Svaja krama, paśpiachovaja vytvorčaść, čytańnie knih praź videasuviaź. Što viadoma pra kałoniju, dzie siadzić Źmicier Daškievič
U Navasadach Daškieviča ŭžo trymali da pieravodu ŭ Žodzina. Pra ŭmovy ŭ hetaj kałonii Radyjo Svabodzie raskazaŭ jaje były supracoŭnik, ciapier pravaabaronca Vasil Zavadski.
Kałonija ŭ Navasadach. Fota: BiełaPAN
Kałonija № 14 znachodzicca za 100 kiłamietraŭ ad Minska, u pasiołku Navasady Barysaŭskaha rajona. Časam jaje navat nazyvajuć barysaŭskaj. Pabudavali jaje ŭ 1960-ch, u 2011 hodzie tam utrymlivali kala 3 tysiač čałaviek. Siońnia viadomyja imiony 10 palitviaźniaŭ, jakija znachodziacca ŭ Navasadach. Heta ŭ tym liku Źmicier Daškievič i fihurant «spravy Aŭtuchoviča» Viktar Śniahur.
Sa słovaŭ pravaabaroncy Vasila Zavadskaha, jaki pracavaŭ tam u pieršaj pałovie 90-ch, a paśla ŭznačalvaŭ miedycynskuju słužbu Departamentu vykanańnia pakarańniaŭ, navasadskaja kałonija raniej mieła dosyć stanoŭčuju charaktarystyku, pra jaje adhukalisia jak pra paraŭnalna dobraje miesca źniavoleńnia. Kałonija blizka ad Mienska, tudy lohka było pryvieźci niejkaje kiraŭnictva, kab pakazać ustanovu. Tamu, na dumku pravaabaroncy, supracoŭniki pavodzili siabie dosyć strymana sa źniavolenymi, ichniaja dziejnaść była navidavoku.
Kałonija dla paŭtorna asudžanych
Navasadskuju kałoniju taksama nazyvajuć kałonijaj dla recydyvistaŭ, jana mieła status strohaha režymu. Takija kałonii jość jašče ŭ Horkach i Vaŭkavysku. Ivacevickaja jašče ličycca «strohaj», ale jaje źbirajucca zakryvać.
«Źniavolenyja majuć staž, užo adbyvali pakarańnie, viedajuć, jak siabie pavodzić. U niejkim sensie im lahčej. Z «pieršachodami« ŭ kałonii składaniej», — miarkuje Vasil Zavadski.
Pavodle jahonych nazirańniaŭ, ciapier pry pieršaj sudzimaści ŭ siarednim dajuć bolšyja terminy, čym za paŭtornyja.
Paśpiachovaja vytvorčaść
Viadoma, što kałonija ŭ Navasadach śpiecyjalizujecca na mietałaapracoŭcy. Na jaje bazie pracuje dziaržaŭnaje pradpryjemstva «Čatyrnaccać», jakoje vyrablaje zapčastki da traktarnaj techniki, mebli i budaŭničyja tavary.
Pa stanie na 2011 hod u Navasadach vypuskali prykładna tracinu ad usich vyrabaŭ, jakija rabili va ŭsich kałonijach Biełarusi. Za 2010 hod tut zrabili pradukcyi na 45 miljardaŭ biełaruskich rubloŭ. Raniej u jaje byli vytvorčyja kantakty z rasiejskimi zavodami, metał pryvozili z rasiejskaha Lipiecku.
«Vypuskali lehiendarnyja navasadskija viodry, taziki z acynkavanaj stali», — uspaminaje pravaabaronca.
U kałonii rabili kamplektnyja častki dla MAZa, BiełAZa, Babrujskaha traktarnaha zavoda, Smarhonskaha radyjatarnaha zavoda, Mahiloŭskaha aŭtamabilnaha zavoda, homielskaha zavoda «Hidrapryvad».
«Raźvitaja vytvorčaść chočaš nie chočaš prymušała stavicca da źniavolenych bolš pabłažliva… Byŭ adzin źniavoleny z załatymi rukami. Prasili, kab ja zvaziŭ jaho ŭ Barysaŭ u špital, bo ŭ jaho byli prablemy sa zdaroŭjem, kanvoj achvotna vydzialali», — uspaminaje Vasil.
Cyvilnyja supracoŭniki
Kałonija dla pasiołka Navasady faktyčna «pasiołkaŭtvaralnaje» pradpryjemstva.
«Bolšaja častka nasielnictva pasiołka pracavała ŭ kałonii abo była «zaviazanaja« na kałonii. Nastaŭnicy ŭ škołach byli žonkami aficeraŭ. Kałonija dla pasiołka — častka žyćcia. U horadzie inšaja sprava. U pasiołku vykarystoŭvali słenh źniavolenych, a taksama pavodziny: paabiacać i nie zrabić. Ja heta źviazvaju z upłyvam asiarodździa, bo dla źniavolenaha padmanuć supracoŭnika — heta honar», — uspaminaje Vasil Zavadski.
Kałonija vałodaje kramaj u pasiołku. Tam pradajuć pradukty i ałkahol. Ciapier ustanova pačała budavać u Navasadach novuju kramu, bolšuju.
Sproba samahubstva
26 sakavika 2023 hoda z akna kałonii ŭ Navasadach vykinuŭsia asudžany. Jon skoknuŭ z druhoha paviercha. Pravaabarončy centr «Viasna» paviedamlaŭ, što heta adbyłosia z pryčyny žorstkaha abychodžańnia sa źniavolenymi ŭ papraŭčaj kałonii.
Viadoma, što jaho zavuć Uładzimier Ipataŭ. Paśla incydentu asudžany vyžyŭ i znachodziŭsia ŭ špitali Barysava. Krynica, jakaja paviedamiła pra zdareńnie, śćviardžała, što mužčyna mieŭ prablemy z chrybietnikam i byŭ asudžany pavodle palityčnaha artykuła. Jaho dalejšy los nieviadomy.
«U mianie skłałasia ŭražańnie, što na jaho nie cisnuli admysłova za toje, što jon palitźniavoleny. Mahčyma, u jaho była depresija, što niaredka byvaje ŭ pienitencyjarnych ustanovach, abo praz adnosiny pamiž źniavolenymi», — kamientuje vypadak Vasil Zavadski.
Ź jahonych słovaŭ, u kałonii raniej byŭ niedachop vuzkich śpiecyjalistaŭ. Prykładna ŭ 2018-2019 hodzie adzin sa źniavolenych straciŭ zrok, bo ŭ jaho niasvoječasova vyjavili dabrajakasnuju puchlinu ŭ mozhu, dadaŭ pravaabaronca.
U toj ža čas letaś uviesnu stała viadoma, što palitviazień z Homiela Michaił Zubkoŭ abviaściŭ u Navasadach suchuju haładoŭku. Jon pratestavaŭ suprać niezakonnaha źmiaščeńnia ŭ štrafny izalatar. Zubkoŭ udzielničaŭ u pratestach u Homieli ŭ 2020-m, potym vyjechaŭ u Rasieju. Tam jaho zatrymali i vydali ŭ Biełaruś. Jamu prysudzili dali try hady źniavoleńnia.
Čytańnie knih dzieciam praź videasuviaź
U pačatku minułaha hoda biblijateka Barysava atrymała hrant na praciah prajektu, u jakim baćki z turmaŭ pa videasuviazi čytajuć knihi svaim dzieciam. Jon nazyvaŭsia «Tata pobač. Mama, davaj pahavorym», jaho ažyćciaŭlali z 2020 hoda.
Biblijateka pavinna była atrymać 3700 rubloŭ. Za hetyja hrošy płanavali nabyć noŭtbuk, knihi i padarunki dla dziaciej, a taksama papoŭnić biblijatečnyja fondy dziciačaj biblijateki i biblijateki papraŭčaj kałonii № 14. Ci źniavolenyja sapraŭdy čytali dzieciam knihi praź videasuviaź, nieviadoma.
Vizity Andreja Lemiašonka
Pra heta paviedamili na druhi dzień paśla poŭnamaštabnaha ŭvarvańnia Rasii va Ukrainu.
Andrej Lemiašonak — duchoŭnik Śviata-Lizaviecinskaha manastyra, jaki źbiraje hrošy dla rasiejskich vajskoŭcaŭ i padtrymlivaje łukašenkaŭski režym. Pry vizicie ŭ kałoniju ź im byli manaški, a taksama dziak, jaki raniej adbyvaŭ źniavoleńnie ŭ Navasadach. Śviatar Lemiašonak adpraviŭ bohasłužeńnie, a potym sustreŭsia z asudžanymi ŭ aktavaj zali kałonii, pahavaryŭ ź imi i adkazaŭ na pytańni.
Rozhałas škodzić ci dapamahaje?
U apošni čas mnohija svajaki palitviaźniaŭ admaŭlajucca abnarodavać infarmacyju pra rodnych. Jany tłumačać, što potym za kratami tym pomściać: kidajuć u štrafny izalatar za nadumanaje parušeńnie (nie tak pavitaŭsia abo nie tak pahaliŭsia), pazbaŭlajuć spatkańniaŭ, zvankoŭ, pieradač, nie pieradajuć listoŭ.
Adnak navat kali siamja nie pašyraje źviestak ab tym, što adbyvajecca z palitviaźniem, na jaho mohuć praciahvać cisnuć. Mienavita ŭ Navasadach adbyŭsia sud nad Źmitrom Daškievičam, jakoha paśla pieraviali ŭ bolš strohija ŭmovy ŭ Žodzina. Heta adbyłosia niahledziačy na toje, što blizkija Źmitra nie publikavali infarmacyi ab umovach, u jakich jon tam znachodziŭsia.
Ścisłaja infarmacyja pra palityka źjaŭlałasia raz na niekalki miesiacaŭ: što nie vypuścili paśla zakančeńnia terminu, što prajšoŭ čarhovy sud. U studzieni žonka Źmitra Nasta napisała ŭ sacyjalnych sietkach, što muža paŭhoda trymali ŭ bietonnym pamiaškańni ŭ Žodzina, ciapier jon u ŠYZA ŭ Navasadach, dzie dziki choład i treba ŭsiu noč rabić zaradku, kab sahrecca.
Były palitviazień Viktar* (imiony surazmoŭcaŭ źmienienyja dziela ichnaj biaśpieki. — RS) raskazaŭ Svabodzie, što, na jahonuju dumku, rozhałas u miedyja dapamahaje palitviaźniam.
«Treba, kab ludzi, jakija vyjšli z kałonii, raskazvali pra toje, što tam adbyvajecca. Heta niaredka ŭtrymlivaje šarahovych supracoŭnikaŭ ad pieravyšeńnia paŭnamoctvaŭ, niahledziačy na toje, što vyklikaje razdražnieńnie administracyi turmy», — miarkuje Viktar.
Jon dumaje, što isnuje padzieł: adnym palitviaźniam dazvalajuć znachodzicca za kratami biez dadatkovych składanaściaŭ, dla inšych stvarajuć nievynosnyja ŭmovy.
«Prosta adnyja siadziać cichieńka, imknucca nie pryciahvać uvahu administracyi, a inšyja pavodziać siabie ŭ adpaviednaści sa svaimi pierakanańniami i kaštoŭnaściami, nie źviartajuć uvahu na niezakonnyja patrabavańni, naprykład nie razmaŭlać na palityčnyja temy, havaryć tolki na rasiejskaj movie, razmaŭlać tolki z tymi, z kim dazvalaje administracyja», — dzielicca Viktar.
Svajak jašče adnaho palitviaźnia Ivan dumaje, što rozhałas raniej škodziŭ jahonamu rodnamu, bo pra jaho źjaŭlałasia šmat publičnaj infarmacyi. Ciapier jahonamu blizkamu stvarajuć dadatkovyja ciažkaści za kratami, abmiažoŭvajuć kamunikacyju navat ź siamjoj, chacia pra jaho ŭžo amal nie zjaŭlajecca infarmacyi ŭ miedyja ci sacsietkach. Ivan dumaje, što taki cisk — heta ŭsio jašče nastupstva papiaredniaha rozhałasu.
+ (viernieje -) zamałčivajetsia
i zamałčivajetsia davno
dažie v rośsii suŝiestvovała kakaja-to hłasnosť, u nas 😷
vopros jeŝie v tom - zachotiat li niezakonno potierpievšije hovoriť? i čto-to iźmieniť v etoj (!) stranie?