… I adznačaje, što dyzajnierskaja škoła ŭ Biełarusi zaŭsiody była mocnaja.
«Na moj pohlad, dyzajnierskaja škoła ŭ nas była najlepšaja ŭ SSSR. Što i kazać, kali jašče ŭ pačatku 1920-ch u nas funkcyjanavała cudoŭnaje mastackaje abjadnańnie UNAVIS, kudy ŭvachodzili Kazimir Malevič, El Lisicki, Mikałaj Suecin».
Uładzimir skieptyčna aceńvaje siońniašni stan dyzajnu ŭ Biełarusi: «rašeńnie, jak buduć aformlenyja brend ci padzieja, časam prymajuć načalniki, jakija aničoha ŭ hetym nie ciamiać».
«Niejak ja stvaraŭ płakat pa zamovie Ministerstva kultury, źviazany ź Jankam Kupałam. Čynoŭniki pahladzieli i skazali: «Płakat niadrenny, ale zamianicie šryft». Ja tady spytaŭ: a na jaki? Jany nie viedajuć. Voś u tym i sprava: nie viedajuć, ale lezuć.
Taja samaja situacyja i ź biznesam, z zamoŭcami. Adna pradprymalnica paprasiła dapamahčy z brendavańniem ich masła. Ja tłumačyŭ: lepš pradavać taki pradukt, zapeŭnivajučy, što heta niešta narodnaje, ź vioski, zroblenaje za susiednim płotam. I kab u spakojnych kolerach: vochra, załacisty, maksimum — sini. Ale ŭ jaje hałavie vioska = kałhas, joj padavaj kisłotnyja pakunki. U ludziej tut skłaŭsia peŭny hust, i ni ŭ čym ty ich nie pierakanaješ. Tamu
ja čaściej pracuju z zamiežnymi klijentami: kab žyŭ vyklučna biełaruskimi zakazami, daŭno b jeści nie było čaho», — raskazvaje Uładzimir.
I praciahvaje:
«Praz toje, što dyzajnierskija rašeńni prymajucca niezrazumieła kim, my majem strašnyja płakaty «Ja lublu Biełaruś» na vulicach i zubra Vołata ŭ jakaści talismana chakiejnaha čempijanatu. Usie ž rahatali ź jaho! Chtości z zamiežnikaŭ, pamiataju, spytaŭ u mianie: «A čamu ŭ vas simvałam stała karova? U vas dobraje małako. Mabyć, tamu?». Małako ŭ nas sapraŭdy niadrennaje, i karova mahła b simvalizavać Biełaruś, ale ŭ asacyjacyi «karova na lodzie», pahadziciesia, jana ŭžo nie da miesca.
Zubra abrali narodnym hałasavańniem. Adnak kali havorka idzie pra rečy, jakija prezientujuć nas na dziaržaŭnym uzroŭni, na mižnarodnym, to ja ŭpeŭnieny, što rašeńnie pavinna prymacca śpiecyjalnaj kamisijaj z mastakoŭ, dyzajnieraŭ, zahadčykaŭ profilnych kafiedr — ludźmi, jakija ŭ hetym raźbirajucca. Tady budzie niejki hodny vynik».
U majsterni Ceślera.
«Biełaruskija kampanii časam prosiać zrabić, jak u Lebiedzieva»
Raskazvajučy pra biełaruskich klijentaŭ, Dzianis Sierabrakoŭ zaŭvažaje niekalki asablivaściaŭ. Naprykład, amal usie jany chočuć, kab u łahatypie byŭ i znak, i tekst. Ale z punktu hledžańnia markietynhu znaki patrebnyja tolki kampanijam, jakija za karotki čas majuć vialikuju kolkaść kantaktaŭ z aŭdytoryjaj. Ci kali ich nazvy doŭhija, składana vymaŭlajucca. Tak, kali dla mabilnych apierataraŭ znački pažadanyja, to maleńkaja kaviarnia moža spakojna abyścisia i bieź ich.
U jakaści prykładu-aryjenciru biełaruskija klijenty časam pryvodziać raskručanuju ciapier maskoŭskuju dyzajnierskuju studyju Arciemija Lebiedzieva. Na heta, na dumku dyzajniera, jość svaje pryčyny:
«My znachodzimsia pad absalutnym upłyvam krain, ź jakimi razmaŭlajem na adnoj movie. I raśpijaranyja ŭ internecie ci na telebačańni piersony, jakija pracujuć u Rasii ci va Ukrainie, całkam łahična zaniali rozumy prostych ludziej. Pra svaje ž ułasnyja dasiahnieńni my maŭčym.
Dy i niama ŭ nas śpiecyjalizavanych resursaŭ, jakija b mahli hetuju temu papularyzavać. Umoŭna kažučy, maje šryfty ŭ 2014 i 2017 hadach pryznavali adnymi z najlepšych niekalki śpiecyjalizavanych internet-vydańniaŭ. Heta padzieja dla Biełarusi? Zdajecca, tak. Ale biełarusy krychu abyjakavyja. U nas vielmi ramieśnickaje myśleńnie: niechta lepić zbany, niechta vypuskaje kraftavaje piva, niechta pradaje bižuteryju. I ŭsio heta stvarajecca ŭ maleńkich majsterniach i abjomach. Toje, što my robim, byccam ad pačatku nie skiravana na ekspart, na zajavu: «Hladzicie, Biełaruś jość!».
Pry hetym my majem vydatnych majstroŭ, ničym nie horšych za tych, čyje pracy pijaryć Arciemij Lebiedzieŭ: Ihar Juchnievič, Loša Limanaŭ, Anton Baranaŭ, Juryj Tarejeŭ i inšyja.
«Biełaruski vizualny kod — heta nie tolki arnamient»
Apošnim časam, jak možna zaŭvažyć, šmat dzie pačaŭ źjaŭlacca arnamient: jon jość na emblemie MZS, jaho «kładuć» na damy, leśvicy, adzieńnie, paścielnuju bializnu, taksi… Tyja, chto nie choča kapijavać idei rasijskich dyzajnieraŭ, znachodziacca ŭ statusie «ŭ pošukach nacyjanalnaj identyčnaści».
Da Dzianisa Sierabrakova niejak taksama źviarnułasia taksamatornaja słužba z prośbaj raspracavać dla ich firmovy styl z vykarystańniem nacyjanalnaha arnamientu. Dzianis admoviŭsia: dla jaho biełaruski vizualny kod — heta nie tolki vyšyvanki.
«U płanie farmiravańnia kultury my vielmi zaležnyja ad Rasii i Zachadu adnačasova. My znachodzimsia niedzie pasiaredzinie, i treba vyznačacca, u čym budzie prajaŭlacca naša admietnaść. Na hetaje pytańnie kožny prafiesijanał pavinien dać adkaz sam praz žyvapis, skulpturu, kino ci teksty. Voś u knižcy Michała Aniempadystava «Koler Biełarusi» jość krychu pra naš kod, naprykład. U mianie samoha pakul niama sistemy hienieracyi infarmacyi, źviazanaj z estetykaj biełaruskich šryftoŭ, łahatypaŭ… Ale dla mianie heta dakładna nie machrovaja imitacyja. Kali, kab zrabić niešta biełaruskim, tudy abaviazkova pchajuć arnamient, navat na kaŭbasu. Heta ž absurd! Jak i nadrukavanyja vyšyvanki na majkach: tak ža kudy tańniej, čym vyšyvać. Dla mianie padobnaje štučnaje dačynieńnie da biełaruskaści niezrazumiełaje».
Ilustracyja Andreja Jaraševiča.
U pracy sa źniešnim vyhladam piva «Lehiendy Miensku» Dzianis akurat pasprabavaŭ paekśpierymientavać ź biełaruskimi, na jaho pohlad, matyvami.
«Dla mianie tut biełaruskaje ŭ peŭnaj formie znakaŭ i ŭ tym smaku, jaki zastajecca ad ich. Ale heta dekor».
A hety łahatyp Dzianis stvaryŭ dla fondu «Dobra».
«Tut ja šukaŭ toje, što moža być sučasnym i adnačasova nieści ŭ sabie našy tradycyjnyja aŭtentyčnyja kody.
U pracesie ja vyvieŭ dla siabie takuju sensavuju kanstrukcyju ŭ dačynieńni da biełaruskaha: askietyčny minimalizm, kali jość samaje nieabchodnaje i hetaha dastatkova. Možna skazać, što naš vizualny kod zachoŭvajecca ŭ biełaruskich vioskach ź ich zrazumiełaj karcinaj śvietu. Kancepcyja biełaruskaha dla mianie ŭ prostaści».
Uładzimir Ceśler maje svajo pradstaŭleńnie biełaruskaha: humarystyčnaje, časam pravakacyjnaje i rezkaje. Dla jaho heta hulnia ŭžo ź viadomymi łahatypami i simvałami, u jakija jon dadaje novy sens, jaki budzie dobra zrazumieły mienavita na łakalnym uzroŭni. Praŭda,
humar pra Biełaruś va Uładzimira Ceślera vychodzić skroź ślozy: na majkach zamiest Miensk — Mientsk, zamiest Dažynak — Dažymki.
«Moj varyjant lepš charaktaryzuje toje, što zrabili z rodnym Słuckam da hetaha śviata», — tłumačyć Ceśler.
Za padobnuju śmiełaść u vykazvańniach Uładzimir papłaciŭsia adsutnaściu zvańniaŭ. Ale jon navat uściešany hetym faktam: «Zvańni ž u nas siońnia dajucca nie za dziejańni, a za luboŭ načalstva, tamu nie kryŭduju». Jon pryznajecca, što, kali naradziŭsia syn, staŭ bolš abačlivym u svaich mastackich rašeńniach, ale revalucyjnuju naturu całkam usio roŭna niemahčyma pierakroić.
A što z budučyniaj?
Dzianis Sierabrakoŭ u hetym płanie nastrojeny aptymistyčna:
«Kali razhladać dyzajn jak mietadałohiju, to jon nikudy nie dzieniecca. Pry sučasnych tempach raźvićcia niejronnych sietak całkam realna, što šryft ci łahatypy buduć stvarać mašyny: nacisnuŭ — i hatova. Ale sama dumka dakładna nikudy nie źniknie. Dyzajn — heta pošuk idej. Kali jany jość, užo niavažna, jakim čynam budzie adbyvacca realizacyja».
A voś Uładzimir Ceśler nie navažvajecca davać acenku raźvićciu padziej u budučyni: «Čas pakaža, da čaho my ŭ Biełarusi pryjdziem. Moža, budzie jašče horš. My ŭžo nie aceńvajem, my prystasoŭvajemsia: daŭno nichto ni z čym nie zmahajecca, kab tut było lepš».
Kali łahatypy pierastajuć pracavać
U finale razmovy my paprasili našych hierojaŭ razabrać niekalki biełaruskich łahatypaŭ i patłumačyć, što ź imi tak ci nie tak.
Siońniašnuju formu łoha Biełteleradyjokampanii ŭ siaredzinie 1990-ch prydumaŭ Uładzimir Ceśler. Praŭda, u jaho varyjancie jano musiła być zialonym: simvalizavać takim čynam śviatłodyjodny indykatar (zialonaje śviatło zvyčajna ŭkazvaje na toje, što pryłada ŭklučanaja).
Ceśler:
«Kali mnie prapanavali zrabić im łahatyp, ja adkazaŭ: «Zmahu, ale ž vy jaho nie prymiecie. Abaviazkova na moj varyjant źvierchu nalepicie čyrvona-zialony ściažok, busłoŭ ci kałasok z arnamientam». Tak i zdaryłasia: moj łahatyp pavisieŭ niejki čas, a potym vykarystoŭvaŭsia ŭ duecie ź dziaržaŭnym ściaham».
Ceśler:
«Kali hladziš na siońniašni łahatyp «Biełavii», nijakich asacyjacyj, akramia taho, što ŭ nas biednaja kraina, mnie ŭ hałavu nie prychodzić. Ja sprabavaŭ supracoŭničać ź imi jašče ŭ kancy 1980-ch. Spačatku ŭ jakaści simvału prapanoŭvaŭ šypšynu, vyšytuju na chvaście, paśla — zrabić samaloty ŭ vyhladzie busłoŭ. Ale abrali vałošku».
Sierabrakoŭ:
«Takaja płastyka, čyrvony koler vyklikajuć niejkuju tryvožnaść — zhadziciesia, što nienarmalna, kali iduć takija niezdarovyja asacyjacyi. Spačatku hladziš na hety ijerohlif, sprabuješ jaho rasšyfravać i vyśviatlajecca, što heta nie ijerohlif, a try litary, jakija jaho nahadvajuć. Navošta tut uvohule patrebnaja simvalnaja častka? Firma ničoha nie vyrablaje sama, zajmajecca ramontam pahruzčykaŭ. Ja b pakinuŭ im tolki nižniuju častku, krychu pierapracavaŭšy šryft».
Sierabrakoŭ:
«Heta nie maje dačynieńnia da dyzajnu, bo jon nikoli nie apieruje siužecikaj. Tut my bačym historyju: žyło-było soniejka, jakoje padniałasia z-za hor, pahreła ziamlu, raśliny pačali raści…». Kali b ja stvaraŭ emblemu dla Ministerstva adukacyi, to, jak minimum, spraščaŭ by, rabiŭ u adnym kolery. Nam uvohule nie chapaje ahulnaj ajdenciki dla biełaruskaha transpartu, dla ŭsich ministerstvaŭ i padraździaleńniaŭ dziaržaŭnaj sistemy: kab, jak minimum, usie sajty mieli ahulny styl. Čamu ŭsio tak chaatyčna? Tamu što nie vybudavanaja sistema adnosin pamiž prafiesijnaj supolnaściu i dziaržavaj jak zakazčykam. U nas usie — sami pa sabie».
Sierabrakoŭ:
«Prosta ŭsio vielmi drenna. Takaja raznastajnaść u kolerach i šryftach — heta žach. Uvohule, kali kazać pra miedyja, treba razumieć, što tyja ž haziety — daloka nie tolki łahatyp. Heta i toje, jak jany źviarstanyja, uvieś makiet, praporcyi, šryft… Usio heta ŭpłyvaje na ahulnaje ŭsprymańnie.
Mnie było b cikava pracavać ź miedyja, bo heta pastajanny pastaŭščyk sučasnych zadač, źviazanych z majoj prafiesijaj. Ich najaŭnaść vielmi raźvivała b. Miedyja źjaŭlajucca asnoŭnymi spažyŭcami šryftoŭ: pastajanna startujuć novyja prajekty, rubryki. Ale ŭ Biełarusi ciapier niama nivodnaha hulca, jaki b razumieŭ heta. Apošnim i, napeŭna, adzinym drukavanym prajektam, jaki sprabavaŭ farmiravać zdarovy klimat, byŭ časopis «Tajmier» (z makietam Ihara Juchnieviča)».
Dzie nabyć rOtring?
- Aficyjny dystrybutar rOtring — kampanija Universal Press. Absłuhoŭvańnie karparatyŭnych klijentaŭ i dyleraŭ.
- Razdrobny prodaž i kansultacyi pryvatnych klijentaŭ —studyja kalihrafii Calligraphy.
