Jak kaśmičnyja spadarožniki pamieram sa skryniu dla abutku mianiajuć śviet
Kubsaty, ci CubeSats — heta maleńkija prystasavańni (abjomam usiaho niekalki litraŭ i vahoj niekalki kiłahramaŭ), ale mahutnaja technałohija. Siońnia hetyja štučnyja spadarožniki Ziamli vykarystoŭvajucca dla daśledavańniaŭ z kosmasu, ale prydumanyja jany byli prafiesaram Bobam Tviham u 1999 hodzie z adukacyjnymi metami. Ich možna sabrać chutčej i bolš tanna, čym tradycyjnyja satelity, i ciapier na arbicie Ziamli lotajuć sotni takich kubsataŭ — zroblenych univiersitetami, startapami i ŭradami. Pra šeść prajektaŭ, dzie spadarožniki dapamahajuć čałaviectvu, raskazvaje BBC.
Skrynšot z videa NASA na YouTube
1. Spyniajuć vyrubku lesu.
Narviežski ŭrad supracoŭničaje sa spadarožnikavaj kampanijaj Planet, kab adsočvać, dzie ŭ śviecie vysiakajuć les. Kampanija maje 180 štučnych spadarožnikaŭ, jakija pastajanna fatahrafujuć Ziamlu, ich kamiery majuć pašyreńnie 3 mietry na piksiel — i heta dazvalaje z kosmasu ŭbačyć, dzie adbyvajecca vysiečka.
Narviežski ŭrad apłačvaje manitorynh lesu ŭ 64 trapičnych krainach.
«My infarmujem ministerstvy pa achovie lesu ŭ hetych krainach nakont łakacyj vysiečki, i Narviehija zatym finansuje pracy ŭ hetych krainach pa spynieńni vysiečki», — kaža Uił Maršał, dyrektar Planet.
2. Adsočvajuć žyvioł, što znachodziacca pad pahrozaj źniknieńnia.
U hetym hodzie kamanda studentaŭ ź Italii i Kienii zapuściła prajekt Wildtrack CubeSimba. Hety kubsat budzie manitoryć ptušak i mlekakormiačych u Kienijskim nacyjanalnym parku. «My nazirajem kanflikty miž ludźmi i žyviołami. Naprykład, kali słany prychodziać na fiermu, niščać uradžaj, psujuć majomaść, a časam navat zabivajuć ludziej», — kaža student inžyniernaha adździaleńnia z Najrobi.
«Tamu my chočam dapamahać im, papiaredžvajučy pra nabližeńnie žyvioł, kab viaskoŭcy mahli nie dać žyviołam zajści ŭ viosku», — tłumačać studenty.
Udzielniki prajektu płanujuć prymacoŭvać da žyvioł jašče i radyjobirki, jakija, chočacca vieryć, zmohuć adsočvać nie tolki miescaznachodžańnie. «Brakańjery palujuć na biŭni słanoŭ i rohi nasarohaŭ u Kienii, i heta vialikaja prablema. Takija radyjobirki zmohuć sačyć za sercabićciom žyvioły i paviedamlać, kali jaje zabili», — dzielacca studenty.
Takija kubsaty zapuskajucca na try hady. Zvyčajna jany mohuć vytrymać ad dvuch da piaci hadoŭ pracy, a tady vybuchajuć u atmaśfiery.
3. Vyjaŭlajuć vypadki sučasnaha rabstva.
Łabaratoryja pa pravach čałavieka ŭ Natynhiemskim univiersitecie vykarystoŭvaje zdymki spadarožnikaŭ, kab atrymać infarmacyju pra zasakrečany śviet prymusovaj pracy.
Tak, zusim niadaŭna jany zmahli, dziakujučy kubsatam,łakalizavać pierasoŭnyja łahiery banhładešcaŭ, jakija źbirajuć uradžaj u Hrecyi.
Kamanda supracoŭničała ź miascovaj NDA, jakaja zmahła naviedać łakalizavany łahier i parazmaŭlać ź mihrantami tam dy vyśvietlić na miescy, u jakich umovach pracujuć ludzi.
4. Prybirajuć śmiećcie ŭ kosmasie.
Niadaŭna Rasija vyklikała abureńnie ŭsiaho śvietu, zapuściŭšy rakietu ŭ adzin sa svaich starych spadarožnikaŭ. U vyniku likvidacyi satelita tysiačy askiepkaŭ zastalisia lotać na ŭzroŭni nizkaj arbity Ziamli. Askiepkaŭ, jakija mohuć zafiksavać śpiecyjalisty, i tak dziasiatki tysiač u kosmasie, a jość ža jašče i zusim drobnyja, jakija nie zafiksuješ pryborami, ale jakija taksama ŭjaŭlajuć niebiaśpieku dla inšych satelitaŭ i kasmanaŭtaŭ.
Sami kubsaty, viadoma, nie zdolnyja źbirać śmiećcie, ale ich vykarstoŭvajuć jak madeli śmiećcia ŭ ekśpierymientach pa kaśmičnaj pryborcy. Japoncy pasprabavali «prymahničvać» śmiećcie — i heta spracavała na kubsatach. Jeŭrapiejski satelit RemoveDebris zmoh schapić dva kubsaty pry dapamozie harpuna i sietki.
5. Ramantujuć vietranyja turbiny.
Kubsaty mohuć infarmavać ludziej pra źmieny u datčykach na lubych ciažkadastupnych pradmietach.
Naprykład, kab fiermieru nie naviedvać dalokija reziervuary z vadoj, zamiest jaho za ŭzroŭniem vady sočać śpiecyjalnyja datčyki, jakija pieradajuć infarmacyju kubsatu, a toj, adpaviedna, — fiermieru.
Hetak ža z padtrymkaj vietraturbin — ich praviarajuć i ramantujuć tolki dva razy na hod, tamu časam pałomka moža čakać niekalki miesiacaŭ, pakul jaje znojduć. Admysłovyja datčyki navučanyja reahavać na źmienu huku ad pracy turbiny, što časta značyć pałomku łopaści. Takaja infarmacyja adrazu pieradajecca apierataru turbiny, i jaje ramantujuć našmat chutčej.
6. Daśledujuć hłyboki kosmas.
Bolšaś kubsataŭ paviernutyja da Ziamli, ale niekatoryja raźviernutyja da zorak.
U 2018 hodzie NASA adpraviła pieršy kubsat u hłyboki kosmas. Spuściŭšysia na Mars, tyja kubsaty zmahli pieradać bieźlič kaštoŭnaj infarmacyi. U nastupnym hodzie NASA adpravić jašče 10 kubsataŭ u kosmas ź dźviuma misijami: pravieryć uździejańnie radyjacyi hłybokaha kosmasu na žyvy arhanizm i daśledavać vodnyja resursy na paŭdniovym polusie miesiaca. Hetyja misii — častka bolšaj prahramy, jakaja spadziajecca adnojčy adpravić ludziej na miesiac.
Paźbiehnuć Armahieddona. Upieršyniu čałaviectva nakiruje kaśmičny zond u serca asteroida, kab źmianić jaho trajektoryju
Ambicyjny prajekt Džefa Biezasa: kaśmičnaja stancyja dla turystaŭ. Jana budzie paraŭnalnaja z MKS
