Tolki IT-śpiecyjalistam i členam ich siemjaŭ — 22 tysiačy viz. Kolki biełarusaŭ rełacyravałasia ŭ Polšču?
Paśla vybaraŭ 2020 vialikaja kolkaść biełarusaŭ była vymušanaja pakinuć svoj rodny dom. Šmat chto ź ich vieryć, što heta časova i na dzień narodzinaŭ zahadvaje viarnucca. «Naša Niva» sabrała statystyku pa samych papularnych krainach dla rełakiejtu siarod biełaruskich emihrantaŭ. Siońnia raskazvajem pra Polšču.
Adnoj z krain, jakaja pryniała ŭ siabie bolš za ŭsio emihrantaŭ ź Biełarusi, źjaŭlajecca Polšča. Pasprabavali padličyć, kolki suajčyńnikaŭ pierajechała tudy apošnim časam i ŭ jakich umovach jany apynulisia.
Pavodle Ministerstva zamiežnych spravaŭ, z červienia 2020 da kanca lipienia 2021 hoda Polšča vydała biełarusam 178 711 vizaŭ. U hetym liku taksama vizy Poland.Business Harbour dla startapieraŭ, prahramistaŭ i pradprymalnikaŭ u IT-śfiery (a taksama dla členaŭ ich siamji). Takich biełarusam za hod ź nievialikim (z momantu isnavańnia prahramy) vydali 22 tysiačy.
Dadzienyja pa stanie na listapad 2021 hoda, pa infarmacyi Polish Investment and Trade Agency.
Asobnuju katehoryju składajuć humanitarnyja vizy: jany vydajucca aktyvistam, ludziam u hrupie ryzyki, tym, chto vyjazdžaje z krainy praz palityčnyja represii.
Rost vydadzienych humanitarnych viz prosta šalony: da pačatku vybarčych padziej u 2019 hodzie biełarusam vydali ŭsiaho 7 humanitarnych viz, a ŭžo z červienia 2020 hoda pa lipień 2021-ha — 12 190.
Sa śniežnia minułaha hoda najaŭnaść takoj vizy adkryvaje mahčymaść lehalna pracavać u Polščy — takija źmieny byli admysłova ŭniesienyja z polskaje zakanadaŭstva ŭ jakaści miery padtrymki.
Ludziam, jakim u rodnaj krainie pahražaje pieraśled ci realnaja ryzyka zdaroŭju, u Polščy možna atrymać mižnarodnuju abaronu. Jak paviedamiŭ «Našaj Nivie» pres-sakratar Upraŭleńnia pa spravach zamiežnikaŭ Jakub Dudziak, u 2021 hodzie mižnarodnuju abaronu atrymali 943 biełarusy. U 2020-m takich było 81, a ŭ 2019-m usiaho try.
«Šełtar u Biełastoku byŭ padarunkam losu»
Siarod tych, kamu ŭ vyniku ŭchvalili zapyty na mižnarodnuju abaronu, byli amal usie biełarusy, prajšoŭšyja praz šełtar u Biełastoku, adkryty siłami dyjaspar i fondu «Kraina dla žyćcia».
«Šełtar dla biełarusaŭ adčyniŭ dźviery ŭ śniežni minułaha hoda. Za paŭhoda isnavańnia my pryniali kala 40 čałaviek. Asnoŭnuju častku składali studenty, jakim pahražała kryminalnaja sprava ci vojska paśla adličeńnia. Taksama ŭ nas žyli siemji ź dziećmi. Ludziej vyvozili na miažu bieź viz, bieź ničoha. Im rabili zialony kalidor, i my ich tut sustrakali», — raskazvaje Maryna Laščeŭskaja, eks-vałanciorka šełtara.
Były handlovy ahient Natalla z Mazyra razam z 11-hadovym synam pryjšła na miažu akurat tak — bieź vizy, z pustymi rukami. U Biełarusi joj pahražała kryminalnaja sprava praz aktyvizm: žančyna vałancioryła pad RAUS, rasklejvała listoŭki pa horadzie. Spačatku jana sprabavała zdymać u Polščy žytło, ale zrazumieła, što biez pracy nie zmoža jaho ciahnuć doŭhi čas.
Biełastok. Fota: wikimedia.org.
«U Biełastoku mocnaja biełaruskaja dyspara, i aktyvisty prapanavali mnie pasialicca ŭ šełtar ź dzicionkam. Heta było prosta padarunkam losu, inakš pryjšłosia b jechać u łahier dla biežancaŭ, vidać. Nas pasialili ŭ asobnaje pamiaškańnie z kuchniaj i sanvuzłom.
My pražyli tam niekalki miesiacaŭ, pakul ja nie znajšła pracu. Ja rablu ŭ Biełastoku na adnym z pradpryjemstvaŭ, dzie prybiraju pamiaškańni, ale chaču dobra vyvučyć polskuju movu i paśla ci pajści vučycca, ci atrymać lepšuju pracu», — raskazvaje Natalla.
Na dadzieny momant šełtar spyniŭ pracu, bo finansavańnie dla jaho dyjaspary źbirali na paŭhoda. Ale i ŭsie jaho nasielniki ŭžo raźjechalisia, uładkavaŭščysia ŭ Polščy samastojna.
«Patreby praciahvać prajekt jak takoj nie było. Ale chvala biełarusaŭ, što pierajazdžajuć siudy, nie spyniłasia, — tłumačyć Maryna Laščeŭskaja. — My dapamahajem im užo kropkava. Niadaŭna žančyna va ŭzroście 50+ pryjechała ŭ Biełastok biez adzieńnia i hrošaj — arhanizavali zbor srodkaŭ. U ekstranaj situacyi ŭsie zaŭsiody apieratyŭna ŭklučajucca. Plus my dapamahajem emihrantam ź intehracyjaj, jurydyčnymi pytańniami».
Dadzienyja pa stanie na listapad 2021 hoda.
«Pieršy čas paśla vybaraŭ mašyny chutkaj dapamohi sustrakali biełarusaŭ naŭprost na pamiežnych pierachodach»
Dapamohu biełarusam, paciarpieŭšym ad hvałtu i represij paśla vybaraŭ, arhanizoŭvaje i Biełaruski dom u Polščy.
«Kali da žniŭnia 2020 hoda my ładzili kanfierencyi, adukacyjnyja vizity, moładzievyja abmieny, infarmacyjnyja kampanii i kulturnickija mierapryjemstvy, to paśla praca pieraviarnułasia na 180 hradusaŭ. Dapamahčy surodzičam było našym maralnym abaviazkam.
Paśla 9-11 žniŭnia my anansavali zbor srodkaŭ u Polščy i pieraklučylisia vyklučna na dziejnaść pa dapamozie palityčnym represavanym: vizavuju padtrymku, miedycynskuju i psichałahičnuju reabilitacyju, startavuju finansavuju dapamohu, jurydyčnyja kansultacyi. My pastajanna arhanizoŭvajem biaspłatnyja kursy polskaj movy dla represavanych biełarusaŭ, apiekujemsia niekalkimi siemjami palitviaźniaŭ unutry krainy», — raskazvaje kiraŭnik Biełaruskaha doma Aleś Zarembiuk.
Pa dadzienych arhanizacyi, ŭ žniŭni-śniežni 2020 hoda ŭ ramkach novaj prahramy dla represavanych jany dapamahli403 paciarpiełym. Absalutnaja bolšaść — 321 čałaviek — padvierhlisia pramym represijam: zatrymańniam padčas mirnych akcyj, fizičnym i psichičnym ździekam z boku słužbovych asobaŭ. Taksama ŭ hety lik uvachodziać ludzi, jakija atrymali pahrozy praz aktyŭnuju hramadzianskuju pazicyju. Tyja, suprać kaho raspačali kryminalnyja spravy, pradprymalniki z «apazicyjnym» biznesam, vymušanyja zakryć jaho i biehčy z krainy.
«Pieršy čas paśla vybaraŭ mašyny chutkaj dapamohi sustrakali biełarusaŭ naŭprost na pamiežnych pierachodach u Terespali i Kuźnicy. 127 čałaviek atrymali miedycynskuju dapamohu ŭ špitali Ministerstva ŭnutranych spraŭ i administracyi ŭ Varšavie, a taksama fizičnuju i psichałahičnuju reabilitacyju ŭ sanatoryi Dušnikach-Zdruj. My taksama arhanizavali cuajčyńniku składanuju apieracyju pa pierałomie ruki. Jana była złamanaja ŭ niekalkich miescach ŭ vyniku źbićcia supracoŭnikami AMAP.
Dapamahali my, naprykład, prafinansavać apieracyju žurnalistu Janu Romanu: u 2020-m u Harodni jaho mocna źbili amapaŭcy, złamali nos. Pryjšłosia adnavić chirurhičnym šlacham łor-sistemu žurnalista.
Niadaŭna Biełaruski dom prafinansavaŭ jašče adnu składanuju apieracyju. Biełaruska, jak jana śćviardžaje, była źbitaja supracoŭnikami milicyi. Jana doŭha nie mahła chadzić, a ŭ vyniku niejrachirurhičnaj apieracyi pavinna całkam adnavicca i viarnucca da narmalnaha žyćcia
Ahułam my dapamahli kala 20 asobam z surjoznymi prablemami zdaroŭja — tym, kamu patrebnyja byli miedycynskija apieracyi. Škada, što nie ŭsie represavanyja chočuć pra heta publična raskazvać: tak nie ŭsie mohuć daviedacca pra mahčymaść lačeńnia ŭ Polščy. Nu, i, viadoma, važna, kab kožnaje złačynstva tak zvanaj milicyi było dakumientalna zafiksavana», — kamientuje Aleś.
Pry hetym, kaža surazmoŭca, ludzi praciahvajuć biehčy z krainy. Tolki ŭ kastryčniku ŭ Biełaruski dom z prośbami ab dapamozie ŭ toj ci inšaj formie źviarnułasia 221 asoba, a za listapad — bolš za 180 čałaviek.
Kolkaść ludziej, atrymaŭšych u Polščy vidy na žycharstva, apošnim časam taksama mocna vyrasła: 8 080 čałaviek u 2020 hodzie suprać 14 430 u 2021-m.
64% biełarusaŭ ź vidami na žycharstva ŭ Polščy — heta ludzi va ŭzroście ad 18 da 40 hod. Mužčyn siarod ich bolš: 55%. 20 tysiač biełarusaŭ atrymali stałyja vidy na žycharstva na padstavie polskich karanioŭ, karty palaka. Ale samy aktyŭny rost ciapier nazirajecca siarod časovych vidaŭ na žycharstva ŭ suviazi z uładkavańniem na pracu: takimi dakumientami vałodaje bolš za 10 tysiač biełarusaŭ.
Asobnaj katehoryjaj biełaruskich hramadzian, što mohuć znachodzicca ŭ Polščy, źjaŭlajucca ludzi, što vyjazdžajuć tudy na siezonnyja pracy. Pavodle Departamienta rynku pracy, ŭ pieršym paŭhodździ 2021 hoda było padadziena bolš 40 tysiač zajavaŭ ad pracadaŭcaŭ pa najmie hramadzian Biełarusi. Za anałahičny pieryjad 2020-ha takich naličvałasia kala 30 tysiač, što taksama moža śviedčyć pra toje, što bolš biełarusaŭ stali uładkoŭvacca za miažoj.
Stolki biełarusaŭ pražyvaje ŭ Polščy ahułam na pastajannaj asnovie z aficyjnami dakumientami kštałtu vidaŭ na žycharstva (siudy nie ŭvachodziać tyja, chto časova znachodzicca na terytoryi Polščy ŭ miežach biaźvizu ci na padstavie viz). Biełarusy na druhim miescy siarod zamiežnikaŭ, bolš u Polščy tolki ŭkraincaŭ.
