Što pabačyć na pravym bierazie Niomana?

Masty Pravyja

Siadziba Aznabišynych raźmieščanaja na vysokim bierazie Niomana, niedaloka ad mosta, «pradzied» jakoha byŭ pabudavany jašče pa zahadzie karalevy Bony Sforcy ŭ XVI stahodździ. Adtul adkryvajucca cudoŭnyja krajavidy.

Pieršym viadomym haspadarom siadziby byŭ pamieščyk Aznabišyn, jaki atrymaŭ jaje paśla paŭstańnia Tadevuša Kaściuški. Rasijski rod, a projdzie čas, i pradstaŭnik jaho — Alaksiej Aznabišyn — u 1919 hodzie ŭvojdzie ŭ skład delehacyi Biełaruskaj Narodnaj Respubliki na Paryžskaj mirnaj kanfierencyi. 

Z 1945­-ha ŭ byłym majontku miaściŭsia Dom­-internat dla dziaciej­sirot. Siońnia tam chram ikony Božaj Maci «Usich smutkujučych Radaść».

Ražanka

Ździŭlaje kaściołam Śviatych apostałaŭ Piatra i Paŭła, jaki byŭ pabudavany ci to ŭ XVII, ci navat u XVI stahodździ, ale sučasny vyhlad atrymaŭ paśla pierabudovy 1827 hoda, u vyniku jakoj kaścioł staŭ pieršym nieahatyčnym budynkam na terytoryi sučasnaj Biełarusi. Mienavita tady hałoŭny fasad byŭ ablicavany butavym kamieńniem, u jaho centry raźmiaściłasia kruhłaje akno ŭ vyhladzie ružy i franton, upryhožany ŭ siaredzinie lapnym hierbam. Kaścioł byŭ začynieny ŭ 1960 hodzie i pieraabstalavany pad skład dy aptovuju kramu, u 1989-­m viernuty Katalickaj carkvie.

Vyhlad maje kazačny. Dla ahladu abaviazkovy!

Ražanka ździŭlaje kazačnym chramam. FOTA JULII UŁADZIMIRSKAJ

Žałudok

U pałacy Śviatapołk­-Čaćviarcinskich, napeŭna, usie byli, a chto jašče nie byŭ, toj lohka znojdzie pra jaho cikavuju infarmacyju. Pra jaho šmat pisali, i niama sensu paŭtaracca.

Pałac uražvaje. Ale da hetaha ja była padrychtavanaja, a voś da čaho ja padrychtavanaja nie była.

Pa-­pieršaje, kali hlanuć na Žałudok źvierchu, to možna ŭbačyć, što sučasny pasiołak staić na baročnym škilecie, dzie vulicy z centra razychodziacca promniami ŭ roznyja baki.

Žałudok staić na baročnym škilecie, a najbolš viadomy ŭ im kiniematahrafičny pałac Śviatapołk-Čaćviarcinskich. Pra Čaćviarcinskich, Žałudok i jaho załaty viek padrabiaźniej hł. u artykule Andreja Vaškieviča ŭ No 4/2019 «Našaj historyi». FOTA JULII UŁADZIMIRSKAJ

Pa-­druhoje, uraziŭ mianie kaścioł Uniebaŭziaćcia Najśviaciejšaj Dzievy Maryi. Mahutny. Nievierahodny. A ź jakoj pramovaj vystupaŭ ksiondz! Uźniosłaj, emacyjnaj, staranna padrychtavanaj. Zasłuchalisia.

Kaścioł byŭ pabudavany jašče ŭ 1490 hodzie, ale sučasny vyhlad nabyŭ u 1853­m pavodle prajekta ŭradženca vioski Žyrmuny Voranaŭskaha rajona Karala Padčašynskaha — architektara i tearetyka poźniaha kłasicyzmu.

Muravanka

Da našaha času zachavalisia dźvie carkvy-­krepaści abarončaha typu: u vioskach Synkavičy (Zelvienski rajon) i Muravanka (pobač Małoje Mažejkava, tamu jaje jašče nazyvajuć Małamažejkaŭskaj). Typ adzin, adroźnieńnie kałasalnaje. Synkavičy — sapraŭdny abjekt abarončaha typu. Muravanka — pryhažuńka, jakaja začaroŭvaje svaimi vytančanymi linijami. U 2020 hodzie ŭračysta adznačałasia 30-­hodździe adradžeńnia chrama.

Muravany chram źjaviŭsia ŭ 1524 hodzie, budynak byŭ adnoŭleny ŭ pieršaj čverci XIX stahodździa pa inicyjatyvie rasijskaha impieratara Alaksandra I. Duet hotyki i reniesansu začaroŭvaje, vačej nie advieści.

Muravanka začaroŭvaje svaimi linijami. FOTA JULII UŁADZIMIRSKAJ

Staryja Vasiliški

Znachodziacca ŭ Ščučynskim rajonie Hrodzienskaj vobłaści, dzie praciakaje račułka Lebiada.

Ciapier tam dźvie hałoŭnyja słavutaści: čyrvony kaścioł i muziej śpievaka Česłava Niemena. My pačali z apošniaha, bo, kali prajazdžali mima, pabačyli, jak haspadar muzieja vyjšaŭ na vulicu. Było zrazumieła, što jon źbirajecca začynić dźviery dy adpravicca dadomu. Hadzińnik pakazvaŭ 18.05. Ja vyskačyła z aŭto i paprasiła puścić nas litaralna na 5 chvilin. Ale ž spadar Uładzimir zapeŭniŭ, što pracuje da apošniaha klijenta. I heta byŭ nie žart.

Uładzimir Sianiuta ź luboŭju apiakujecca muziejem Česłava Niemena ŭ Starych Vasiliškach, niepaŭtornaja atmaśfiera. FOTA JULII UŁADZIMIRSKAJ

Staryja Vasiliški ździvili navat takoha daśviedčanaha turysta, jak ja, svajoj klijentaaryjentavanaściu. Tut pra vandroŭnikaŭ padumali, jakim by ni vydaŭsia dzień: śpiakotnym ci daždžlivym. Za canu bileta vy atrymlivajecie ekskursiju, a taksama stoliki ŭ ciani drevaŭ, miascovyja višni, jabłyki, cukierki, haračyja napoi ci ściudzionuju vadu, a hałoŭnaje — takuju ŭsioabdymnuju ŭvahu haspadaroŭ, što ź niazvyčki jana navat pužaje. I, kaniešnie, słuchajecie śpievy Niemena.

Česłaŭ Niemen 

(sapr. Česłaŭ Julijuš Vydrycki, 1939—2004), polski śpiavak biełaruskaha pachodžańnia. 

Naradziŭsia i vyhadavaŭsia ŭ Starych Vasiliškach. Vučyŭsia ŭ muzyčnaj piedahahičnaj vučelni ŭ Hrodnie pa kłasie domry. U 1958 hodzie razam z baćkami skarystaŭsia mahčymaściu vyjechać u Polšču, kali saviecki ŭrad dazvoliŭ palakam z SSSR «repatryjavacca». Žyŭ u Hdańsku, dzie vučyŭsia ŭ vyšejšaj muzyčnaj škole.

U pačatku 1960-ch pačaŭ vystupać na polskaj estradzie, nabyŭ vialikuju papularnaść. Tady ž uziaŭ psieŭdanim Niemen ad raki Nioman, na jakoj stajać Vialikija Vasiliški. Vystupaŭ u žanry rok-muzyki. Samaja viadomaja pieśnia — «Dziŭny hety śviet» («Dziwny jest ten świat»). 

U Starych Vasiliškach nam dvojčy pašancavała: a 19-­j hadzinie kaścioł byŭ adčynieny, bo prymaŭ čarhovuju hrupu turystaŭ. Tamu i nam udałosia razhledzieć jaho pryhažość nie tolki zvonku, ale i ŭsiaredzinie.

Pieršy draŭlany kaścioł u Starych Vasiliškach byŭ pabudavany jašče ŭ 1489 hodzie. Dazvoł na budaŭnictva sučasnaha kaścioła Śviatych apostałaŭ Piatra i Paŭła parafija atrymała ŭ 1897-­ m. U budaŭnictvie kaścioła brali ŭdzieł usie parafijanie. Pradzied majoj siabroŭki Teresy taksama vaziŭ kamiani na budaŭnictva, što navat zafiksavana na fota. 

Unutry chrama ŭ Starych Vasiliškach. FOTA JULII UŁADZIMIRSKAJ

Vialiki ŭkład u budaŭnictva ŭnios ksiondz­-kanonik Francišak Sakałoŭski. Pra Sakałoŭskaha apaviadajuć takuju historyju. 

Zajšoŭ niejak ksiondz Francišak da adnaho zamožnaha haspadara, kab prasić achviaru na kaścioł. U hety momant haspadar doma i jašče niekalki mužčyn siadzieli za stałom i hulali ŭ karty na hrošy. Kali ksiondz skazaŭ, ź jakoj metaj jon pryjšoŭ, adzin z mužčyn padyšoŭ da jaho i mocna stuknuŭ u tvar. Ksiondz spakojna skazaŭ: «Dziakuj, ale heta było dla mianie, a ciapier prašu achviaravać što­niebudź na kaścioł». Usim adkaz tak spadabaŭsia, što vyjhranyja ŭ karty hrošy byli addadzienyja na patreby kaścioła.

Budaŭnictva było skončana ŭ 1904 hodzie. Kaścioł ujaŭlaje saboj pomnik architektury nieahotyki. Chram­karabiel hanarliva idzie pad raspuščanymi vietraziami dźviuch trochjarusnych viežaŭ. Pałymianaja čyrvonaja cehła źmianiajecca ŭ interjery śvietłaj tynkoŭkaj. Unutranaja prastora chrama — adziny ansambl, dzie architektura, skulptura, žyvapis, raźba pa drevie, čakanka, vitraž syšlisia ŭ svaim imknieńni materyjalizavać chryścijanskuju ideju. Na mianie vialikaje ŭražańnie zrabili akonnyja vitražy i, kaniešnie, kaplica­hrot. Kaplica ŭ levym niefie ŭpryhožanaja nievierahodnymi formami z hipsu i ŭjaŭlaje saboju vydatny tvor madernu.

Z 1958 hoda parafija ŭ Starych Vasiliškach na 30 hadoŭ zastałasia biez ksiandza. Ułady chacieli zabrać klučy ad kaścioła, ale parafijanie pakinuli ich u siabie. Zachodzić u kaścioł było nielha, tamu ludzi malilisia pierad začynienymi dźviaryma, dzie ŭstanavili minijaciurny ałtar. Uračystaść Śviatych apostałaŭ Piatra i Paŭła ludzi tajemna adpraŭlali nočču, bieź śviatła… Staiš uviečary pierad chramam i ŭjaŭlaješ tyja časy i tych ludziej…

Śviatłana Łuhaŭcova

Chočaš padzialicca važnaj infarmacyjaj
ananimna i kanfidencyjna? Pišycie redaktaru
«Našaj Nivy» ŭ TH

37

1

2

0

4

2