«Samyja strašnyja ludzi na śviecie — cichoni». Trenier Aleh Dułub pra vajnu i maŭklivych spartoŭcaŭ
Biełarus Aleh Dułub — hałoŭny trenier ukrainskaha futbolnaha kłuba «Lvoŭ». Jon viadomy ŭ Biełarusi pa supracoŭnictvie z «Krumkačami» — adzinym kłubam, što vyraziŭ salidarnaść z achviarami paślavybarčaha hvałtu ŭ 2020 hodzie.
Fota: vk.com/krumkachy
Dułub taksama maje słavu praŭdaruba i čałavieka z aktyŭnaj hramadzianskaj pazicyjaj: jon publična vystupaŭ za sumlennyja vybary, asudžaŭ hvałt z boku biełaruskich siłavikoŭ i vykazvaŭ salidarnaść z Ukrainaj, jakaja pakutuje ad rasijskaha napadu. Ciapier trenier «Lvova» časova vyjechaŭ z Ukrainy, ale čakaje mahčymaści viarnucca ŭ svoj kłub.
U vialikaj hutarcy z «Našaj Nivaj» Aleh Dułub raspavioŭ, jak futbolny (i nie tolki) Lvoŭ sustreŭ vajnu, što čakaje biełaruski sport i čamu rasijskija i biełaruskija spartoŭcy sami zasłužyli tyja sankcyi, što majuć zaraz.
«Dahetul škaduju, što pakinuŭ Ukrainu»
— Kali vy źjechali z Ukrainy?
— Praz tydzień paśla pačatku vajny.
— Ciažka prymali rašeńnie ab adjeździe?
— Jano atrymałasia spantannym, bo nie płanavaŭ pakidać Ukrainu. Jak zvyčajna, pryjšoŭ na bazu, i tut nam z Vasilom Chamutoŭskim [biełaruskim trenieram bramnikaŭ «Lvova»] paviedamili, što treba terminova źjazdžać, bo chutka biełaruskija vojski ŭvarvucca va Ukrainu. Kali b heta zdaryłasia, Jeŭrasajuz užo b nas nie pryniaŭ na svaju terytoryju.
Mielisia padstavy daviarać hetamu insajdu. U dadatak, my ž bačyli, što adbyvajecca vakoł nas. Našym futbalistam-ukraincam, naprykład, treba było pryjści ŭ štab terytaryjalnaj abarony i zarehistravacca. My spytali: a što rabić nam, inšaziemcam? Ludzi z kłuba niekudy pazvanili, pahutaryli i adkazali nam — terminova źjazdžajcie. Chacia ja dahetul škaduju, što pakinuŭ Ukrainu, bo tam zastałasia kamanda i tam da mianie zaŭsiody dobra stavilisia.
— Jak źjazdžali?
— Nam dapamoh kłub. My jechali na mašynie ź biełaruskimi numarami, pierad nami išła mašyna supravadžeńnia z kłuba, i na ŭsich błok-pastach my jechali pa zialonym kalidory. Na miažy my stajali niedzie šeść hadzin ŭ piacikiłamietrovaj čarzie i bačyli ŭsio toje, što tam adbyvałasia.
— Što pakinuła najbolšaje ŭražańnie?
— Pierš za ŭsio, uraziła kolkaść ludziej. My praviarali zahadzia čerhi na pamiežnych pierachodach, dyk da dźviuch hadzin dnia nidzie nikoha nie było: nul mašyn, nul biežancaŭ. Ale kali my pryjechali, pačaŭsia vialiki patok ludziej. U dobrym sensie ŭraziła toje, jak byŭ zrobleny sam pierachod, jak dobra pracavali i ŭkrainskija, i polskija pamiežniki. Z advarotnaha boku miažy, polskaha, va Ukrainu jechała vielmi šmat mužčyn, jakija chacieli jaje abaraniać.
Składana pieradać toje, što my bačyli na padychodzie da miažy. Piacikiłamietrovaja kałona z žančyn i dziaciej, jakich supravadžali mužčyny. Jany davodzili žančyn ź dziećmi da miažy i išli nazad u bok Lvova, kab abaraniać svaju krainu.
Užo ŭ Varšavie sa mnoj zdaryŭsia adzin vypadak. Pryjechaŭ u svoj hatel kala aeraporta, «usio ŭklučana». U mianie za śpinaj sieŭ pažyły mužčyna, pa im było bačna, što ŭ čym byŭ, u tym i syšoŭ [z doma]. Toj mužčyna byŭ nadta razhubleny, nibyta ŭpieršyniu trapiŭ u taki hatel i nie viedaŭ, što rabić, źniešnie jon byŭ padobny da fiermiera. Da jaho padychodzić administratar, prapanuje kavu ci harbatu — jon nie razumieje. Kličuć dziaŭčynu, jakaja viedaje ruskuju movu, taja znoŭ prapanuje jamu kavu ci harbatu. Toj mužčyna hladzić na jaje i kaža: «Ja jeści chaču». To-bok čałavieka prosta vyrvali z narmalnaha dla jaho asiarodździa i kinuli za miažu, mianie heta vielmi ŭraziła. Razumieju, nakolki dla jaho heta stres.
— Ukraina była dla vas domam?
— Napeŭna, moh by jaje nazvać druhim domam, asabliva zaraz, kali ja ŭ druhi raz pryjechaŭ pracavać va ŭkrainskim čempijanacie. Staŭleńnie zaraz da nas zusim inšaje, bo ludzi bačyli, jak my pracavali ŭ pieršy raz, u 2016-2017 hadach. Dla nas stvaryli maksimalna kamfortnyja ŭmovy — i bytavyja, i trenirovačnyja. Zrazumieła, što ŭ pracy byvajuć roznyja momanty. Ale ž heta futboł, ničoha strašnaha.
Fota: vk.com/krumkachy
Dadam jašče pra staŭleńnie ludziej u horadzie, asabliva ŭ moj druhi pryjezd. Byŭ vielmi pryjemna ździŭleny tym, što mianie paznavali ŭ Lvovie — padychodzili, vitalisia, zyčyli pośpiechaŭ. Chacia bolšaść nasielnictva horada — balelščyki «Karpat» (kłub rasfarmiravany ŭ 2021 hodzie. — «NN»). Mo tamu jany mianie i viedajuć, što ŭ 2016 hodzie atrymałasia padniać «Karpaty» z samaha dna.
— Što ciapier sa «Lvovam»?
— Zamiežnyja hulcy źjechali z krainy, a ŭsie ŭkraincy ŭ Lvovie. Majuć abaviazki pa pracy ŭ terabaronie, dapamahajuć razhružać humanitarnuju dapamohu. Paśla hetaj pracy jany ŭsie arhanizavana trenirujucca, chodziać u trenažornuju zału, hulajuć u futboł.
— A vy sami zaraz časta zhadvajecie futboł?
— Mienš, čym raniej. Zaraz mianie bolš cikaviać padziei, jakija adbyvajucca va Ukrainie, bo heta nie čužaja dla mianie kraina i mnie chaciełasia b, kab usio chutčej skončyłasia.
«Toje, što ja ŭbačyŭ u Lvovie, mianie ŭraziła da hłybini dušy»
— Jakim dla vas byŭ dzień 24 lutaha?
— Pamiataju viečar napiaredadni, my z usim trenierskim štabam viačerali ŭ hateli i hutaryli pra hetuju situacyju z pahrozaj rasijskaha ŭvarvańnia. Sychodzilisia ŭ mierkavańni, što narmalny čałaviek nie moža ŭ takich umovach pačać vajnu, bo vyjhrać jaje niemahčyma. Spakojna razyšlisia spać, i niedzie ŭ 5:30 atrymlivaju zvanok na Vajbier. Chłopcy ź Biełarusi zvoniać, pytajucca: «Ty što, śpiš? Dyk u vas tam vajna!»
Zachodžu ŭ internet, uklučaju znakamity zvarot adnaho tavaryša pra pačatak tak zvanaj apieracyi. Adrazu ŭspomniŭ słovy ź pieśni: «Rovno v čietyrie časa Kijev bombili, nam objavili, čto načałasia vojna». Bo zvarot ža vyjšaŭ u piać hadzin pa Maskvie, heta čatyry hadziny pa Kijevie. Adrazu ŭbačyŭ šmat paralelaŭ z toj vajnoj, z 41-m hodam.
U 12 hadzin u nas byŭ schod, potym pahutaryli z kiraŭnictvam kłuba. Hadziny try jašče pasiadzieli na bazie i pajechali nazad u hatel.
Fota: FK «Lvoŭ»
— Nakolki Lvoŭ adčuvaje prychod vajny?
— Lvoŭ — heta tył, a lubyja bajavyja dziejańni zabiaśpiečvajucca tyłam. I toje, što ja ŭbačyŭ u hetym horadzie, mianie ŭraziła i ŭzrušyła da hłybini dušy. Pa-pieršaje, pabačyŭ vialikija čerhi ŭ vajenkamaty. Mužčyny stajali tam, sprabavali zapisacca ŭ armiju, a ich nie puskali: kazali, što vajskovyja čaści ŭkamplektavanyja i što pakul nie chapaje zbroi.
Praz paru dzion kala hetych ža vajenkamataŭ pačaŭsia zbor rečaŭ dla biežancaŭ, pamiataju hory ježy, adzieńnia. A jašče praź piać dzion u Lvovie pačali źjaŭlacca pieršyja błok-pasty. Heta było duža niečakana: uviečary idzieš z bazy — ničoha niama, a ranicaj idzieš na bazu — užo błok-post. Tym časam čerhi kala vajenkamataŭ nie źnikali, tam stajali natoŭpy mužčyn, što chacieli jechać na Kijeŭ i abaraniać jaho.
Niedzie praz tydzień paśla pačatku vajny mer Lvova abviaściŭ, što ŭsie mužčyny ad 18 da 60 hadoŭ pavinny zarehistravacca dla ŭdziełu ŭ terabaronie, u tym liku i hulcy kłuba.
— Jak pravodzili čas z pačatku vajny da adjezdu?
— Treba było niejak abstrahavacca [ad vajny]. Abaviazkova hladzieŭ naviny, u asnoŭnym CNN i ŭkrainskija kanały. Pačaŭ mienš hladzieć rasijskija i biełaruskija kanały, asabliva paśla ŭkidaŭ, źviazanych z atakaj na budynak Charkaŭskaj administracyi, kali biełarusy skazali, nibyta ŭkraincy sami siabie ŭzarvali.
Sprava ŭ tym, što ja atrymlivaju z roznych krynic infarmacyju pra toje, što nasamreč adbyvajecca va Ukrainie. Administratar našaha kłuba akazaŭsia ŭ Bučy, prosta ŭ centry bajoŭ, zamkniony pad ziamloj. Jon raskazvaŭ, što tam rabili rasijskija tak zvanyja «vyzvalicieli», i heta mnie nahadvaje pavodziny fašystaŭ padčas Druhoj suśvietnaj.
Dni try tamu była historyja pra chłopčyka, čyjho baćku zastrelili ŭ jaho na vačach, samoha chłopčyka paranili, pryčym stralali jamu ŭ hałavu. Hety chłopčyk byŭ siabram dački našaha administratara, jon viedaje toje dzicia i jaho baćkoŭ, što zahinuli.
Niedzie na druhi-treci dzień bambiožak ja pazvaniŭ hetamu administrataru, i jon uklučyŭ videasuviaź. Pabačyŭ, jak tam ludzi siadziać u bombaschoviščy, ciažka niešta pytacca ŭ čałavieka ŭ takoj situacyi. Dobra kazaŭ Makarevič pra toje, što tyja, chto vajavaŭ, nie lubiać heta zhadvać.
Taksama ŭ Bučy akazaŭsia adzin z našych ahientaŭ. Inšyja ahienty znachodzilisia ŭ Charkavie i ŭ Zaparožžy, i jany raspaviadali, jak tam bambiać damy pramoj navodkaj — stralajuć «Hradami», snaradami i hetak dalej.
Paśla taho, jak praanalizuješ usie hetyja naviny, z usimi pahutaryš pa telefonie, my z Vasilom Chamutoŭskim išli na bazu i zajmalisia tam spravami. Ad usiaho abjomu infarmacyi možna było z hłuzdu źjechać, vielmi šmat niehatyvu. Bačyŭ uzrušeńnie ludziej, viedaju, što ŭ našaha ahienta syn paśla bambiožak pačaŭ zaikacca i nakolki ŭ hetaha čałavieka źmianiłasia staŭleńnie da ruskich i biełarusaŭ.
Fota: vk.com/krumkachy
— A vy sami adčuli na sabie niejkuju dyskryminacyju?
— Kali kazać pra Lvoŭ, to nie adčuŭ, bo tam da mianie vielmi dobra stavilisia. Adziny minus — praź niekalki sutak paśla pačatku vajny mnie zabłakavali ŭkrainskija kartki, pryniali rašeńnie zamarozić rachunki ruskich i biełarusaŭ. Ja narmalna heta ŭspryniaŭ — maŭlaŭ, u krainie idzie vajna, raźbiarucca.
«Ukraincy chutčej pamruć, ale nikoli nie buduć rabami»
— Hety čas źmianiŭ vaša ŭjaŭleńnie pra ŭkraincaŭ?
— Tolki ŭ pazityŭny bok, ja ŭbačyŭ adzinuju nacyju. Dla ich hetaja vajna — nibyta Vialikaja Ajčynnaja vajna dla Savieckaha Sajuza, ludzi abjadnanyja ahulnaj metaj vyjhrać u hetaj vajnie. Mianie ŭraziła taksama i toje, jak siabie paviali ŭkrainskija spartoŭcy, za redkim vyklučeńniem jany ŭsie abjadnalisia. Andrej Bahdanaŭ, futbalist «Kołasa», pryniaŭ prysiahu, uziaŭ aŭtamat i pajšoŭ vajavać, jość i inšyja prykłady.
Da vajny ŭkraincy nie byli asabliva abjadnanyja vakoł Zialenskaha. Ale jak jon siabie pačaŭ pavodzić, kali pačałasia vajna! Zdajecca, krytyčnaja situacyja, treba sychodzić, a jon kaža: nie, ja budu zmahacca sa zbrojaj u rukach. I heta pieradałosia narodu, nacyja pačała abjadnoŭvacca vakoł Zialenskaha.
— Da Rasii ciapier staviciesia pa-inšamu?
— Tak, staŭleńnie da jaje vielmi pahoršyłasia. Tak, jak siabie pavodziać tak zvanyja «vyzvalicieli», ludzi ŭ XXI stahodździ nie mohuć siabie pavodzić. Jany źniščajuć cełyja harady razam ź mirnymi žycharami prosta praz toje, što hetyja harady ruskamoŭnyja i što ludzi nie sustrakajuć ich z chlebam i sollu. Ale treba razumieć, što Ukraina — heta volnaja kraina, i ŭkraincaŭ vielmi składana pieratvaryć u raboŭ. Jany chutčej pamruć, ale bolš nikoli nie buduć rabami.
— Što dumajecie nakont sankcyj da biełaruskich i rasijskich spartoŭcaŭ?
— Uvohule nie razumieju, čamu hetyja sankcyi vyklikajuć abureńnie. Tyja, chto ź imi nie zhodny, kaža: maŭlaŭ, sport pa-za palitykaj. Ale chto prydumaŭ hetuju frazu? Luby sport choć u małym maštabie, ale ŭsio-taki adlustroŭvaje ŭsie pracesy, što adbyvajucca ŭ hramadstvie. Uspomnim Alimpijadu 1936 hoda ŭ Hiermanii. Dla čaho jana była patrebnaja niemcam? Kab pakazać pieravahu aryjskaj rasy. Alimpijady ŭ Maskvie, u Sočy słužyli dla taho, kab pakazać praz sport pieravahu Savieckaha Sajuza ci Rasii.
Na moj pohlad, kraina, jakaja ŭ XXI stahodździ raźviazała vajnu ŭ centry Jeŭropy, pavinna panieści pakarańnie. Nie kažu, što spartoŭcy vinavatyja ŭ vajnie, sankcyi ž datyčacca nie tolki sportu: sychodziać suśvietnyja brendy, bankam adklučajuć SWIFT i hetak dalej. Sport tut niedzie na dziasiatym miescy.
Fota: vk.com/krumkachy
Nie dumaju, što sport znachodzicca pa-za palitykaj. Kožny spartoviec — heta hramadzianin svajoj krainy. U 2020 hodzie, padčas pratestaŭ, niekatoryja zaniali vielmi zručnuju pazicyju: maŭlaŭ, my zajmajemsia vyklučna sportam i nie leziem u palityku. Ale ž sprava nie ŭ palitycy! Kali ludziej zabivali ŭ 2020 hodzie i kali ludziej zabivajuć zaraz — heta pytańnie čałaviečych adnosinaŭ, a nie palityki. Nie kažam pra toje, za kaho ty hałasuješ — za čyrvonych, žoŭtych, biełych ci zialonych, pytańnie ŭ tym, uchvalaješ ty zabojstva ci nie.
Ukraina dakazała, što čym vyšejšy ŭzrovień u spartoŭca, tym vyšejšy ŭ jaho ŭzrovień razumieńnia svajoj značnaści jak asoby. Mnie zdajecca, tut usio źviazanaje.
«Samyja strašnyja ludzi na śviecie — maŭklivyja cichoni»
— Biełaruskija spartoŭcy padpisvali praŭładny list, rasijskija spartoŭcy naviedvali praŭładnyja mierapryjemstvy. Usie jany zasłužyli toje, što majuć zaraz, tyja sankcyi?
— Dla mianie tut adkaz dakładny: tak, zasłužyli. Kaniešnie, jany mohuć skazać: dyk my ž ničym takim nie cikavilisia, my prosta treniravalisia… Viedajecie, byŭ taki češski piśmieńnik Julius Fučyk, jaho pakarali śmierciu nacysty ŭ 1944 hodzie. Kali jon znachodziŭsia ŭ turmie, jon napisaŭ knihu «Repartaž ź piatloj na šyi», dzie apisaŭ, što ź im adbyvałasia. Tam jość dobryja słovy, ja ich vyvučyŭ na pamiać: «Nie bojciesia vorahaŭ — jany mohuć tolki zabić, nie bojciesia siabroŭ — jany mohuć tolki zdradzić, bojciesia abyjakavych ludziej — mienavita ź ich maŭklivaj zhody adbyvajucca ŭsie samyja žudasnyja złačynstvy na śviecie».
Nasamreč, samyja strašnyja ludzi na śviecie — heta maŭklivyja cichoni. Ja pavažaju lubuju pazicyju, ale tak razumieju, što ŭ kožnaha jana jak minimum pavinna być. Kožny čałaviek unikalny, i ŭsie roŭnyja pierad Boham. Niama takoha, kab niechta byŭ narodžany, naprykład, prezidentam — nie, ty spačatku narodžany čałaviekam, a potym ty ŭžo traplaješ na vybarčuju pasadu.
— Sport u Biełarusi zaraz žyvy?
— Fizkultura — tak, žyvaja. Ale prafiesijny sport — heta spabornictvy ź lepšymi atletami śvietu, i ŭsie biełaruskija i rasijskija spartoŭcy buduć pazbaŭlenyja hetaj mahčymaści. Tamu sport u hetych krainach moža apuścicca da ŭzroŭniu fizkultury, kali jon patrebny tolki dla zdaroŭja. Voś vy mnie patłumačcie, kamu patrebny biełaruski sport, ad jakoha paśla 2020 hoda adviarnulisia balelščyki i jaki zaraz nie maje vychadu na mižnarodnuju arenu?
— Ideołaham.
— Ideałohija pavinna demanstravać pieravahu biełaruskaj nacyi nad inšymi. Ale jak ty jaje prademanstruješ, kali ty nie spaborničaješ ź lepšymi spartoŭcami? Ty nie hulaješ suprać miunchienskaj «Bavaryi», anhlijskaha «Livierpula», ty hulaješ z kamandami ŭzroŭniu «Smalavičaŭ» ci «Mikaševičaŭ». Heta ŭzrovień čempijanatu KFK — kalektyvaŭ fizičnaj kultury. Jakaja tut ideałohija? Jana hublajecca.
Fota: vk.com/krumkachy
Jany kažuć: zdymicie z nas ban, i my pakažam, što tut jość dobryja spartoŭcy. Ale ban nie zdymuć, i ty budzieš dalej varycca ŭ svaim saku. Jość dobraja fraza: dla taho, kab być ilvom, treba spaborničać ź ilvami — nie z katami, nie z myšami, a ź ilvami! U dadzienym vypadku lvy — heta lepšyja spartoŭcy z usiaho śvietu, i kali ty hulaješ ź imi, ty robišsia lepiej.
— «Krumkačy», ź jakimi dla vas šmat źviazana, chutka pačynajuć siezon u druhoj lizie. Sočycie za padziejami vakoł kłuba?
— Kali źjechaŭ u Lvoŭ, pierastaŭ sačyć za kamandaj. Pa ŭsich pakazčykach jana była macniejšaja ŭ pieršaj lizie, ale było jasna, što hetamu narodnamu kłubu ŭ sučasnych palityčnych umovach budzie vielmi ciažka vyjści ŭ vyšejšuju lihu.
— Vierycie ŭ budučyniu hetaha brenda?
— «Krumkačy» — heta narodnaja kamanda. Jana ŭžo adnojčy paŭstała z popiełu, kali jaje sprabavali źniščyć, ale duch zastaŭsia takim ža i balelščyki nikudy nie syšli. Treba razumieć, što futboł isnuje dla balelščykaŭ, kab futbalisty hulali i pry hetym stadyjony zapaŭnialisia.
U 2020 hodzie ja bačyŭ u biełaruskim futbole tolki adzin poŭny stadyjon — kali «Krumkačy» hrali ŭ Kubku ź minskim «Dynama».
Toje, jak balejuć za «Krumkačoŭ», padobnaje da taho, jak padtrymlivajuć kłuby ŭ Zachodniaj Ukrainie, kali na matčy prychodziać siemjami, kali ludzi z kamandaj i ŭ radaści, i ŭ hory. Vielmi chacieŭ by, kab «Krumkačy» zachavalisia i adradzilisia, dumaju, tak i budzie — mahčyma, navat na novym, bolš jakasnym uzroŭni.
— A ŭ budučyniu Biełarusi vierycie?
— Tak, vieru. Tavaryšy, jakija zaraz tam u rula, prychodziać i sychodziać. Spadziajusia, što kraina chutka budzie volnaj.
— Robicie zaraz niejkija płany na žyćcio?
— Tak, sprabuju zrazumieć, jak treniravać kamandu, kali adnovicca čempijanat Ukrainy. Dumaju, u nas budzie tolki paru tydniaŭ na treniroŭki i toje, kab adnavić chacia b častku kandycyj.
— Jość šansy, što čempijanat chutka adnovicca?
— Vielmi na heta spadziajusia. Treba razumieć, što ŭ luboj krainie futboł — heta bolš, čym vid sportu. U toj ža Ispanii ŭ časy Franka sprabavali adradzić futboł, kab pakazać, što ŭ krainie ŭsio nibyta narmalna. Dumaju, pieršaje, što zrobić Ukraina, kali ŭsio choć trochi naładzicca, — heta adnović nacyjanalny čempijanat.
Kali pačałasia vajna, ja pašukaŭ infarmacyju pra toje, kali adnaviŭsia čempijanat Savieckaha Sajuza paśla Vialikaj Ajčynnaj. Dyk voś, pieršy matč prajšoŭ 13 maja 1945 hoda, praź niekalki dzion paśla zakančeńnia vajny. Voś i ŭsio.
Serca hetaha hulca spyniłasia na Čempijanacie Jeŭropy pa futbole. Voś što ź im ciapier
«Naša Niva» adnaŭlaje zbor danataŭ — padtrymać prosta
