Lehiendy Padaroska: što adbyvajecca ŭ majontku, jaki vykupiŭ biznesoviec pad Muziej biełaruskaj šlachty ŠMAT FOTA
Jość miaściny, u jakich prosta dychaješ historyjaj. I za kožnym pavarotam darohi sustrakaješ architekturny pomnik, miesca kolišnich słaŭnych padziej, piejzaž nievierahodnaj pryhažości… Taki, naprykład, kutok Biełarusi, u jakim lažyć vioska Padarosk.
Staražytnyja Vaŭkavysk i Słonim, Ružany z «biełaruskim Kaliziejem» Sapiehaŭ, Synkavičy z hatyčnaj abarončaj carkvoj, Kaściuškava Mieračoŭščyna, Zelva Łarysy Hienijuš i žyrovickaja śviatynia — usio heta niepadalok. Ale varty ŭvahi i sam Padarosk z unikalnaj siadzibaj u centry vioski.
Historyjaj Padaroska my zaviaršajem naš padarožny cykł z «Susiedskim majontkam» — brendam sapraŭdnych biełaruskich praduktaŭ, zroblenych ź luboŭju da radzimy. Adšukać małako, kiefir, masła, pielmieni, johurt «Susiedski majontak» vy možacie na palicach kramaŭ «Susiedzi» pa ŭsioj krainie.
U vodach raki Zalvianki, pašyranaj tut da pamieraŭ aziarka, adbivajecca bieły antyčny porcik pałaca. Pobač na hiektary raskinuŭsia park, abharodžany 150-hadovym cahlanym muram. Zachavałasia i ŭvachodnaja brama.
Taja brama ŭnikalnaja, bo maje razryŭ u antablemiencie — vierchniaj častcy arki. Ci to nie paśpieli ź niejkich pryčyn dabudavać, ci to heta dyzajnavaje rašeńnie, ci to, jość miascovaja viersija, razryŭ byŭ pakinuty, kab abjekt ličyŭsia niaskončanym i nie treba było płacić padatak.
Elemienty azdableńnia padaroskaj bramy kanca XIX st.
Doŭhi čas pałac naležaŭ Čačotam. Tamu samamu rodu, ź jakoha pachodziŭ Jan Čačot — adnakašnik Mickieviča i Damiejki, ramantyčny paet, adzin ź pieršych źbiralnikaŭ biełaruskaha falkłoru. Ci byvaŭ jon u Padarosku — nieviadoma. Zatoje peŭna, što tut haściavaŭ Jullan Ursyn Niamcevič — siabar i sakratar Tadevuša Kaściuški, suaŭtar jaho ŭniviersałaŭ i zakanadaŭčych aktaŭ času paŭstańnia.
A jašče, zhodna ź siamiejnaj lehiendaj ułaśnikaŭ Padaroska, tut spyniaŭsia Napaleon Banapart.
Impieratar Francyi nibyta žyŭ u Padarosku až try dni padčas maršu na Maskvu. I jamu tak spadabałasia bahata azdoblenaje lusterka ŭ majontku, što jon byŭ hatovy jaho kupić. Ale haspadynia, Alžbieta z Čačotaŭ Puchalskaja, nie pradała Banapartu siamiejnuju relikviju. Pakoj, u jakim spyniaŭsia słavuty karsikaniec, paśla i zvali «napaleonaŭskim».
I navat kali ŭ siaredzinie XIX stahodździa novyja haspadary Padaroska całkam pierabudavali siadzibny dom — «napaleonaŭski» pakoj zastaŭsia i tam.
Novy raskošny pałac na miescy staroj siadziby pastaviŭ Raman Bochvic — syn fiłosafa Fłaryjana Bochvica i Paŭliny z Majeŭskich — rodnaj ciotki Adama Mickieviča. Brat Ramana, Jan Aton Bochvic, vałodaŭ dvuma majontkami niepadalok.
Bochvicy źjavilisia na biełaruskich ziemlach dziakujučy vilenskamu vajavodu Kryštafu Radziviłu, lidaru pratestantaŭ VKŁ. Jon i zaprasiŭ u svaje vałodańni z paŭdniovaj Polščy dvuch pastaraŭ, Pilipa i Łukaša Bochvicaŭ. Z časam ich miaščanski rod atrymaŭ šlachiectva i zabahacieŭ.
Kab nadać Padarosku adpaviedny novym haspadaram vyhlad, Raman Bochvic vypisaŭ ź Vilni architektara Łubu. Usio ž majontak byŭ centram vialikaj haspadarki, u jakuju ŭvachodzili piać mienšych falvarkaŭ. Architektar prapanavaŭ zbudavać zamiest raniejšaj zvyčajnaha vyhladu siadzibki vieličny budynak z porcikam u duchu kłasicyzmu.
Centram doma byli sałon, dzie prymali haściej, pakoj dla balavańnia i stałovaja. Jany mieli bahata dekaravanyja stoli, jakija častkova zachavalisia dahetul.
U pieradpakoi stajaŭ biljard, pry jakim mahli sabracca mužčyny, pakuryć cyhary i pahutaryć pra palityku. (Pry kabietach takija razmovy ličylisia nieprystojnymi.) Z-za adsutnaści žančyn biljardnaja nazyvałasia jašče «kavalerskim pakojem».
Usio heta ciažka sabie ŭjavić, kali ŭvachodziš u siońniašni Padaroski pałac. Za savieckim časam tut była škoła, paśla praŭleńnie kałhasa, a potym ciaham amal dvaccaci hod budynak stajaŭ biez haspadara. Kvołaje śviatło praz zabityja vokny aśviatlaje mury, na jakich nie zastałosia i śledu tynkoŭki ci drapiroŭki.
Padajecca, što ty ŭ hatyčnym zamku. Uražańnie dapaŭniajuć sastaŭlenyja tut na zachavańnie dekaracyi z roznych histaryčnych imprez i śpiektaklaŭ, što čas ad času ładziacca ŭ Padarosku: dzie krumkačy, dzie końniki — niby sa staronak «Dzikaha palavańnia».
Mo tut i pryvidy žyvuć? «Zahadkavaje, viadoma, zdarajecca, — ci to žartam, ci to ŭsurjoz kaža biznesoviec i miecenat Pavieł Bierahovič, jaki ŭ 2014-m nabyŭ siadzibu na dziaržaŭnym aŭkcyjonie. — U pałacy načami sa ścienaŭ sami saboju padali vyjavy hierbaŭ uładalnikaŭ. A kali na siadzibu kładziecca mocny tuman, urańni na bierazie stava la pałaca možna zdalok pabačyć samotnuju čałaviečuju postać — mabyć, heta apošni haspadar Aton Bochvic, mahiła jakoha nieviadomaja, bo jon zhinuŭ u nietrach savieckaha HUŁAHu…»
Niekatoryja pamiaškańni novyja haspadary časova zadrapiravali tkaninaj, adtvarajučy ich raniejšy vyhlad.
i ŭsio adno ciažkavata pakul ujaŭlajecca tut balny pakoj z ŭzorystym parkietam, familnymi partretami na ścienach i konnaj skulpturaj karala Jana III; sałon z ababitymi zialonym adamaškam u załatyja listy ścienami i parkietam, na jakim čarhavalisia ciamniejšyja i śviatlejšyja zorki, upryhožany biustami antyčnych bahoŭ, kanapami čyrvonaha dreva i vializnym stajačym lusterkam. Aśviatlaŭsia sałon vialikaj žyrandolaj i kandelabrami ŭ vyhladzie ŭzbrojenych rycaraŭ.
A ŭ adnym ź nievialikich pakojčykaŭ levaha kryła mieściłasia biblijateka na tysiaču tamoŭ pa-polsku, pa-anhlijsku, pa-niamiecku dy siamiejny archiŭ Čačotaŭ i Bochvicaŭ, dzie byli i staryja dakumienty-pryvilei. A ŭ stałovaj zachoŭvaŭsia siamiejny srebny sierviz na 80 pierson.
Adnaŭleńnie siadzibnaha doma stanie zaviaršeńniem rekanstrukcyi, jakaja adbyvajecca ŭ Padarosku. Uviesnu 2020-ha tut adčynicca Muziej biełaruskaj šlachty. «Viadoma, usio adčynić my jašče nie zmožam, ale hodna pryniać i cikava raspavieści našu historyju — zdolejem», — kaža Bierahovič.
«My musim pryniać historyju šlachiectva Biełarusi jak svaju ŭłasnuju, pryniać, što niama historyi «sialanskaj» i historyi «panskaj», varožych adna adnoj, a jość ahulnaja historyja našaj Ajčyny i našych prodkaŭ, — tłumačyć biznesoviec svaju kancepcyju. — Biez razumieńnia minuŭščyny nie moža być razumieńnia sučasnaści, bo pabudavać krainu biez padmurka (jak dobry i tryvały dom) — niemahčyma.
Šlachta była drajvieram raźvićcia krainy, a nie «sacyjalnym parazitam», što i ciapier zamacavana ŭ masavaj śviadomaści, «dziakujučy» savieckaj histaryjahrafii, jakaja panavała ŭ Biełarusi, — kaža Bierahovič. — Šlachta baraniła Ajčynu, zajmałasia palitykaj i haspadarkaj, apiekavałasia adukacyjaj i mastactvami — karaciej, vykonvała rolu kirujučaj elity, jak heta zvyčajna byvaje ŭ luboj krainie.
Čytajcie taksama: Pa śladach Adama Mickieviča. Što varta pahladzieć u Tuhanavičach, Zavośsi, Paŭlinovie
Šlachta na našych ziemlach była nie čužoj — nie polskaj, nie letuviskaj, a svajoj — litoŭskaj, litvinskaj, a siońnia jaje całkam pravamierna nazvać biełaruskaj».
«My nie haniajemsia za zvyšekskluziŭnymi ekspanatami, bo našmat važniej pabudavać sučasny interaktyŭny muziej, jaki budzie cikavy padychodami, a nie ekspanatami, — kaža Bierahovič. — Ale sioje-toje ŭ nas jość. Heta pieravažna pradmiety šlachieckaha pobytu roznych časoŭ, hraviury i mapy, jakija buduć vykonvać dapamožnuju rolu ŭ ekspazicyi, pakazvajučy duch času».
Novyja haspadary nie imknucca adnaŭlać siadzibu ŭ pieršasnym vyhladzie. Tym bolš, niezrazumieła, što ličyć pieršasnym vyhladam: ci to napaleonaŭskija časy, ci to siaredzinu XIX stahodździa, kali źjaviŭsia siońniašni pałac. Jany kirujucca kancepcyjaj spałučeńnia staražytnaści i całkam novych technałohij dy materyjałaŭ, nie bajučysia kantrastu.
Tak zrabili z murami napaŭzrujnavanaj časam haspadarčaj pabudovy. Ich nakryli novym dacham na słupach. Tut budzie letniaja kaviarnia.
U kuźni, małym cahlanym budynačku pry ŭjazdnoj bramie, abstalujuć suvienirnuju kramku.
Kali pryhledziecca, dyk ad staroj kuźni pakinuli tolki cahlanyja ścieny. Usiaredzinu impłantavany mietaličny karkas, na jakim trymajecca novy dach.
Pakinuli i draŭlanyja elemienty: vypuski belek i staryja dźviery z hrafici roznych časoŭ.
Ad vulicy siadzibu adździalaje staraja cahlanaja aharodža.
Kali skarystacca hetym nieparadnym uvachodam, možna pabačyć stary park ź vializnymi jasieniami, lipami dy klonami.
«Park stanie miescam ahulnaha adpačynku, taksama źnitavanym ź idejaj muzieja, — kaža Pavieł Bierahovič. — I ŭsie histaryčnyja budynki, što mieściacca na našaj terytoryi, musiać nabyć novyja funkcyi, źviazanyja z našaj metaj — pryniać naviednikaŭ i raspavieści im našu historyju».
Cykł pra Stańkava, Zavośsie i Padarosk my padrychtavali z brendam biełaruskich praduktaŭ «Susiedski majontak», što ź luboŭju stavicca da našaj historyi i tradycyj. Adšukać małako, kiefir, masła, pielmieni, johurt «Susiedski majontak» vy možacie ŭ kramach «Susiedzi» pa ŭsioj krainie. Šanujma svajo!
