«Čałaviek nie moža žyć z takoj tempieraturaj». Da jakich nastupstvaŭ z sercam pryvodzić kavid
U SARS-CoV-2 niama praviłaŭ i maralnych kaštoŭnaściaŭ, a kali i jość, to čałaviečaj łohicy jany, vidavočna, niedastupnyja. Onliner.by raspaviadaje, jak kavid upłyvaje na serca.
Ivan Pałačanin, 34 hady, spartyŭny trenier, Minsk: «A ja ŭžo dumaŭ, što ŭsio skončyłasia»
— Ja zachvareŭ na kavid u 2020 hodzie. Dumaŭ, što heta prosta hryp, i z vysokaj tempieraturaj paru dzion pravioŭ doma. U adnu z načej mnie stała drenna, ja pačaŭ tracić prytomnaść. Dziaŭčyna vyklikała chutkuju. Pryjechała bryhada i prapanavała zabrać mianie ŭ balnicu, ale ja admoviŭsia, ja ŭparty (uśmichajecca). Nastupnaj nočču — taja ž historyja. Ja źnieprytomnieŭ, chutkaja, balnica… Zrabili ekspres-test na karanavirus, jon paćvierdziŭsia — i adpravili dadomu. Praź dzień ja znoŭ straciŭ prytomnaść, užo treci raz. Cisk skakaŭ da 170, choć raniej takoha nikoli nie było. U vyniku dva tydni ja pralažaŭ u balnicy z tempieraturaj 38,5.
Praź dzień paśla vypiski znoŭ zdaryŭsia prystup, znoŭ balnica, KT… Vyjavili pnieŭmaniju. Choć saturacyja była ŭ normie, ni dychavicy, ni prablem z dychańniem. Kavid udaryŭ mienavita pa sercy. Tak, byli nievialikija prablemy jašče ŭ dziacinstvie, ale ŭ žyćci heta absalutna nijak nie prajaŭlałasia, tolki na kardyjahramie — niaznačnaja arytmija.
Paśla balnicy paŭhoda pa načach mianie mučyła biassońnica. Moh pračynacca ad taho, što kružycca hałava, vanituje… Z 2020 pa 2022 hod było jašče try prystupy, kali ja traciŭ prytomnaść. Apošni raz — try tydni tamu. A ja ŭžo dumaŭ, što ŭsio skončyłasia. Adčuvaŭ siabie vydatna, pačaŭ aktyŭna zajmacca sportam, paŭhoda naohuł nijakich prablem, i tut — pračnuŭsia siarod nočy, nie viedaju čamu. Napeŭna, vykid harmonaŭ — adrenalin i hetak dalej. Pračnuŭsia i adčuvaju, jak ciamnieje ŭ vačach, narastaje hałavakružeńnie, młosnaść, zvon u vušach. Ciahlicy nie słuchajucca, pačynaješ prosta padać, stajać užo nie možaš. Ničoha nie bačyš i nie čuješ. Dziaŭčyna pryniesła našatyr, i praz paru chvilin ja ačuniaŭ. Kali ŭžo zmoh pamierać cisk, jon byŭ 47 na 27 — zusim nizki. Ja viedaŭ, što treba prypadniać nohi, palažać u takoj pazicyi, i ŭsio pryjdzie ŭ normu. Tak i zdaryłasia.
Ja prajšoŭ kardyjałahičnyja abśledavańni, i mnie pastavili dyjahnaz «sinaaurykularnaja błakada serca». Sutnaść u tym, što ŭ sercy, akramia ciahlicy, ź jakoj u mianie ŭsio dobra, jość niervovyja kančatki, jany adkazvajuć za pieradaču skaračalnaści. I voś hety niervovy pieradatčyk časam nie pravodzić sihnał. Sihnał nie prachodzić — serca nie skaračajecca. Kali paŭzy ŭ pulsie stanoviacca zanadta praciahłymi, to ŭ mozh nie pastupaje kisłarod, i čałaviek tracić prytomnaść. Kali serca zapuskajecca, značyć, praciahvaješ žyć, i ŭsio kłasna. Nu a kali nie … Pieršy čas było šmat tryvohi, a ciapier užo navučyŭsia abstrahavacca. Zrazumieŭ, što heta nazaŭždy, i prosta žyvu.
Ja byŭ u niekalkich kardyjołahaŭ, usie rekamiendacyi zvodziacca da adnaho: zdarovy ład žyćcia, pravilnaje charčavańnie, pić bolš vady, vitaminy, rehularnyja abśledavańni. Nu i mietabaličnyja preparaty, jakija palapšajuć myšačnuju i niervovuju pravodnaść, padtrymlivajuć serca.
Naohuł, ja aktyŭna zajmajusia sportam, pracuju ŭ zale. Da kavidu navat vystupaŭ na spabornictvach pa bodybiłdynhu — zaniaŭ treciaje miesca ŭ respublicy. Ale paśla balnicy pryjšłosia skinuć 9 kiłahramaŭ. Daktary kažuć, što lišniaja vaha, chaj navat i ciahlicavaja masa, — heta ciažka dla serca. Tamu ja metanakiravana schudnieŭ, kab sercu było lahčej pracavać.
Alena Suchina, 59 hadoŭ, dyrektar turystyčnaj kampanii, Minsk: «Čałaviek nie moža žyć z takoj tempieraturaj, kazali daktary»
— U pačatku studzienia 2020 hoda maja klijentka — indyvidualnaja turystka — viarnułasia ź Italii. I pryjšła padziakavać, abniać. Paabdymalisia my ź joj — i voś… Heta ciapier usio viadoma pra SARS-CoV-2, a tady ŭ Minsku nie było nivodnaha paćvierdžanaha vypadku, ludzi stavilisia niesurjozna. Zatoje ŭ Italii ŭžo pačałasia pandemija, kraina mocna paciarpieła. Klijentka padchapiła virus sama i pryviezła ŭ padziaku mnie (uśmichajecca).
Simptomy kavidu byli jak pad kapirku: łamata ŭ ciahlicach, bol, vysokaja tempieratura pieršyja piać dzion. A ŭ mianie takaja zvyčka: kali chvareju, to zastajusia doma, zhortvajusia ŭ kłubočak, nikudy nie chadžu i nikoha nie baču. Try tydni adležvałasia i, dumała, nikoha nie zaraziła. Chvareła sama pa sabie — z atytami dy inšym.
Paśla pačałosia dziŭnaje. Tempieratura ŭpała da 35,3-35,6, stała ciažka dychać. Pamiatajecie, byŭ taki test-samapravierka — vyjści na vulicu, zrabić hłyboki ŭdych i zatrymać dychańnie, daličyŭšy da dziesiaci? Ja ličyła da dvuch i padała. Litaralna traciła prytomnaść.
Praz try miesiacy źviarnułasia ŭ palikliniku, ale paŭsiul užo bušavaŭ kavid, pryjomnyja pakoi byli zabityja, daktary hladzieli na mianie šyroka raspluščanymi vačyma, im było nie da tych, chto pierachvareŭ. Jany nie viedali, jak lačyć usio novych i novych pacyjentaŭ. Tamu mnie skazali: «Usio dobra, što dobra kančajecca».
Ale kali ŭsio dobra, čamu ž mnie tak drenna, ździŭlałasia ja. Dniami lažu doma bieź sił, ledź paŭzu ŭ ofis. Pamiataju, jak pryjšła na intervju na radyjo. Na ŭvachodzie stajaŭ doktar i mieraŭ usim tempieraturu. Jon spałochaŭsia: «Oj, prysiadźcie, kali łaska, u vas tempieratura nienarmalnaja — 35,3». — «Ja ŭžo miesiac ź joj chadžu». — «Ale čałaviek nie moža žyć z takoj tempieraturaj! Arhanizm nie funkcyjanuje». — «A ja i nie ruchajusia. Dakładniej, adzin dzień ruchajusia — try dni lažu».
Urešcie zrabiła KT u pryvatnym miedcentry, i stała jasna, što ja pierachvareła na kavid, u lohkich źjavilisia rubcy. Doktar «paradavaŭ»: «Što ja mahu zrabić? Heta ciapier na ŭsio žyćcio».
Sa studzienia da leta 2020 hoda ja cicha pamirała. Nie viedała, što adbyvajecca. Jak potym vyśvietliłasia, za hety čas asieła serca. Da kavidu ŭ mianie nikoli nie było takich prablem. A ciapier ja kardyjałahičny pacyjent. Źjaviłasia hipaksija, nie zasvojvajecca kisłarod u naležnaj kolkaści. Praz dva hady ja trapiła da dobraha kardyjołaha, jon pryznačyŭ kurs tabletak, i stała lahčej.
A naohuł, u mianie svoj recept, jak stać na nohi. Ja sabrała apošnija kapiejki i razam ź niešmatlikimi turystami palacieła ŭ hrupavy tur u Jehipiet, u Churhadu. Ustanaviła režym charčavańnia i ruchu, prakačała lohkija. Što ž ja zrabiła? Pieršaje — u charčavańni vybirała harodninu, sadavinu, jajki, syr, jałavičynu, rybu i morapradukty. Druhoje — režym dnia i ruch. Išła na śniadanak u 07:00, da 10:00 płavała ŭ mory, potym hadzinu praktykavańni z animatarami, zatym hadzinu akvaaerobiki, adtul idu na bielidans — jašče hadzinu na scenie, na śviežym marskim pavietry, zatym abied, karotki adpačynak, jašče hadzinu bačaty… Ja sabrała vakoł siabie vialikuju maładziožnuju kampaniju, i ŭviečary paśla rańniaj viačery my chadzili pieššu ŭ Churhadu, šmat hulali, imknulisia fakusavacca na pazityŭnych emocyjach. A potym — dyskateka, i tancuješ tak, što vopratku možna vyciskać. Roŭna ŭ 23:00 — spać, kab nie parušać režym. U takim tempie ja praviała 12 dzion. Navat u aeraport uciakała z bačaty, a mianie nie chacieli adpuskać (uśmichajecca).
Viadoma, spačatku ja mahła zrabić luboje praktykavańnie tolki dva-try razy, bolš nie chapała ni sił, ni dychańnia. Ale na nastupny dzień stanaviłasia krychu lahčej, potym jašče lahčej, i da kanca adpačynku ja lohka vydavała pa 10-15 paŭtoraŭ. Pastupova adnaŭlała svoj arhanizm, biez hvałtu. Ruch, pavietra, kupańnie, umieńnie radavacca tamu, što jość, prykmiačać dobraje — heta moj recept.
U mai 2021-ha ja znoŭ pierachvareła na kavid. Tady ŭpieršyniu straciła niuch, vyjaviŭšy heta na 12-y dzień chvaroby. I jašče receptary byli pieraŭzbudžanyja. Liješ ledź ciopłuju vadu na palcy, a zdajecca, byccam padušački vyjadaje kisłata. Stupniami nastupaješ na padłohu — i adčuvaješ kazytańni, prosta da bolu. Nastolki adčuvalnymi, aholenymi stali receptary.
Tady ja znoŭ skarystałasia pravieranym receptam: syšła ŭ lasy. Usie kazali: «Jak, tolki pierachvareła — i ŭžo ŭ pachod?» A ja nikoha nie słuchała. Zaplečnik, pałatka, kupańnie ŭ aziorach, śviežaje pavietra, prostaje, ale zdarovaje charčavańnie, bajdarki, les — i ja adnaviłasia.
Prosta zaraz zajmajusia sardečnaj myšcaj. Užo zrabiła EKH i chołter, čakaju nakiravańnie na UHD brachijacefalnych arteryj. Pracuju, naturalna. Choć u našaj halinie, u turyźmie, ciapier vielmi składana, stresy i hetak dalej. Praca ź ludźmi — heta raz, abstaviny, u jakich my apynulisia, — heta dva. Tamu za sercam treba sačyć asabliva.
Tamara Dziažniova, 62 hady, piensijanierka, Mahiloŭ: «Psaryjaz paśla kavidu nie spynić»
— Usio pačałosia ŭ žniŭni 2021-ha. Pamiataju, była piatnica, i dzieci pryvieźli ŭnukaŭ. My vydatna praviali čas. A potym navaliłasia niejkaja dziŭnaja stomlenaść. Ja patelefanavała kumie i skazała: «Ledź nohi daciahnuła da łožka». A jana adkazała: «Nie chvalujsia, heta nazapašvalny efiekt za leta». Paśla vychadnych patelefanavali dzieci: «Mama, my ŭ balnicy, u nas kavid!» Ja padumała-padumała i vyrašyła: «Daj vykliču doktara». Da mianie pryjechała bryhada, uziała mazki, a praz paru dzion patelefanavali i paviedamili: «Heta kavid».
Jak čałaviek va ŭzroście, dy da taho ž jašče kurec, ja padstrachavałasia i pajechała ŭ balnicu. Mnie zrabili dvuchbakovy panaramny zdymak lohkich i skazali, maŭlaŭ, heta kłasičnaje kavidnaje paražeńnie, ale niamocnaje. Pakłali ŭ balnicu, choć tempieratury nie było, smaku i pachaŭ ja nie hublała. Daktary dzivilisia: «Jak ža vy daviedalisia, što ŭ vas kavid?»— «Dzieci zachvareli». U maim vypadku dadatkovym faktaram ryzyki byŭ trombaflebit na nahach. Tamu ja piła i praciahvaju pić antykaahulanty — heta važna. I jašče rehularna rablu MNA — analiz, jaki pakazvaje, ci pieravyšaje normu čas zhortvańnia kryvi. Paśla 10 dzion u balnicy mianie vypisali dadomu.
Byccam by spačatku ŭsio było narmalna. A potym raptam abvastryŭsia psaryjaz, nabyty paśla apieracyi ŭ 2015-m. Usie hetyja hady jon byŭ niaznačnym: maleńkija plamy na łokciach, stupniach i dałoniach, jakija padčas remisij źnikali na hod. Ale paśla kavidu psaryjaz abvastryŭsia da takoj stupieni, što zachapiŭ amal usio cieła: ruki, nohi, zadnija pavierchni jahadzic, pachvinnuju vobłaść i navat padpachi… U vyniku ŭ mai 2022-ha ja trapiła z psaryjazam u balnicu, stała lepš, ale palohka była niadoŭhaj. Hety psaryjaz nie spynić. Užo prapiła ŭsie mahčymyja tabletki, prajšła kurs ukołaŭ, ale chvaroba zachoplivaje ŭsio novyja ŭčastki.
Daktary skazali, što psaryjaz — aŭtaimunnaje zachvorvańnie skury — źviazany mienavita z kavidam. I tamu jaho składana spynić. Kali raniej remisii chapała na paŭhoda-hod, to ciapier — maksimum na tydzień. Budu spadziavacca, što z časam projdzie, bo ja čałaviek pazityŭny.
Za žyćcio ŭ mianie było šmat apieracyj, ale ja nikoli nie sumavała. Išła ŭ apieracyjnuju sa śmiecham i z žartačkami, jak na śviata. Pamiataju, zahadčyk adździaleńnia navat pryvodziŭ da mianie inšych pacyjentaŭ: «Tamara, pahavarycie ź imi, a to bajacca!»
Jość takaja nienavukovaja hipoteza, maŭlaŭ, psaryjaz źviazany z kolkaściu stresu ŭ žyćci. Niekatoryja ličać, što ŭ piensijanieraŭ stres pavyšany, tamu što im davodzicca siadzieć z unukami (śmiajecca). Dyk voś, ja z hetym zusim nie zhodna. Dla mianie ŭnuki, naadvarot, radaść.
Kamientar doktara
Jak mienavita kavid upłyvaje na arhanizm čałavieka? Ci ŭsio doŭhaterminovyja nastupstvy nam viadomyja? Adkazvaje doktar-terapieŭt, pulmanołah vyšejšaj katehoryi miedycynskaha centra «Ełar» Iryna Sinkievič.
— Jość niekalki miechanizmaŭ taho, jak SARS-CoV-2 upłyvaje na arhanizm čałavieka. Pieršy — imunnyja paškodžańni. Druhi — hipaksija, to-bok kletkavaja dychalnaja niedastatkovaść. Treci — parušeńni viazkaści kryvi. Hetyja try samyja važnyja pryčyny i lažać u asnovie «postkavidnaha sindromu».
Parušeńni i ŭskładnieńni nosiać mazaičny charaktar — kožny drobny paźlik składvajecca ŭ adnu vialikuju karcinu.
Samyja častyja nastupstvy, jakija ja naziraju ŭ addalenym pieryjadzie, — heta astenaviehietatyŭnyja: pavyšanaja stamlalnaść, źnižeńnie pamiaci, uvahi i kancentracyi, niemahčymaść zapomnić niejkija padziei, zapavolvańnie razumovych pracesaŭ, čym da infiekcyi. Siudy ž — parušeńni snu, razdražnialnaść. U bolš ciažkim varyjancie — psichatyčnyja reakcyi, jakija patrabujuć nazirańnia ŭ psichijatra.
U pacyjentaŭ, jakija składana pieranieśli kavid, ź pnieŭmanijami i vialikim paškodžańniem lohkich, pačynajecca fibroz, to-bok parenchima lohkich zamiaščajecca rubcovaj tkankaj. Parušajecca pieradača kisłarodu, i arhanizm pakutuje ad jaho niedachopu.
Akramia taho, bačnyja źmieny z boku sardečna-sasudzistaj sistemy, mijakardytu. Čałaviek moža skardzicca na dychavicu, parušeńni rytmu, pieraboi ŭ pracy serca… Usie hetyja rečy fiksujucca na echakardyjahrafii i kardyjahramie. Časam jany patrabujuć miedykamientoznaha lačeńnia.
Narešcie, u ludziej, jakija pieranieśli kavid, abvastrylisia sustaŭnyja prablemy. Čaściej skardziacca na prystupy artrozaŭ, boli ŭ sustavach, u pazvanočniku. Mohuć debiutavać reŭmatoidnyja artryty i inšyja chvaroby, źviazanyja ź pieranapružańniem imunnaj sistemy, z pałomkaj na hetym uzroŭni. Ale heta zdarajecca radziej.
Jaki pracent ludziej, jakija pierachvareli na kavid, sutykniecca z addalenymi nastupstvami, skazać niemahčyma. Ale takija pacyjenty jość, i jany źviartajucca pa miedycynskuju dapamohu. Kazać pra budučyniu ciažka. Na pryjom prychodziać ludzi, jakija zaraz chvarejuć na kavid, ale jon pamianiaŭ svajo abličča. Virus źmianiŭsia — i kliničnaja karcina taksama. Jaki śled pakinie ciapierašniaja madyfikacyja virusa, nam tolki treba budzie daviedacca. Mahčyma, praz hod-paŭtara.
