«Mova ad Vasila» ź miljonami prahladaŭ i tysiačami kamientaroŭ. Jak biełaruski žurnalist papularyzuje rodnuju movu praz tyktok
Čym tvar adroźnivajecca ad pyski, ci čuli vy pra taki cud, jak «šmaravidła», i jakija vyrazy zrazumieje tolki i vyklučna biełarus? Usio heta viedaje błohier i žurnalist Vasil Jadčanka. «Mova Homiel» pahutaryła z Vasilom pra toje, jak papularyzavać biełaruskuju movu lohka i z uśmieškaj, praz karotkija videa ŭ papularnych sacyjalnych sietkach.
Vasil Jadčanka
— Pačniom z asabistaha pytańnia. Vaša pryhoda ź biełaruskaj movaj — heta siamiejnaja tradycyja, moža ź vioski ad babuli? Ci heta da vas u darosłym žyćci pryjšło? Kali vy ŭvohule pačali razmaŭlać pa-biełarusku?
— Viedajecie, maje baćki ź vioski, i tata, i matula, ale pa-biełarusku jany nie razmaŭlali, na čystaj movie. Trasianka ž była zaŭsiody. A babuli razmaŭlali, i ŭ ich byli vielmi cikavyja niejkija vyrazy, ad čaho było jašče bolš cikava niešta daviedacca. Kolki hadoŭ užo prajšło, a ja zhadvaju, jak, naprykład, maja babula Tamara kazała: «Haŭ-haŭ z-za piečki».
— I što hety vyraz aznačaje?
— Heta kali niechta niešta kaža spadciška, jak by z-za piečki, kab jaho vidać nie było. I takich vyrazaŭ šmat. Biełaruskaja mova zaŭsiody była sa mnoj. Ja pisaŭ vieršy na rodnaj movie niedzie ŭ 10—11 kłasach škoły, kali ja vučyŭsia dalej, to taksama pisaŭ vieršy. Potym ja pracavaŭ na radyjo homielskim abłasnym, i tam taksama pa-biełarusku treba było rabić naviny, niejkija repartažy.
Tamu rodnaja mova zaŭsiody była sa mnoj, ale potym jana niejak adyšła na druhi płan. Užo ŭ stałym uzroście ja pierajšoŭ na biełaruskuju, heta było śviadomaje rašeńnie. Choć mova maja nie vielmi čystaja, i ja prykładaju namahańni, kab tak nie było.
Kali ja vioŭ kulinarny błoh, to ŭ mianie byli vyklučna stravy biełaruskaj kuchni. Padčas zapisu hetych kulinarnych videa stali prychodzić u hałavu biełaruskija vyrazy, biełaruskija słovy, i padčas asnoŭnych vypuskaŭ ja pačaŭ rabić karotkija videa, byŭ tyktok, dzie ja pačaŭ ich raźmiaščać.
I tady ja pabačyŭ, što adrazu pajšli dziasiatki i sotni tysiač prahladaŭ, sotni kamientaroŭ, padabajek. Ja pabačyŭ, što jość zapyt, što treba heta rabić i dla siabie, i dla inšych, i dla svajho syna, naprykład, ź jakim my zapisvali youtube-vypuski kulinarnyja na biełaruskaj movie.
— Z vašych słoŭ vynikaje, što ŭsio ž taki dziacinstva maje značeńnie. Moža, akurat babula hetaje ziarniatka biełaruskaj movy ŭ vas i zakłała?
— Tak, ja pahadžusia z vami.
— Kali kazać pra papularyzacyju biełaruskaj movy, pra karotkija videa, tyktok i znakamituju «šufladku». Nakolki takaja forma spraŭdžvajecca? Heta pavialičvaje cikavaść da biełaruskaj movy, vy stavicie sabie mety niejkija ŭ hetym?
— Možna tut kazać vysokija słovy pra toje, što ja namahajusia achapić usich biełarusaŭ va ŭsim śviecie, ale pierš za ŭsio, ja liču, treba pačynać ź siabie. Kali mnie heta cikava, kali mnie cikava znachodzić niejkija cikavyja słovy, niejkija cikavyja vyrazy, jakija jość tolki ŭ biełaruskaj movie, heta mianie matyvuje stvarać hetyja videa. A ludzi: jany ž bačać, jak ja heta stvaraju, što mnie heta cikava, i jany taksama cikaviacca. Taki łancužok atrymlivajecca.
Ja baču, što heta i jość maja meta. Praz samazacikaŭlenaść rabić tak, kab i inšyja cikavilisia, u tym liku moładź.
Da prykładu, u tyktoku na praciahu 28 dzion mianie pahladzieła 1,9 miljonaŭ čałaviek. Z hetaj kolkaści 69,9% — heta ludzi z terytoryi Biełarusi. 34% majuć ad 18 da 24 hadoŭ, i jašče 28% — heta ad 25 da 34 hadoŭ. Bačycie, heta nie tolki moładź, ale i starejšyja ludzi.
A da prykładu, u instahramie aŭdytoryja jašče bolš stałaja. Voś, da prykładu, videa pra Dzieda-baradzieda. U mianie była takaja mini-sieryja pastoŭ, u jakich ja pryhadvaju pra toje, što moža składać taki kulturny kod biełarusaŭ, u tym liku pryhadvaju kałychanku Dzieda-baradzieda.
U instahramie hetaje videa ź im pahladzieła 655 tysiač čałaviek, jość šmat padabajek, kamientaryjaŭ, a ŭ tyktoku — tolki 3564 čałavieki.
— Bo moładź nie viedaje Dzieda-baradzieda…
— Tak, nie viedaje. Ale kali ja biaru kałychanku «Pakrysie na rasie», to ŭ tyktoku 326 tysiač prahladaŭ, a ŭ instahramie — amal u try razy mienš. Bačycie, takim čynam, ja achoplivaju roznyja aŭdytoryi. Taksama jość videa na youtube u farmacie shorts, heta karotkija videa. Ale na jutubie moža być i dźvie tysiačy prahladaŭ, a moža być i 18 tysiač, abo ŭsiaho 288. Tam ciažka pradbačyć napierad, ale cikavaść jość.
— Padzialusia asabistaj refleksijaj. Voś vy zhadali videa pra Dzieda-baradzieda, i mianie vielmi ździvili niekatoryja kamientaryi pad hetym videa, što, akazvajecca niekatoryja ŭ dziacinstvie bajalisia hetaha piersanaža. Heta było adkryćcio. Zdajecca, taki pazityŭny piersanaž…
— Tak, heta było cikava. Čaho tam, zdajecca, bajacca? Jak kazała taja ž maja babula: «Voś tabie, kali chočaš». Ale byli kamientaryi i takija, što tolki ciapier ja zrazumieŭ, što dziakujučy hetamu ŭ mianie jość viedańnie movy.
— Jašče pra maładych ludziej. Maładych ludziej, dziaciej možna zacikavić biełaruskaj movaj, moža, sprava ŭ formie padačy? Voś vy kažacie, vaš syn vam užo dapamahaje, i heta ž nie vyklikaje ŭ jaho supracivu…
— Tak, jamu cikava heta. Jon sam havoryć, što, tata, davaj niešta zdymiem, choć jamu piać hadoŭ. A ci jość cikavaść u moładzi da biełaruskaj movy? U mianie hetaje pytańnie nie staić, tamu što ja baču žyvuju cikavaść da movy i žadańnie vyvučać rodnuju movu. Tolki razmaŭlać z maładymi ludźmi treba na ich movie.
I mnie nie soramna padacca śmiešnym abo niedarečnym. Soramna budzie, kali ja ničoha nie zrablu dla prasoŭvańnia rodnaj movy. Čym praściej budzie vyvučać movu, tym lepiej dla ŭsich nas. Ja zrazumieŭ, što ŭ hetym pracesie my ŭsie — jak padletki.
Voś asabista ŭ mianie byŭ vialiki pierapynak u razmovie na biełaruskaj movie, ja, pa sutnaści, spyniŭsia ŭ raźvićci pa hetym napramku na ŭzroŭni vypusknika škoły. Mnie padajecca, što jak i bolšaść biełarusaŭ, na žal.
Z časoŭ naviedvańnia ŭ jakaści žurnalista roznych pres-kanfierencyj u mianie naradziłasia fraza jak by ad imia arhanizataraŭ hetych pres-kanfierencyj, što «ŭ nas maksimalna važnaja tema, tamu my raskažam pra jaje maksimalna sumna». A ja nie chaču sumna i nudna, doŭhimi lekcyjami abo doŭhimi tekstami. Biełaruskaja mova — jana žyvaja, jana raźvivajecca, i heta treba pakazvać.
Voś da majho videa pra šufladku pakinuli kamientaryj, što heta «adzin bit infarmacyi». Što, sprabavali abiascenić maju pracu? A heta praca. 10 siekund videa zaniało niekalki hadzin pracy, biez uliku samoj idei. Jak vynik — sotni viasiołych kamientaryjaŭ, sotni tysiač prahladaŭ, ludzi dziakujuć, dzielacca hetym videa. I ja ciapier viedaju, što hety adzin bit infarmacyi jany zapomnili nazaŭždy.
Viedajecie, im nie treba ničoha rabić, kab zapomnić. I taki farmat — adna z maich met: kab ludzi zapaminali movu, nie prykładajučy nijakich namahańniaŭ.
— A ci majecie vy svaje lubimyja słovy pa-biełarusku?
— Oj, u mianie jość niekalki takich słoŭ. Adno ź ich taksama ad majoj babuli — heta słovy «niahiehły». Voś jana svaryłasia kali na mianie, to kazała heta słova. Jašče adno z takich słoŭ — «vałacuha». U hetych słoŭ jość svoj charaktar, i ich vielmi ciažka pierakłaści na ruskuju movu. I jašče mnie vielmi padabajecca słova «letucieńnik». Kali ja žyŭ u Tbilisi, to źniaŭ navat videa na hetuju temu…
Sačyć za tvorčaściu Vasila Jadčanki možna pa nastupnych spasyłkach: u instahramie, tyktoku, jutubie i fejsbuku.
Čytajcie taksama:
Jutubier vykłaŭ piać arhumientaŭ, čamu nie pierachodzić na ruskuju movu ŭ jutubie
