U Biełarusi źjaviŭsia talenavity režysior, jaki zdymaje ŭ žanry «mambłkor» — intervju ź Mikitam Łaŭreckim, aŭtaram filma «Biełaruski psichapat»
«Najlepšym ihravym filmam» u Nacyjanalnym konkursie minskaha fiestyvalu «Listapad» stała stužka «Biełaruski psichapat» 21-hadovaha Mikity Łaŭreckaha. Vykładčyk matematyki ŭ Licei BDU, aŭtar z tuzinu karotkamietražnych filmaŭ i adnaho «poŭnaha mietra», Mikita pracuje ŭ žanry «mambłkor».
Mambłkor — ad anhlijskaha słova mumble — «marmytańnie» — heta žanr niezaležnaha kino, dla jakoha ŭłaścivyja nizki biudžet, udzieł akcioraŭ-amataraŭ, a taksama fakusavańnie na naturalnaści dyjałohaŭ. Da hetaha kirunku adnosiać režysioraŭ Endru Budžalski, Lin Šełtan, Marka i Džeja Dupłasaŭ, Arona Kaca, Džo Svanbierha i Ry Ruso-Janha. Dyj, u peŭnaj stupieni, apošni film Džafara Panachi, majstra iranskaha kiniematohrafa — «Taksi». Jon źniaty na mabilnuju kamieru, ustanoŭlenuju ŭ mašynie. Karcina stała ŭładalnicaj hałoŭnaj uznaharody Bierlinskaha kinafiestyvalu hetaha hoda — «Załaty miadźviedź» i atrymała pryz Mižnarodnaj fiederacyi kinapresy (FIPRESCI).
Kino biełarusa Łaŭreckaha vałodaje takimi jakaściami, jak śviežaść, sučasnaść i styl. Aŭtaru ŭdajecca vyjści za miežy «samavyražeńnia 20-hadovych». Jość tut nie tolki navatarskaje vykarystańnie hadžetaŭ, ale i svojeasablivaja «maniernaść» i strymanaść stylu, i niezašoranaje režysiorskaje myśleńnie. Heta kino, jakoje naradžajecca z asabistych kompleksaŭ i razvah, ułasnych kinahustaŭ, atačeńnia, praktyki.
Miž tym Mikita — nie prafiesijny kinošnik, a vypusknik BDU pa śpiecyjalnaści prykładnaja matematyka i infarmatyka.
Mikita Łaŭrecki naradziŭsia ŭ 1994 u Minsku. Baćki — inžyniery. Vučyŭsia ŭ Licei BDU, paśla — u Biełaruskim dziaržaŭnym univiersitecie. Aŭtar dvanaccaci karotkamietražnych filmaŭ i adnaho poŭnaha mietra. Pieramožca fiestyvalaŭ Cinema Perpetuum Mobile (karcina «Dzień narodzinaŭ u Minsku» — naminacyja «Najlepšy biełaruski film») i MMK «Listapad» (karcina «Biełaruski psichapat» — uznaharoda «Najlepšy ihravy film» u Nacyjanalnym konkursie). Asabisty status — jość dziaŭčyna.
Voś što Mikita Łaŭrecki adkazaŭ na pytańni «Našaj Nivy».
Mambłkor — heta śviadomy vybar?
«Heta nie vybar, heta taki stan rečaŭ, što vymušany zdymać biez hrošaj. Ja tut nie adzin taki. I ŭ Amierycy taki vybar robiać. Džo Svanbierh, braty Dupłasy rabili takoha kštałtu kino. Na Filipinach — Łav Dyjas. Hetyja kiniematahrafisty i dakazali, što ŭ ličbavuju epochu možna zdymać minimalistyčnymi srodkami. Dyjas nieadnarazova byŭ adznačany na Vieniecyjanskim kinafiestyvali, Džo Svanbierh, Mark i Džej Dupłas pracujuć na Halivud.
A Džafara Panachi «Taksi»? »Tak. Panachi — adzin z maich lubimych režysioraŭ. «Taksi» źniaty mabilnaj kamieraj, ustalavanaj u mašynie. Tam jość i zdymki fotaaparatam — kali zdymaje pa siužecie plamieńnica Panachi. Karcina ŭskryvaje prablemy iranskaha hramadstva. Ale karcina, pry ŭsioj jaje składanaści, zroblena z dapamohaj vielmi dastupnych srodkaŭ».
«Dohma-95», zdymki ručnoj kamieraj Łarsa fon Tryjera i jaho adnadumcaŭ?
«Tak, heta tema mianie chvaluje. Ja taksama imknusia hetuju iraničnuju dystancyju pamiž hledačom i piersanažami karciny skaracić. Adzin ź mietadaŭ — akurat i jość prymianieńnie paŭsiadzionnych, prymityŭnych technik. Inšy pryjom — zdymać tak kruta, čysta i pryhoža, što za lik hetaj «prazrystaj» apieratarskaj pracy iraničnaja dystancyja źnikaje. Zvyčajna ja vykarystoŭvaju złučeńnie hetych dvuch mietadaŭ: kali zdymaju ahulnym płanam — maju na ŭvazie hety «čysty» varyjant, a kali bolš siaredni, blizki płan — skarystoŭvaju «brudnuju» vyjavu.
Naprykład, kamiera ŭ čorna-biełym rehistry ŭ «Biełaruskim psichapacie» — heta taki boski, vonkavy pohlad, a kalarovyja kadry — takaja žyvaja i paŭsiadzionnaja vyjava, jakaja datyčycca niepasredna žyćcia piersanaža».
Kadr z «Biełaruskaha psichapata».
Što dla vas kino?
«Praz kino ja imknusia stvaryć štości pryhožaje. Inšaj mety i niama. Stvarać kino samo pa sabie kruta».
Piter Hrynuej skazaŭ, što paśla ŭźniknieńnia dystancyjnaha pulta telebačańnia, a tym bolš, Internieta, kino skanała, stanovicca čymści inšym u XXI stahodzi.
«Ja nie zhodny, što kino skanała. Adzin kadr źmianiaje druhi. Huk zapisvajecca. Źmianiŭsia farmat plonki, ale «ličba» — lepšaja pa jakaści i vydatna zachoŭvajecca. Anijakich kardynalnych źmien. Tak, ja vykarystoŭvaju interfiejsy sacyjalnaj sietki «Vkontaktie», videazapisy z Youtube… Ale mnohija režysiory heta rabili. Voźmiem toj ža film Marcina Skarseze «Šalony byk». Uvieś film čorna-bieły, ale tam jość scena, kali na ploncy 8 milimietraŭ bačym u kolery viasielle hałoŭnaha hieroja. Taki samy pryjom, ličy, jość u maim «Biełaruskim psichapacie», kali hałoŭny hieroj pakazvaje dziaŭčatam kalarovyja fatahrafii, a ŭsio astatniaje dziejańnie — u čorna-biełym rehistry. Toj ža «Zielih» Vudzi Alena — tam režysior pracuje z chronikaj. Kali paraŭnać maje filmy z tymi ž karcinami Hryfita, roźnica budzie vialikaja. Kali paraŭnać z sučasnymi stužkami, tymi režysiorami, da kaho ja padobny, adroźnieńni nievialikija. Kino mianiajecca, ale nie pamiraje z prychodam ličbavych technałohij».
Kadr z «Paezii».
U Biełarusi niezaležny kiniematohraf časta ličycca sinonimam amatarskaha, niesurjoznaha, niajakasnaha kino… Ci spraviadliva heta paraŭnańnie, na vašu dumku?
«Mnie padajecca, što siońnia ŭvohule raźmiežavańnie na amatarskaje i prafiesijnaje kino nie aktualnaje. Kali hledaču cikava hladzieć film, i jon atrymlivaje ad jaho prahladu zadavalnieńnie — značyć, kino adbyłosia. Na žal, siońnia ŭ Biełarusi niama admysłovych prahram małych hrantaŭ dla kiniematahrafistaŭ. A ŭ konkursie kinaprajektaŭ, jaki zaraz jość, čamuści amal va ŭsich naminacyjach vyjhrajuć prajekty kinastudyi «Biełaruśfilm». Tamu i nie dziva, što mnohija maładyja režysiory abirajuć šlach zdymać kino svaimi siłami. Jak mohuć.
U maim vypadku finansavy bok — minimalny. Ekspłuatuju svaich siabroŭ, zaprašajučy ŭ akciory. Vykarystoŭvaju svaju kvateru, lecišča jak zdymačnyja placoŭki. Niadaŭna voś ŭdałosia nabyć kamieru prystojnuju, karcinka ciapier budzie lepšaj.
Kadr z «Paezii».
Ja by nie skazaŭ, što hety šlach taki prosty. Akciory kidajuć mianie pastajanna — štości niama ŭ maich siabroŭ ambicyj stać vialikimi artystami. Da prykładu, «Amierykan boj» ja spačatku zdymaŭ z adnym chłopcam, ale ŭ vyniku pryjšłosia zdymacca samomu. «Paeziju» zrabiŭ z treciaj sproby: šukaŭ akcioraŭ praź Interniet, spačatku znajomcy pahadžalisia, ale potym kidali spravu. Niama času, kažuć, i ich možna zrazumieć, bo anijakich hanararaŭ za pracu nie prapanoŭvaju. Maroki šmat. Plus da ŭsiaho, ja režysior taki despatyčny, usio — na vynik».
Kadr z «Amierykan boj»
Ci jość repietycyi pierad zdymkami?
«Tak. U «Biełaruskim psichapacie» byli repietycyi. «Amierykan boj» — takoje sanlivaje adčuvańnie ad dyjałohaŭ uźnikaje, tak i zadumvałasia. U hetym filmie i dyjałohi — dubliravanyja; ja trymaŭ u hałavie filmy Sakurava ŭ płanie huku, takaja atmaśfiera času pierad śvitankam…
U čym mahija kino?
«Mahija kino ŭ tym, što na ekranie — praŭda. U tym ci inšym sensie. My ŭsie razumiejem, što heta ŭsio — usiaho tolki nabor vobrazaŭ, ale… Adčuvańnie praŭdy — voś toje, što robić kino pryciahalnym. Šlachi jaje dasiahnieńnia — roznyja. Chtości zdymaje takija demanstratyŭnyja, mieładramatyčnyja, navat falšyvyja filmy — i dasiahaje hetaj praŭdy takim šlacham. Mnie, da prykładu, intuityŭna padabajecca «lo-fi» — nizkaja jakaść vyjavy».
Čym vas pryvablivaje hetaja «nizkaja jakaść»?
«Prosta ŭ hetym jość niešta pryciahalnaje, kali ty ŭhladaješsia ŭ niedaskanałuju abałonku i bačyš u joj štości pryhožaje».
Kadr z «Amierykan boj».
Kali vam prapanujuć prystojny biudžet dla vašaha novaha kino, jano źmienicca?
«Štości źmienicca, ale nie hałoŭnaje. U cełym, kali ŭ mianie źjavilisia b srodki, ja pastaraŭsia by bolš dakładna vyrazić svaje bačańnie. Ale… znoŭ-taki na asnovie majho estetyčnaha kompasa. Chaciełasia b bolš ekśpierymientavać, bo enierhajomistyja techniki ŭsio ž vymušajuć mianie «trymacca ŭ rukach», paŭtaracca».
* * *
10 śniežnia ŭ Nacyjanalnym centry sučasnych mastactvaŭ prajšoŭ pakaz filmaŭ Mikity Łaŭreckaha i sustreča z režysioram.
A siońnia, 17 śniežnia, u «Pieramozie» budzie pakaz stužak-pieramožcaŭ Nacyjanalnaha konkursu «Listapada».
Taksama da 26 śniežnia ŭ Muziei historyi biełaruskaha kino možna pahladzieć filmy-łaŭreaty i dypłamanty Nacyjanalnaha konkursu «Listapada», a hetaksama karciny-pryziory mižnarodnych fiestyvalaŭ za aŭtarstvam biełaruskich režysioraŭ.
