Survetki na pamiać — kamierton Siarhieja Vahanava
Lilija Ananič, novapryznačany ministr infarmacyi, znoŭ ździviła hramadskaść hłybinioj dumki. Ideałohija, skazała ministr, paŭsiul…
Apošnim razam ja sustreŭ Ideałohiju ŭ prybiralni. Paśla šmathadzinnaha stajańnia na polska-biełaruskaj miažy — tvar aśviažyć, vočy pracierci…
Treba skazać, što prybiralnia taja na pieršaj ad miažy ajčynnaj bienzazapraŭcy pa načyncy adpaviednymi pryładami była nie horš za litoŭskija i polskija, to bok jeŭrapiejskija. Što praŭda, nie bliščeła čyścinioj. A što ŭ nas dzie bliščyć? Mo, u Pałacy niezaležnaści. Ale ja tam nie byŭ. I pra Ideałohiju, jakaja tam panuje, mahu razvažać dy mierkavać pa inšych prykmietach…
Ideałohija, jakuju ja sustreŭ u toj doŭhačakanaj prybiralni, nachabna demanstravała svaju niezaležnaść ad nieabchodnaści mieć chacia b kavałak papiery, kab vycierci ruki i tvar. Jak ni šukaŭ jaje ŭ miescy dla bolš vialikich patreb, jak ni tykaŭsia ŭ pryładu dla papiarovych survetak… Z mokrym tvaram, źniaŭšy akulary i trymajučysia za ścieny, ja aściarožna, kab nie spatyknucca, pajšoŭ šukać kahości, chto zaklikaŭ by Ideałohiju da paradku…
Pavinien pryznacca, što mieć spravu ź Ideałohijaj dla mianie nie toje što nie navina, a pa ŭsim pracoŭnym žurnalisckim žyćci prosta-taki zvyčajnaść. Što ni dzień z taho žyćcia, abaviazkova sutykaŭsia z hetaj nachabnaj damaj. Darma, što paŭsiul…
«Zapisvajcie, zapisvajcie!»,— patrabavalna raiŭ Aleś Adamovič, kali ja raspaviadaŭ jamu, ź jakimi skarhami źviartajucca ŭ karpunkt «Truda» ludzi. Na žal, ja nie vykanaŭ hetu paradu. Ale pamiać zachavała čarhu ŭ doŭhim kalidory – što ŭ toj maŭzalej…
Pieršym u toj šmathadovaj, z 1976 hoda, čarzie byŭ pažyły viaskovy mužyk adniekul z Haradzienščyny. Z hrukatam pastaviŭ na stoł draŭlany, bolš padobny na kufar, čamadan, rasčyniŭ jaho dryžačymi palcami i padsunuŭ amal pad samyja vočy niejkija sžaŭciełyja papiery: «Voś, voś, hladzicie…» Papiery śviedčyli, što dzied mužyka jašče da Pieršaj suśvietnaj mieŭ kolki tam hiektaraŭ ułasnaj ziamli… «Dapamažycie, kab viarnuli! — rašuča zapatrabavaŭ mužyk. – I kab chutar nie znosili!» Pierad vačyma zastrośsia jašče adzin stos niejkich žoŭta-čyrvonych papier. Heta byli hramaty ad kałhasa, ad roznych tam rajkamaŭ za ŭdarnuju pracu – z vyjavami Stalina ź Leninym, Stalina, Lenina, hierboŭ z kałasami… Da ŭsiaho dadalisia paśviedčańni ab baćkoŭskim miedali «Za otvahu» i jahonaj zaŭčasnaj śmierci ad ran…
Ci treba tłumačyć, što dapamahčy niebaraku ja tak i nie zdoleŭ, chacia niekudy zvaniŭ, pisaŭ, z kimści łajaŭsia… Ale na toj momant Ideałohija ŭziała vierch.
Ź ciaham času ja navučyŭsia jaje padmańvać, abchitryvać, navat vykarystoŭvać u metach dapamohi pakryŭdžanym.
Adnojčy źjaviłasia cełaja delehacyja rabočych z zavoda imia Kastryčnickaj revalucyi.
Na 60-ja ŭhodki toj samaj revalucyi ich apranuli ŭ biełyja kažuški, kab u śviatočnaj kałonie prykinulisia partyzanami. Nie skazać, kab jany vielmi ŭzradavalisia. Ale Ideałohija nie dramała – paabiacała «partyzanam» pakinuć kažuški va ŭłasnaje ŭładarańnie. Zrazumieła, biaspłatna. Što toje aznačała tady, treba tłumačyć tolki moładzi. Karaciej kažučy, načalstva pazabirała tyja deficytnyja kažuški sabie. Ideałohija nie pieraškodziła. Schavałasia niekudy ŭ zavuhollach načalnickich kabinietaŭ, pakul nie ździejśniłasia publičnaje vykryćcio. Urešcie rešt vylezła ŭ vyšejstajačym — tak, tak, nie pa-partyjnamu ašukvać rabočy kłas. Voś jakaja była tady «čaćviortaja ŭłada»!
Nastupny, kaho pamiać vychoplivaje z toj čarhi, — ścipły inžynier Michaił Holdman.
Voś kaho sapraŭdy razdušyła Ideałohija! Biez anijakich na toje padstaŭ, kali nie ličyć samastojnaść supiarečlivych z načalnickimi dumak, zvolniła z pracy na šostym dziasiatku žyćcia. Niahledziačy na toje, što frantavik, na bajavyja ŭznaharody. Viadoma, u jakim abliččy dušyła Michaiła Aronaviča Holdmana taja Ideałohija. Jon u adzin sud – jana za im, u druhi – i jana tudy ž… Až da Hienieralnaha prakurora SSSR! Paŭsiul…
I ŭ toj ža čas paŭsiul śpiavała «…nie śpitsia tolko vietieranu…», «pomnit Viena, pomniat Alpy i Dunaj…»
Nu, što było rabić ź Michaiłam Aronavičam? Jak dapamahčy? Mo, tolki bić u zvany, da jakich jon sam nie ličyŭ mahčymym dakranacca. Dy prycisnuć Ideałohiju ŭ kut: «Śpiavaješ, źmiajuka?!
A ty viedaješ, chto napisaŭ tyja pieśni?.. Łučanok?.. Tak, Łučanok. A słovy?.. Jasień?.. Tak, Jasień. Jon ža Michaił Holdman, ścipły inžynier, jakoha ty zvolniła z pracy i dušyš žabractvam…
Nie vieryš? Maŭlaŭ, hanarary? Ja sam nie pavieryŭ, pakul nie daznaŭsia pra tyja mizernyja pareštki, dy j chto jon…»
Michaił Aronavič Holdman pamior 10 maja 2006 hoda, na druhi dzień paśla 60-hodździa Pieramohi nad fašyzmam. Pad huki «Majskaha valsa», słovy katoraha napisaŭ Michaił Jasień.
A Ideałohija, chaj sabie źmianiła, azdobiła abličča, paŭsiul.
…Z mokrym tvaram, źniaŭšy akulary, u pryciemkach ja ledź dabraŭsia da zapraŭščycy…
Praz chvilinu jana ŭžo soŭvała ŭ akienca ceły stos papiarovych survetak.
«Navošta mnie stolki?» – «Biarycie, biarycie… A to ŭsio ciahnuć i ciahnuć, ciahnuć i ciahnuć…»
