«Praciŭnika treba ŭsprymać nie jak voraha, a jak nastaŭnika». Novyja razvažańni Andreja Skurko z-za krataŭ
Histaryčnyja refleksii i asabistyja pieražyvańni pieraplatajucca ŭ listach palitviaźnia-našaniŭca, novymi ŭryŭkami ź jakich padzialiłasia jaho žonka. Napisać Andreju Skurko i Jahoru Marcinoviču možna pa adrasie: Minsk, vuł. Vaładarskaha, 2, SIZA №1.
Ty pytałasia, jak ja tut vyhladaju. Skinuŭ kiłahramy dva, starajusia trymać vahu, bo ruchu tut mała. Na łobie źjaviłasia lohkaja nasuplenaść, ale jana razhładzicca paśla. Stryhusia jak doma (tut heta ŭdajecca navat čaściej). Adnosna źmienaŭ unutranych, dyk mnie zdajecca, što ja mocna paspakajnieŭ, i nijakija prajavy siamiejnaha miłaha tłumu mianie nikoli nie buduć napružvać i niervavać.
***
Jak raniej, paśla nie budzie. Budzie namnoha lepiej. Bo i my źmianiajemsia, raściom. My ž i ciapier praciahvajem žyć, kachać adno adnaho i padsiłkoŭvać. Prosta ja časova nie doma, ale sa mnoju jość suviaź, i ŭsio budzie dobra — abaviazkova. Upadačnych nastrojaŭ u mianie niama. Ja hladžu ŭ budučyniu ź cikavaściu i aptymizmam — jak Džek Vierabiej u pašču drakona. Ja taboj hanarusia, Poleńka.
Kaniečnie, boža moj, jak prykra, što davodzicca hetyja miesiacy pravodzić asobna ad vas, maje rodnyja i darahija. Nu ale ŭsim nam heta dośvied. U japonskich bajavych majsterstvach, u ich fiłasofii, praciŭnika rajać usprymać nie jak voraha, a jak nastaŭnika. U našym vypadku praciŭnik — heta nie piersanalija niejkaja, a situacyja našaha rasstańnia i źviazanych z hetym niazručnaściej. My jaje pieramahajem, i jana vučyć nas. Kažu heta da taho, što takija emocyi, jak hnieŭ, kryŭda, złość, tut lišnija. Naadvarot, my pieramožam čyściej, kali budziem spakojnyja. Emocyi pakiniem na paśla.
***
Ty pytaješsia, z čaho my tut śmiajomsia. Praktyčna z usiaho. Praŭda, humar hety dosyć hiermietyčny — kab heta apisać, treba «raskazvać z samaha pačatku».
Uvohule, uzajemaadnosiny tut asablivaha typu. Čałaviek źjaŭlajecca — i praz dva dni zdajecca, što jon zaŭždy tut byŭ. Paśla źjazdžaje — i skora zdajecca, što jaho nikoli tut nie było. Jaho miesca zajmajuć inšyja, i nijakija pobytavyja rečy nie nahadvajuć pra kolišniaha hościa. Časovaść — adna z hałoŭnych asablivaściaŭ hetaha miesca. Ja baču ŭ hetym vyklučna pazityŭ. Heta nie zaminaje ŭsim kalektyvam adznačać čyj-niebudź dzień naradžeńnia ci kalandarnaje śviata — naprykład, Dzień pamiaci prodkaŭ.
Tak što nas čakaje mnoha-mnoha viečaroŭ za razmovami i apaviadańniami. A kali navat nie ŭsio budzie pryhadvacca, voźmiem listy i pryhadajem, što adbyvałasia ŭ čas ich pisańnia.
***
Kali čytaješ uspaminy Čarnavoła [ukrainski zmahar suprać savieckaj akupacyi, pravioŭ u źniavoleńni 17 hadoŭ, paśla vyzvaleńnia ŭznačaliŭ ruch za niezaležnaść Ukrainy, atrymaŭ zvańnie Hieroja Ukrainy paśmiarotna — NN], vieršy Stusa [adzin z najvialikšych ukrainskich paetaŭ, zmahar suprać rusifikacyi, pamior u turmie ŭ 47 hadoŭ, atrymaŭ zvańnie Hieroja Ukrainy paśmiarotna — NN], uražvaješsia: tut užo dźmuli niejkija vietry pieramien, a jany siadzieli — u Jakucii, u Mardovii. Vidać, tamu, u tym liku jany [ukraincy — NN] napieradzie nas u płanie nacyjanalnaha raźvićcia.
* * *
Vielmi mnie padabajecca, što Tamaš [syn, jakomu hod i 10 miesiacaŭ — NN] lubić Čaburašku. Staŭ uspaminać: vielmi žyćciovy multfilm. Stolki miłych pobytavych detalaŭ. Ja, darečy, ciapier taksama «rabotaju ŭ zaaparku krakadziłam»:).
***
Mnie zdajecca, što taja ci inšaja zadadzienaść naščadkaŭ zaležyć ad taho, jak dziejańni i vybar prodka ŭsprymalisia jaho siamjoj i, adpaviedna, tranślavalisia nastupnym pakaleńniam.
Naprykład, [maje] baba i dzied, pry ŭsioj składanaści ich adnosin, byli adnadumcami ŭ staŭleńni da pryvatnaj ułasnaści, žyćciovych stratehij i ŭ pryncypie siamji.
Ale byvajuć i siemji, u jakich niečy pavarotny ŭčynak (ci situacyja, u jakuju čałaviek trapiŭ) usprymajecca jak «hety durań (durnica) ulez (ulezła) kudy nie treba, i ciapier my z-za jaho ŭsie pakutujem». I naščadki imknucca dziejničać zusim nie tak, jak prodak-łuzier.
A pačynajecca prosta z naciahnutych adnosin i niepavahi ŭ siamji — praściej kažučy, z adsutnaści lubovi.
Aproč unutrysiamiejnaha, jość hramadski faktar. Psichałahičnyja traŭmy (abo naadvarot — śvietłyja emocyi ad salidarnaści i padtrymki) paśla taksama tranślujucca na naščadkaŭ.
I tut jašče mnohaje zaležyć ad duchoŭnaj siły (i rozumu) svajakoŭ: što dla ich važniej — mierkavańnie «ludziej» ci padtrymka rodnaha čałavieka. I znoŭ my tut viartajemsia da adnosin u siamji.
Kali padsumavać, čym lepšyja, družniejšyja byli siemji ŭ prodkaŭ, tym z bolšaj vierahodnaściu na naščadkach adbivajecca toje, što možna nazvać «siamiejnym rokam». Choć ja prapanuju nazyvać heta siamiejny rok-n-roł:).
***
Čytaŭ na vychodnych «Dziejasłoŭ» — samym cikavym mnie tam było ese Volhi Babkovaj pra Stambuł (Mickievič i h.d). Vielmi dobryja daje aryjenciry dla budučych vandrovak.
Cikavy taksama analiz Iryny Bahdanovič — ja raniej nie viedaŭ, što chrestamatyjny vierš «Polšča kvitniet łacinoju…», jaki prypisvajecca niejkamu Paškieviču i datujecca 1621 hodam, — mistyfikacyja 1843-ha.
Jon byŭ «adšukany» ŭ adnym z ekzemplaraŭ Statuta VKŁ — jak zapis na adnoj z čystych staronak. Pryčym paśla «adšukańnia» aryhinału nichto nie bačyŭ:).
A metaj nibyta było pakazać, što ŭ VKŁ 17 stahodździa karystalisia «ruskaj» movaj, jakuju razumieli jak movu Rasijskaj dziaržavy. Bahdanovič źviartaje taksama ŭvahu na toje, što vieršyk zaprosty dla epochi baroka — faktyčna škalarski. Ale i heta, kaža jana, moža być častkaj zadumki: voś, maŭlaŭ, jakija šyrokija narodnyja masy kranała tema «rusčyzny». Prynamsi, heta cikava i za hetym jość ruch dumki.
Maładaja paezija, jakaja jość u numary, mnie padałasia zaskładanaj.
U histaryčna-mistyčnuju apovieść Chiejdaravaj, jakaja adkryvaje numar, ja pakul što nie ŭrubiŭsia. Zrablu jašče sprobu-druhuju.
Čytaju paralelna Karamzina. Hihancki jaho plus — cytuje całkam staražytnyja dakumienty, kštałtu ruska-vizantyjskich damoŭ Ch stahodździa ci «Ruskaj praŭdy» Jarasłava Mudraha. Piša taksama pra bahoŭ pamorskich słavian. Adzin ź ich mieŭ hałavu lva, na jakoj siadzieła huś. Słovam, usio jak my lubim:).
Pryjšli taksama «Zahadki istorii» i «Diletant». «ZI» drejfujuć u bok «achranicielnaj» linii: luby «bunt» (aproč Kastryčnickaj revalucyi) — heta minus, lubaja «mocnaja ruka» — plus. Prajšlisia navat pa Lvie Tałstym:).
U «Dyletancie» pračytaŭ pakul tolki tekst Dźmitryja našaha Bykava pra Samierseta Moema. Ažno zachaciełasia ŭ biblijatecy jaho knih zamović.
* * *
Pryjšła ŭčora «Inostrannaja litieratura» — pakul pračytaŭ tolki padborku amierykanskich repartažaŭ 1930-ch z roznych miescaŭ śvietu, ad Pieru da Savieckaj Rasii — vielmi kłasnych. Nastolki šyroki kruhahlad u aŭtaraŭ, erudycyja — badaj, u nas tak prafiesijna i ciapier nichto nie piša.
***
U časopisie «Zahadki istorii» začapiŭsia za infarmacyju pra pachavańnie, znojdzienaje ŭ Karelii. Archieołahi ličać, što hety čałaviek mianiaŭ burštyn z Bałtyi na miascovyja słancavyja pryłady. Ën padčas pachavańnia byŭ nakryty skuranoj nakidkaju z burštynavymi ŭpryhožańniami, našytymi na jaje. Pryčym upryhožańniami ŭniz. Uspomniŭ, što ŭ nas taksama nakryvajuć truny pościłkami — błahim bokam navierch, dobrym — uniz. Staraja tradycyja, akazvajecca. A toj čałaviek, jak miarkujecca, moh pachodzić niedzie z bałtyjskaha rehijona.
***
Mianie rosšuki [historyka Mikoły] Vołkava tak natchniajuć, bo Vitaŭtavy darohi — prykład temy, jakaja dobra pakazvaje suviaź roznych časoŭ, vyśviatlaje ekanamičnyja intaresy (a jany byli i ŭ asnovie Vitaŭtavych pachodaŭ), łohiku i baraćbu elit. Historyja paŭstaje jak nieparyŭny łahičny praces, a nie šerah vypadkovych zdareńniaŭ. Kali budziem tak bačyć, to pierastaniem zakopvać u ziamlu marmurovyja nadmahilli z aniołami, a paśla vypadkova znachodzić ich padčas vosieńskich palavych rabot.
***
Dziakuj za kalandaryk. Pomniu, kali Uładzisłaŭ IV Vaza staŭ karalom, jon adrazu adbiŭ u Maskvy Smalensk, a paśla, nikomu nie skazaŭšy, pajechaŭ z žonkaj na vody ŭ Aŭstryju. Pany byli ŭ šoku, raniej takoha nie było, kab karol ad ich adłučaŭsia.
***
Pačynajecca listapad — ciomnaja vosieńskaja para. Choć ja nikoli nie ŭsprymaŭ jaho jak niejki depresiŭny miesiac. Naradzilisia Mickievič i Karatkievič, byli padziei 1830-ha i 1920-ha (u Słucku). A ŭ nas z taboj napieradzie jašče mnoha-mnoha listapadaŭ z čajem i knižkami.
***
Kali pišaš — prosta adklučaješsia na paru hadzin i zabyvaješ, dzie znachodzišsia.
***
Vielmi chočacca skarej da vas — ale pryjdziecca paciarpieć.
Sapraŭdy, kali niešta dajecca lohka, jano mieniej cenicca.
Čytajcie taksama: «Zastajecca ŭsio mienš». Žonka atrymała novy list ad Andreja Skurko — pra Bułhakava, išakoŭ i raspłatu
