«Браты Луцкевічы былі атэістамі і масонамі. Таму ці правільна асвячаць іх памятны камень?»
«Трохі дзіўная назва выстаўкі: «У народ і край свой толькі веру», — піша пра выставу да 100-годдзя смерці Івана Луцкевіча гісторык Анатоль Сідарэвіч. — Радок з Купалы. А наступны радок — «І веру ў самаго сябе». У гэтым вершы Купала заявіў: «Цяпер беларускай я песні ўладар». Нейк не стасуецца з вобразам Івана Луцкевіча, які спаліў сябе дзеля беларускай ідэі, ідэі незалежнай дэмакратычнай сацыяльнай Беларусі.
Выклікае здзіўленне запланаванае асвячэнне памятнага каменя на месцы, дзе стаяў дом Луцкевічаў.
Па-першае, на табліцы, прымацаванай да каменя, адна фактычная і адна граматычная памылка. Некалі яе трэба будзе памяняць.
Па-другое, браты Луцкевічы былі атэістамі. І масонамі. Праўда, Іван Луцкевіч перад смерцю спавядаўся і прычасціўся. Учыніць гэта яго ўгаварыла ягоная нявеста Юліяна Мэнке. Пра гэта маецца ўспамін. Што тычыцца Антона, дык ён пра свой атэізм і марксізм заявіў публічна ў 1928 г. на працэсе Беларускай Сялянска-Работніцкай Грамады, за што яго проста ненавідзеў ксёндз Адам Станкевіч.
Імша памяці І. Луцкевіча мае адбыцца ў касцёле святога Роха на Залатой Горцы. Чаму там? Луцкевічы былі парафіянамі катэдры. Апрача таго, Луцкевічы ігнаравалі касцёл і могілкі на Залатой Горцы, і таму бацьку, маці і сястру братоў Луцкевічаў пахавалі на далёкай Кальварыі, а не блізкай Залатой Горцы.
Пра ігнараванне Залатой Горкі А. Луцкевіч пісаў ва ўспамінах з прычыны смерці пралата Юзафа Зэльбы 25 чэрвеня 1937 года ў газеце Przegląd Wileński. Вось урывак з тых успамінаў пад загалоўкам «Tempora mutantur…»:
«Мы чыталі напісаны ўльтранацыянальным духу некралог памерлага святара ў віленскім «Slow`e». Ён абудзіў у маёй памяці пэўныя рэмінісцэнцыі, якія сцвярджаюць, што былі часы, калі кс. Зэльба выяўляў іншую ідэалогію. Ідэалы — у цяперашні час непраўдападобныя — беларускія!
Было тое, што 1908—1909 гг. У той час кс. Зэльба жыў у Менску, за колькі кіламетраў ад горада пры касцёле на Кальварыі, на могілках, дзе менчукі хавалі сваіх нябожчыкаў, ігнаруючы размешчаныя нашмат бліжэй магілы на Залатой Горцы. Яны былі нямілыя мясцоваму грамадзянству з увагі на асобу ксяндза-рытуаліста [які ўзамен за дзяржаўнае фінансаванне перавёў казані ў сваім касцёле на расейскую мову — НН] Макарэвіча, які меў там рэзідэнцыю».
Мо імшою 20 жніўня будзе ўчынена спроба заднім чыслом прымірыць Луцкевічаў і Залатую Горку?» — задаецца пытаннем гісторык Анатоль Сідарэвіч.
