Va Ukrainie paŭ apošni bastyjon ruskamoŭnych ŚMI. Hlancavyja časopisy masava pierachodziać na ŭkrainskuju movu
Moŭnaja situacyja va Ukrainie apošnim časam pastupova źmianiałasia na karyść ukrainskaj movy. Jašče ŭ 1990-yja hady na zachadzie i ŭ centry krainy była ŭkrainizavanaja adukacyja. Z 2014 hoda pačałosia viartańnie navučańnia na ŭkrainskaj movie i va ŭschodnija, najbolš rusifikavanyja rehijony krainy. Na muzyčnych radyjostancyjach i telebačańni byli ŭviedzienyja moŭnyja kvoty, pačałasia aktyŭnaja padtrymka knihadrukavańnia, Ukraina z nula stvaryła rynak dublažu zamiežnych filmaŭ. Z dapamohaj adpaviednych zakonaŭ ukrainskaja mova stała paŭnavartasna funkcyjanavać, jak dziaržaŭnaja. Ale byŭ apošni bastyjon u publičnaj prastory, dzie całkam tatalna daminavała ruskaja mova, navat u Zachodniaj Ukrainie — hlancavyja časopisy i bulvarnyja haziety. Ale, zdajecca, i tut ruskaja mova adstupaje — ukrainski «hlaniec», a taksama haziety kštałtu «Kamsamolskaj praŭdy» pierachodziać na ŭkrainskuju.
Chacia ŭkraincy ŭžo doŭhi čas spakojna spažyvajuć ukrainskuju aŭdyjavizualnuju pradukcyju pa-ŭkrainsku (praź filmy, telebačańnie, radyjo), z drukavanaj presaj było nie tak hładka — jany pryzvyčailisia jaje čytać pa-rusku.
Amal usie samyja papularnyja ŭkrainskija haziety i časopisy, za redkim vyklučeńniem, u 90-ja vychodzili mienavita na ruskaj movie.
Pa-ŭkrainsku vychodzili chiba što niekatoryja dziaržaŭnyja vydańni ź mizernymi tyražami, a taksama rehijanalnaja presa ŭ Zachodniaj Ukrainie. Ale navat zachodnieŭkrainskaja presa, kali jana vychodziła na ahulnaŭkrainski ŭzrovień, vymušanaja była rabić ruskamoŭnyja viersii svaich vydańniaŭ, kštałtu lvoŭskaha časopisa «Halićki kontrakti», jaki paśla svajho pierajezdu ŭ Kijeŭ pačaŭ vychodzić pa-rusku.
Na fonie papularnych hlancavych ruskamoŭnych časopisaŭ va Ukrainie ŭ 90-yja hady było tolki adno vyklučeńnie — kultavy eratyčny časopis pra kachańnie «Lel» byŭ adziny, jaki tady pryncypova vychodziŭ pa-ŭkrainsku. Hetaje vydańnie było hałoŭnym bastyjonam ukrainskaj movy ŭ masavaj drukavanaj presie.
U pačatku 2000-ych va Ukrainie pačali źjaŭlacca łakalnyja viersii rasijskich i mižnarodnych časopisaŭ pa licenzii, ale jany vydavalisia ŭ Kijevie, i vychodzili amal całkam pa-rusku. Situacyja pačała mianiacca tolki apošnija niekalki hadoŭ.
Z 16 studzienia 2022 hoda va Ukrainie nabyvaje moc norma adnosna vydańnia na dziaržaŭnaj movie ahulnaŭkrainskich i rehijanalnych drukavanych vydańniaŭ. I heta nie zaležyć ad taho, ci jość u vydańnia adnačasova viersija na niejkaj inšaj movie, u tym liku i na ruskaj.
Mnohija vydaŭcy padrychtavalisia da takich źmienaŭ zahadzia i ŭkrainizavali ŭłasny kantent abo zapuścili paralelna ŭkrainamoŭnuju viersiju.
Naprykład, 2 studzienia stała viadoma, što časopis Playboy Ukraine budzie vychodzić vyklučna na ŭkrainskaj movie. Ukrainski Playboy z redakcyjaj u Kijevie pracavaŭ z 2005 hoda, ale da hetaha — vyklučna pa-rusku.
U pačatku śniežnia 2021 hoda z ruskaj na ŭkrainskuju movu pierajšoŭ hlancavy časopis ELLE Ukraine. Tak, na vokładcy časopisa za śniežań 2021 — studzień 2022 hoda nadrukavanyja słovy: «Počatok novoho ̶r̶o̶k̶u̶ žittia. Pieršij ukrajinśkoju». Žurnał Elle vychodziŭ va Ukrainie z 2001 hoda pa-rusku.
U sakaviku 2021 hoda na ŭkrainskaj movie vyjšaŭ hlancavy časopis Marie Claire. Na vokładkach raźmiaścili foty zvyčajnych viaskovych žančyn z Čarkaskaj vobłaści i Ivana-Frankoŭščyny.
Na ŭkrainskuju movu pierajšoŭ i hramadska-palityčny štotydniovik «Fokus». Sa studzienia 2022 hoda vydańnie aficyjna mianiaje movu druku ŭ adpaviednaści z zakonam «Ab zabieśpiačeńni funkcyjanavańnia ŭkrainskaj movy jak dziaržaŭnaj».
Raniej — u pieršaj pałovie žniŭnia — časopis NV vypuściŭ pieršy drukavany numar na ŭkrainskaj movie.
«Niekalki miesiacaŭ tamu ja publična abviaściŭ, što na Dzień niezaležnaści časopis NV piarojdzie na ŭkrainskuju. Abiacali — robim. Navat krychu raniej. Zaŭtra (12 žniŭnia) pieršy ŭkrainskamoŭny vypusk štotydniovika ŭbačyć śviet», — havorycca ŭ paviedamleńni hałoŭnaha redaktara Vitala Syča.
«My — biznes i pavinny turbavacca ab kamiercyjnym składniku, a kolki ludziej advalicca, kali my piarojdziem na ukrainskuju? My apytali našych padpisčykaŭ i tolki 20% — mienš, čym ja čakaŭ — adkazali, što, napeŭna, nie padoŭžać padpisku, kali my źmienim movu. Kryŭdna, ale z hetym my možam spravicca», — adznačyŭ Vital Syč.
U studzieni na ŭkrainskuju movu całkam pierachodzić «KP v Ukrainie». Pieršy vypusk na ŭkrainskaj vyjšaŭ 13 studzienia. Pa-rusku ŭ haziecie vychodzić budzie tolki pastajanny zvarot hałoŭnaha redaktara da čytačoŭ.
Akramia hlancavych časopisaŭ, praciahvajuć aktyŭna pierachodzić na ŭkrainskuju movu i hłabalnyja servisy. 1 kastryčnika stryminhavy servis Netflix zapuściŭ ukrainskamoŭny interfiejs i pačaŭ dublavać filmy i sieryjały na ŭkrainskuju movu. Taksama servis staŭ vieści svaje sacsietki va Ukrainie pa-ŭkrainsku.
Takoje viartańnie ŭkrainskaj movy ŭ publičnuju prastoru paśla dziesiacihodździaŭ hvałtoŭnaj rusifikacyi stała vynikam efiektyŭnaj i paśladoŭnaj dziaržaŭnaj palityki.
