«45 kh — stolki ja važu paśla prystupu. Chočacca adrezać sabie hałavu». Raskazvaje žančyna, jakaja žyvie ź mihreńniu z 12 hadoŭ
«Ja nie mahu kančatkova zrazumieć, jak, kali i čamu prychodzić da mianie mihreń. Apošnija 10 hadoŭ jana vałodaje mnoj amal kožny miesiac, ale pa-roznamu».
Mihreń — heta nie prosta mocny hałaŭny bol. Chvaroba maje šmat inšych prajaŭ, jakija pieraškadžajuć narmalna pracavać, padarožničać i rujnujuć usie płany. Biełaruska Kaciaryna Cholcapfel-Varažun žyvie ź mihreńniu voś užo 20 hadoŭ. Pra tabletki, jakija pierastajuć dapamahać, prystupy, što nakryvajuć kožny miesiac, i biaskoncyja abśledavańni ŭ pošukach lačeńnia — u jaje ščyrym apoviedzie.
Nie mahu bolej, spynicie
Padletkavy ŭzrost. Mnie było niedzie 12 hadoŭ. Viečar. Ciomna. Kanapa ŭ haścioŭni. Ja lažu i trymaju svaju hałavu, kab jana prosta nie razvaliłasia na dźvie častki. Niešta marmyču. Kštałtu, chopić, jak ža ž balić, nie mahu bolej, spynicie. Matula pobač sa mnoj. Jana nie viedaje, čym mnie dapamahčy, ale nie adychodzić ad mianie ani na krok. Śviatło ŭ vitalni. Jano pranikaje ŭ pakoj, dzie ja, i mama, i taki bol, by maja hałava — heta bierviano, jakoje treba pasiačy na drovy i navat na treski. Non-stop.
Voś taki pieršy ŭspamin pra bol, što nie sucišyŭ navat cytramon, jaki zvyčajna dapamahaŭ.
Traŭma, paśla jakoj usio pačałosia
Važna było vyznačyć pieršapryčynu, i bolš vidavočnaj u maim vypadku znajści było b ciažka. Prynamsi, napačatku daktary śpisvali maje pakuty na jaje.
Mnie dzieviać hadoŭ. Čaćviorty kłas. Urok fizkultury. Zima. Ledzianaja horka, kudy naš kłas paviali pakatacca. Pamiataju, jak mnie było viesieła, jak nie chaciełasia tak chutka adychodzić. Tamu vyrašyła, što voś pasiaredzinie horki zalezu i skačusia jašče raz. Chucieńka.
Heta było pamyłkaj. Ale ž chto viedaje napierad! Apošniaje, što ja pamiataju, heta jak ja čamuści pavaročvajusia, baču vialikaje kruhłaje sonca, na fonie jakoha dźvie postaci: adna siadzić, a druhaja, stojačy, trymajecca za plečy pieršaj. Potym ja sprabuju raspluščyć vočy. Ja lažu niedzie ŭnizie. Naviersie nie baču natoŭpu, nie čuju hałasy dziaciej. Vyklučajusia.
Nastupny raz ja prychodžu da prytomnaści ŭžo naviersie. Pad ruki mianie viaduć dźvie maje adnakłaśnicy. Bolš nikoha niama. Kali apynułasia ŭ kvatery, baćkoŭ nie było. Ja vielmi chacieła spać. Takim sałodkim, piaščotnym snom, kali bolš aničoha nie pieraškadžaje: vopratki niama, utulny łožak, ciopła. I voś tut raptam niešta jak treśnie mnie ŭ hałavie! Ba-bach! I bol pracinaje, jak strała, naskroź. Bol, jaki prymušaje raspluščyć vočy, nie zasnuć. A potym jon hetak ža niečakana sychodzić, jak i pryjšoŭ. I ja sprabuju zasnuć jašče raz. I tak niekalki razoŭ.
Uviečary pryjšła mama i, pabačyŭšy moj źbialeły tvar, paciahnuła mianie ŭ palikliniku. Tam nam skazali terminova iści dachaty i vyklikać chutkuju dapamohu. My čakali chutkuju dźvie hadziny. Byŭ 1992 hod.
Majoj mamie kazali pra špitalizacyju i pra toje, jak dobra, što bol nie daŭ mnie zasnuć, inakš ja b bolš nikoli nie pračnułasia. Tam, u balnicy, ja praviała dziesiać dzion. Akazałasia, u mianie była nievialičkaja raskolina ŭ čerapie i, viadoma, strasieńnie mazhoŭ. Mienavita hety dyjahnaz i budzie potym (da peŭnaha momantu) vykarystoŭvacca, kab rastłumačyć maje hałaŭnyja boli, jakija stali źjaŭlacca paśla traŭmy.
Pajezdka na maršrutcy Połack — Minsk układvała mianie ŭ łožak na sutki
Ź ciaham času kolkaść pryčyn, ad jakich moh źjaŭlacca bol, stała pavialičvacca, jak i častata i praciahłaść prystupaŭ. Ja pačała nazirać i analizavać, i ŭ vyniku pryjšła da vysnovy, što mihreń moža być vyklikana nastupnym:
- Pajeła niasvoječasova. Asabliva kali vielmi chaciełasia.
Cikava, jak reahuje arhanizm na toje, kali chočacca jeści, dy tak, što zvodzić straŭnik i dumać ni pra što nie chočacca i nie možacca. A potym — rezkaja cišynia ŭ ciele, ničoha nie turbuje, a praz hadzinu pačynaje śviarbieć u adnym punkcie ŭ hałavie, zvyčajna niedzie źvierchu. I ŭsio. Bol nie sychodzić niekalki dzion.
Tamu ja zrazumieła, što vyznačany režym pryjomu ježy vielmi važny dla mianie. Čatyry razy na dzień, pryblizna kožnyja čatyry hadziny, mnie treba jeści. Vielmi važna taksama pić šmat vady. Kavu i čaj daziravać — nie bolš jak 2 razy na dzień.
- Vypiła ałkaholu. Asabliva kali nie vielmi chaciełasia.
Ja nie adrazu zrazumieła, jaki dakładna vid ałkaholu na mianie niehatyŭna dziejničaje. Mietadam nazirańnia było vyklučana vino, ale, jak ni dziŭna, z burbałkami pić možna, tolki nie šmat i paśla ježy. Mocnym napojam pieravahu nie addaju.
- Fizičnaja stomlenaść.
Mnie nielha pieratamlacca. Siadzieńnie dziesiać hadzin u samalocie taksama vyklikaje stomlenaść. Byli vypadki, kali pajezdka na maršrutcy Połack — Minsk praciahłaściu try hadziny ŭkładvała mianie ŭ łožak na sutki. Tamu vandroŭki i padarožžy zaŭždy takija, kab možna było padjeści (ja biaru ssabojki) i, kali vypadaje, šmat chadzić pieššu, kab byŭ čas dla adpačynku ci, naadvarot, mahčymaść ruchacca. Chatniuju pracu taksama padzialaju i nie sprabuju zrabić usio za adzin dzień. Maje lubimyja tancy i baletnyja praktykavańni rablu kožny dzień, ale patroški.
Kali pracavała, to damaŭlałasia z dyrektaram, kab zastacca doma na pieryjad prystupaŭ. Kampiensavała potym albo vychadam na pracu ŭ vychadnyja, albo zastavałasia paźniej uviečary.
- Niedastatkovaja kolkaść snu.
Son vielmi važny dla ŭsich, ale ŭ maim vypadku, kali ja budu spać pa 5—6 hadzin, zasynać paśla 12 nočy i praktykavać taki ład žyćcia, nu skažam, 4 dni, to mnie praź dzień harantavana mihreń. Tamu načnyja kłuby nie dla mianie, jak i poźnija viečarovyja prahułki i prahlad sieryjałaŭ da śvitańnia.
- Emacyjny i harmanalny fon. Apošniaje, ale nie kančatkovaje.
Čałaviek ja emacyjny: niešta śmiešnaje — śmiajusia, niešta sumnaje — i zapłakać mahu, rasčulić mianie — nie prablema. Takaja spadčyna dastałasia ad baćkoŭ i pradziedaŭ. Vielmi vostra pieražyvaju, kali zdarajecca niešta błahoje. Kažu sabie pastajanna i čuju ad inšych samy lepšy łozunh u žyćci: «Nie biary, Kacia, da hałavy!» (dadała b jašče: «i da serca»). Ale pakul nie atrymlivajecca. Asabliva čaplaje, kali ludzi zamiest dyjałohu vybirajuć ihnaravańnie i situacyja zastajecca niavyrašanaj. U takich vypadkach mnie dapamahajuć razmovy ź blizkimi siabrami, miedytacyi. Apošniaje pryjšłosia asvoić, kab navučycca rassłablać ciahlicy tvaru, napružanaść jakich taksama moža vyklikać bol.
Žanočyja dni (mienstrualny cykł) taksama, jak akazałasia, upłyvajuć na źjaŭleńnie bolu. Pra heta ja daviedałasia tolki letaś i dumała, što narešcie znajšła asnoŭnuju pryčynu, jakaja źmianiaje majo biahučaje žyćcio. I navat dumała, što zmahu apiaredzić mihreń, nie dać joj raźvicca. Spracavała dva razy. Potym ci to nie było anijakich prykmiet nadychodu mihreni, a čyrvonyja dni pačynalisia, ci mihreń źjaŭlałasia ŭžo paśla skančeńnia miesiačnych.
Vypisvali leki, jakija mohuć pravakavać źjaŭleńnie halucynacyj
Daktary? Niechta kazaŭ pra «pieraraście», bo padletkam była. Niechta kazaŭ pra «nazaŭždy, rychtujciesia» i vypisvaŭ mnie leki, jakija — uvaha! — mohuć pravakavać źjaŭleńnie halucynacyj. Niechta pryjšoŭ da vysnovy, što boli nie ad strasieńnia mazhoŭ, a ad prablem z horłam, bo ŭ dziacinstvie chvareła na anhiny. Adzinaje, čamu ja była radaja niekatory čas, što mienavita mocnyja hałaŭnyja boli (a ja nie viedała na toj momant, što heta mihreń) byli redkaj źjavaj.
Za 20 hadoŭ majho žyćcia ź mihreńniu ja prajšła abśledavańni ad zvyčajnaj palikliniki da tak zvanaj u narodzie «lečkamisii». Pačynalisia jany z sardečna-sasudzistaj sistemy i kančalisia KT i MRT hałaŭnoha mozhu. U Respublikanskaj kliničnaj balnicy miedycynskaj reabilitacyi była pravierana navat reakcyja mozhu na mihańnie paviekaŭ. A kolkaść kansultacyj u roznych nieŭrapatołahaŭ ja ŭžo i nie pamiataju.
Pachody da psichołahaŭ taksama nie ŭratavali ad mihreni. Była kansultacyja i ŭ Vienie. Navat pryjšła da nieŭrapatołaha razam sa śvidravańniem u majoj hałavie. Vysłuchaŭ mianie i skazaŭ, što mihreń nie lečycca, ale možna nie pravakavać častyja prystupy i paraiŭ vieści dziońnik, kudy budu zanosić usio, što datyčycca maich mocnych hałaŭnych bolaŭ: što jeła, piła, jak spała, jakija padziei byli napiaredadni, jak adčuvaju nadychod bolu, ci šmat niervavałasia, z kim razmaŭlała, na jakija temy. Karaciej, siadzieć i pisać knihu pra spadaryniu Mihreń. A! I padabrać sabie leki, jakija buduć źmiakčać bol. Tak ja i rabiła, jak vyśvietliłasia. Tolki natatki zastavalisia ŭ majoj hałavie.
2016 hod aznamienavaŭsia apošniaj MRT i kansultacyjaj nieŭrapatołaha ŭ adnym ź minskich pryvatnych miedycynskich centraŭ. Dumała, što, mahčyma, u mianie ŭ hałavie niešta raście, kštałtu puchliny. Bo boli stali źjaŭlacca štomiesiac i praciahvalisia pa 2—3 dni, vanitavała navat ad vady. Ale nie, mozh zdarovy, ništo i nichto jamu fizična nie pieraškadžaje pracavać.
Ja stamiłasia. Vielmi
Raniej, kali boli byli redkija, prymała tabletki. Roznyja prymała, ale da ŭsich nastupaje pryzvyčajvańnie i prychodzić taki mocny bol, što chočacca prosta adrezać sabie hałavu.
Adzinaja forma ablahčeńnia bolu na siońniašni dzień — son. Pračnucca, kab zrabić maleniečki hłytok vady i čakać, kali zmahu zasnuć znoŭ.
Moj apošni vypadak mihreni zdaryŭsia dva tydni tamu. Była subota. Pryjemny dzień. Baviłasia ź siabroŭkaj i dziećmi na dvare. Paviačerała i vypiła dźvie maleńkija šklanački piva (nu burbałki ž). Praz 4 hadziny ja ŭžo adčuła nabližeńnie. Jak by heta apisać?.. Mianie pačynaje krychu nudzić i hałava stanovicca byccam by trochu nadźmutaj i ciažkaj adnačasova.
Nočču baleła tak, by cichieńka śvidrujuć dziračku na makaŭcy. Bieź pierapynku. Rankam ja stomlenaja. Śvidravańnie praciahvajecca. Chadžu zhorblenaja, hladžu adnym vokam. Mianie ziabić. Dadam, što kali mihreń, to balić adzin niejki bok hałavy. Epicentr źvierchu i chvalami raznosić bol uniz. Tamu adčuvańnie, što balać adrazu i vucha, i voka, i zuby, naprykład, tolki źleva.
Vyrašyła vypić tabletku. Paru razoŭ ža ž užo pracavała. Vypiła — i voś ceły dzień bol, jak toj cień, byŭ niedzie sa mnoj, ale amal niezaŭvažna, by zboku. Dumała, pieramoha. Ale paniadziełak pačynajecca taksama, jak i niadziela, i ja vielmi chaču spać. Hałavu pracinaje bol. Valusia ŭ łožak. Zasynaju, a pračnuŭšysia, razumieju, što ŭsio, ničoha bolš nie zmahu źjeści ci vypić, bo straŭnik nudzić i adno žadańnie ŭ hałavie, kab narešcie mianie zvanitavała, bo paśla ja mahu znoŭ zasnuć i nie adčuvać bolu.
Ja nie mahu bačyć dzionnaje śviatło, tamu štory zachinajucca. Ja mahu čuć tolki cišyniu. Ja nie chaču ni z kim razmaŭlać. Ja chaču, kab mnie dapamahli tolki vyjści z tualeta paśla čarhovaha vychadu bolu praz moj straŭnik. Mianie kidaje to ŭ haračku i ja pacieju, to mianie kałocić tak ad choładu, što stukaju zubami. Moj pierymietr svabody — łožak u začynienym pakoi.
…Mnie, na žal, nie vypadaje kančatkova zrazumieć, jak, kali i čamu prychodzić da mianie mihreń. Apošnija 10 hadoŭ jana vałodaje mnoj amal kožny miesiac, ale pa-roznamu. Moža, kali b ja prytrymlivałasia svajho režymu i paźbiahała ŭsiaho, što pravakuje mihreń, to mnie nie pryjšłosia b časta pakutavać, ale ž ja — čałaviek, jaki časam choča prosta rassłabicca, a nie dumać pastajanna, što možna, a što — nie.
Samaje niepryjemnaje i adnačasova dziŭnaje toje, što da źjaŭleńnia prystupaŭ mihreni ja pryzvyčaiłasia i, kali prachodzić bolš za miesiac, ja pačynaju dumać pra jaje. Jak byccam čakaju. Čakaju z nadziejaj, što minie. Ale nie, prychodzić maja Pani, jakaja daminuje nada mnoj, źmianiaje maje płany i płany maich blizkich. I ja, viadoma, stamiłasia. Vielmi. Ale ja nie hublaju viery ŭ toje, što niekali hety bol skončycca. Raz i nazaŭždy.
