«Ubačyŭ zapuścieńnie. Ludziej amal niama, usio začyniena». Jakoj pabačyŭ Biełaruś palitviazień paśla vychadu z kałonii
Były palitviazień u razmovie z radyjo «Svaboda» padzialiŭsia ŭražańniami pra Mahiloŭskuju kałoniju i pra toje, jakoj jon pabačyŭ Biełaruś paśla vychadu na volu.
Fota ilustracyjnaje
Siarhiej (imia hieroja źmienienaje dziela biaśpieki. — RS) adbyŭ amal try hady ŭ kałonii №15 pad Mahilovam. Biełarus byŭ aryštavany ŭ 2020 hodzie za ŭdzieł u pratestach, jaho navat utrymlivali ŭ KDB, ale potym asudzili pa narkatyčnym 328-m artykule. Byŭ zaličany da «schilnych da ekstremisckich dziejańniaŭ», siadzieŭ u ŠIZA. Termin pakarańnia adbyŭ całkam. Pa vychadzie na volu da adjezdu za miažu paśpieŭ pabyvać u niekalkich haradach Biełarusi, u tym liku ŭ Homieli, Minsku i Maładziečnie. Kaža, što zamiest radaści ad sustrečy sa znajomymi miaścinami pieražyŭ balučaje rasčaravańnie.
«Iduć ludzi nasustrač, i nichto nie ŭśmichajecca»
Pieršyja dni na voli Siarhiej zhadvaje z sumam. «Jak vychodziŭ na volu, jašče była zima. Ludziej na vulicach u taki pieryjad zvyčajna niašmat, ale ŭbačanaje niepryjemna ździviła. Na vulicach piešachodaŭ mała, u kramach — jašče mienš. Chto idzie nasustrač — nikoli nie ŭśmichajecca», — kaža Siarhiej.
Małady čałaviek zhadaŭ pryjezd u Homiel i špacyr pa bulvary ŭ centry, dzie raniej byvaŭ šmat razoŭ i ličyŭ, što hety rajon — adzin z samych cikavych i pryhožych u horadzie.
«Ubačyŭ zapuścieńnie. Ludziej amal niama, usio začyniena — takoha tut nikoli nie było. I viečaram u horadzie niama kudy pajści. Raniejšyja punkty, dzie raźvivaŭsia mały biznes — usio nie pracuje. Na afišach — ničoha cikavaha. Nichto da ich nie jedzie, nibyta nikomu hety horad bolš nie cikavy».
Uražańni ad staličnaha Minska mała čym adroźnivalisia, pryznajecca Siarhiej i zhadvaje pieršuju pajezdku ŭ mietro. «Navat u čas pik byli volnyja miescy, a raniej ža sieści było niemahčyma! I hetak uvieś čas, kolki ni byŭ u Minsku. I ludzi takija samyja: zasmučanyja, zakłapočanyja, vačej nie padymajuć, nie ŭśmichajucca. Časam u kałonii sustrenieš viesialejšyja tvary, čym u minskim mietro».
Nakont Maładziečna — takoje ž rasčaravańnie, skazaŭ Siarhiej. «Kaviarni, dzie raniej uviečary nie było volnaha miesca, začynienyja. Kramy začynienyja. Kudy padzielisia pradprymalniki?»
Žyćcio na voli pryniesła Siarhieju zabyty ŭžo kłopat ab pracaŭładkavańni. U kałonii jaho štodnia vyvodzili na «promku» čyścić draty. Uspaminy taksama drennyja, ale kaža, što było pačućcio datyčnaści da niejkaj ahulnaj spravy. «Brudnaja, škodnaja dla zdaroŭja praca, zatoje ŭvieś čas zaniaty. Praŭda, płacili ŭsiaho kala rubla ŭ miesiac — mnie vychodziła 74 kapiejki — ale ž pra «kamunałku i charčy» možna nie dumać».
Jak zaŭvažyŭ Siarhiej, u apošnija miesiacy ŭ kałonii źjaviłasia novaja praca, ale nakolki jana lehalnaja — u byłoha viaźnia ŭźnikli sumnievy.
«Na «promku» nam stali pryvozić kamiery ad «Biełazaŭ», ale čamuści my hetyja kamiery musili ačyścić ad tavarnych znakaŭ, jakija śviedčyli, što jany zroblenyja ŭ Biełarusi. Kazali, što potym ich paviazuć na prodaž u Rasiju. Albo takaja «navinka»: sam bačyŭ katuški biełaruskich kabielaŭ, na jakich stavili paznaku «Zroblena ŭ Rasii». Čamu hetak? Nie viedaju. Ale, uličvajučy našyja mizernyja zarobki, mahu ŭjavić, jaki moža być vyhadny biznes», — zaŭvažaje Siarhiej.
«Padzialili ludziej na tych, chto daspadoby i chto nie daspadoby, i nas na pracu nichto nie biare»
Pavodle Siarhieja, tym, chto ŭdzielničaŭ u pratestach, a tym bolš byŭ za ich asudžany, znajści pracu amal niemahčyma. Nie toje što dobruju — choć jakuju.
«U našaj kałonii byŭ chłopiec — aŭtamiechanik. Da 2020 hoda jaho b na luby aŭtaservis z rukami i nahami, jak kažuć, uziali b. A tut jak vyjšaŭ na volu — nie zmoh uładkavacca. Pracadaŭcu prymušajuć rabić zapyt u adpaviednyja orhany, a adtul paviedamlajuć, za što siadzieŭ, i ŭsio — na pracu nie biaruć. Navat pryvatny biznes baicca takich brać, nie kažučy ŭžo pra dziaržaŭnyja pradpryjemstvy. Bajacca dadatkovych pravierak, padatkovaj, čaho zaŭhodna. Ułady ŭsialak hetyja nastroi stymulujuć. Padzialili ludziej na tych, chto daspadoby i chto nie daspadoby, i palityčnych nikudy nie biaruć. Što tady rabić? Tolki źjazdžać», — kaža Siarhiej i zhadvaje, što kali siadzieŭ u KDB, śledčyja jamu naŭprost kazali, kab źjazdžaŭ za miažu, bo «hetak budzie lepš usim».
Vynik takoj palityki dla Siarhieja vidavočny — masavaja emihracyja maładych, enierhičnych, adukavanych. Surazmoŭca raskazaŭ pra ŭłasnyja padliki: z prykładna 50 jahonych byłych siabroŭ, znajomych i kalehaŭ pa byłoj pracy bolš za 40 čałaviek užo źjechali ź Biełarusi.
«Moža, čałaviek 5—7 tolki zastalisia. I tyja ci nadoŭha zatrymajucca, nie viedaju. U mianie jość siabra — pracavaŭ hukarežysioram. Zatrymlivali za pratesty. Z taho času dva hady nie moh znajści pracu pa prafiesii. Pašancavała narešcie, uładkavaŭsia na zavod. Chiba jon doŭha tam pratrymajecca? Nie dumaju», — miarkuje Siarhiej.
Pavodle Siarhieja, atrymać vizu ŭ krainy Jeŭraźviaza jašče mahčyma, jamu heta ŭdałosia biez asablivych ciažkaściaŭ. Daviałosia pačakać i adpaviedna siabie pavodzić na voli.
«Kali padaješ na vizu, tam nie pytajucca, byŭ sudzimy ci nie. Byłaja sudzimaść — nie pieraškoda. Pieraškod možna čakać chiba što ad milicyjantaŭ, ad učastkovych. Voś jany mohuć zrabić hetak, što ty nie dačakaješsia toj vizy i znoŭ pajedzieš «u miescy nie takija addalenyja». Treba pavodzić siabie vielmi aściarožna, abačliva. Jak toj kazaŭ, «nie naryvacca».
«Alaksandru Fiadutu vielmi ciažka, ale jon trymajecca»
Toje, što hramadzian Biełarusi padzialili pavodle palityčnych pohladaŭ i staŭleńnia da padziej 2020 hoda, Siarhiej zaznaŭ na sabie i ŭ kałonii № 15, dzie adbyvaŭ pakarańnie. Pavodle byłoha viaźnia, staŭleńnie da «palityčnych» u kałonii apošnija miesiacy stała navat bolš žorstkaje. Usiaho, pavodle Siarhieja, tam kala 200 palityčnych viaźniaŭ.
«Čuŭ ličbu, što tych, u kaho «ekstremisckija žoŭtyja birki», niedzie 230 čałaviek. Značyć, čysta «palityčnych» nie mieniej za 200. Heta amal kožny dziasiaty z asudžanych — vielmi vialiki pracent! U našym atradzie palityčnym zrabiłasia składaniej. Sočać, kab nie źbiralisia razam, kali niejkaje drobnaje parušeńnie, mohuć pakarać bolš surjozna», — raskazaŭ Siarhiej.
Surazmoŭca raskazvaje i pra viadomych apazicyjanieraŭ, jakija apynulisia ŭ 15-j kałonii. Siarod ich jon vyłučyŭ Alaksandra Fiadutu, jakoha źmiaścili ŭ budynku nasuprać taho, dzie byŭ sam Siarhiej. Pra Fiadutu ŭ kałonii šmat havaryli jak pra palityka, fiłołaha i žurnalista, vielmi jamu spačuvali praź jahony drenny fizičny stan. Siarhiej časta bačyŭ, ź jakoj ciažkaściu Alaksandr idzie ŭ stałoŭku, abapirajecca na kijok.
«Jamu tam vielmi ciažka, heta bačna. Chadzić jamu składana, musić abapiracca na kijok. U stałoŭku jak idzie, dyk paźniej za inšych dachodzić. I na pracu ŭ «promku» musić vychodzić, a heta ŭ jahonym stanie vielmi składana. Ale bačna i toje, što čałaviek trymajecca».
Pa čarzie abdymali batareju
Pavodle Siarhieja, u kancy svajho terminu jon znoŭ trapiŭ u ŠIZA. Kaža, što ŭ raparcie było napisana pra «žarhanizmy ŭ razmovie z pradstaŭnikom administracyi» i «niedakładnaje pradstaŭleńnie».
«A nasamreč padčas čarhovaha prahladu BT nie vytrymali niervy, padniaŭsia i vykazaŭsia mocna ŭ adras Łukašenki. Nieŭzabavie prylacieła pakarańnie. Apynuŭsia ŭ ŠIZA ŭ samy niespryjalny čas. Minułaja zima zbolšaha nie była chałodnaj, ale kali pryjšła samaja nizkaja temperatura — u studzieni — voś tady ja tudy i zahrymieŭ. Što skazać? Jak zvyčajna: udzień chodziš tudy-siudy, a nočču pa čarzie hreŭsia, abniaŭšy batareju. Batarei tam asablivyja — toŭstyja stalovyja truby, jakija nie trymajuć ciapła. Tamu i davodzicca nočču nie spać, kab choć krychu sahrecca. Palityčnych zimoj lubiać karać štrafnym izalataram — heta ŭ kałonii ličycca normaj», — raskazaŭ Siarhiej.
Jašče adnym drennym uspaminam pra apošniaje ŠIZA ŭ Siarhieja było toje, z kim daviałosia pražyć u adnoj kamiery hetyja dni.
«Siarod asudžanych u kałonii jość ludzi ź vielmi chvoraj psichikaj, na miažy varjactva. Čamu ich tam trymajuć z takim dyjahnazam, nie viedaju. Mahčyma, z peŭnaj metaj. Bo ich padsadžvajuć u kamieru da palityčnych, kab zaadno nahladali, kantralavali. Voś i moj susied vyznačaŭsia takimi pavodzinami. Ale bolšaść času ŭ jaho byli niaspynnyja tryźnieńni. Siadzieć z takim u adnym pamiaškańni — užo nievynosnaja pakuta. Tym nie mienš daviałosia tryvać», — zhadaŭ były viazień 15-j kałonii.
Patencyjnyja «vahnieraŭcy»
Siarhiej padzialiŭsia ŭspaminam pra toje, jak u kałonii staviacca da ahresii Rasii suprać Ukrainy. Skazaŭ, što praz hetuju vajnu pamiž asudžanymi adbyŭsia jašče adzin padzieł, ale prychilniki Rasii akazalisia ŭ vyraznaj mienšaści.
«Bolšaść adnaznačna suprać vajny. Praŭda, jany nie asabliva demanstrujuć svaje adnosiny. Mohuć padniacca i syści z pakoja, dzie hladziać naviny pa televizary, kali tam zachodzić pra vajnu. Šmat kamu nie padabajecca, što pa ŭsich kanałach pra vajnu viadziecca tolki z punktu hledžańnia Rasii. Potym viaźni abmiarkoŭvajuć u kuryłcy ŭkrainskija padziei, vykazvajucca napaŭhołasa. A voś prychilniki «ruskaha śvietu» pavodziać siabie bolš ahresiŭna. Byvajuć i hučnyja zajavy, navat sprečki», — raskazaŭ Siarhiej.
Były viazień zhadaŭ vypadak, jaki abmiarkoŭvali ŭ jahonym atradzie. Pavodle źviestak «miascovaha telehrama», vosieńniu ŭ kałonii niekalki asudžanych napisali zajavy pra toje, kab ich uziali ŭ najmity i adpravili front, jak tych «vahnieraŭcaŭ». Pa słovach surazmoŭcy, heta skončyłasia dla ich tym, što ŭsie apynulisia ŭ ŠIZA na pieravychavańni.
