Babaryka, Łatuška, Dźmitryjeŭ i Vaskrasienski źbiralisia stvaryć partyi. Što ź imi ciapier?
Pra namiery stvaryć svaje partyi zajaŭlali roznyja biełaruskija palityki. «Naša Niva» daviedałasia, što z hetymi płanami ciapier. Kolki zajavak udałosia sabrać, ci padalisia na rehistracyju i, naohuł, ci čas dla takoj dziejnaści?
Štab Babaryki: sabrali siem tysiač zajavak
Štab Viktara Babaryki kazaŭ pra stvareńnie svajoj partyi jašče letam minułaha hoda. Hetaj viasnoj jany pačali zbor zajavak. Ciapier padadziena kala siami tysiač. Ź ich 2,5 tysiačy — ludzi, hatovyja aktyŭna ŭklučacca ŭ pracu. Partyja šukaje rehijanalnych lidaraŭ.
Pałova patencyjnych členaŭ partyi — ź Minska. Z rehijonaŭ najbolš zajavak pryjšło ź Viciebščyny. Dźvie traciny — biełarusy ad 20 da 45 hod. Kali hladzieć pa prafiesijach, to 20% pracujuć u śfiery IT, 16% — u handli, 14% — na vytvorčaści, 11% — u budaŭnictvie.
«Našym płanam było sustrecca na vialikim źjeździe ŭ kancy maja. Adnak praz zrazumiełyja pryčyny hetaha nie ŭdałosia zrabić, — kaža pres-sakratar štaba Hleb Hierman. — Represii stali nievierahodna vysokimi, i navat nievialikija sustrečy, na 15-20 čałaviek, nie mahli adbycca.
Spačatku doŭha naładžvali kamunikacyju z uładami, a kali atrymali zhodu, pačałosia krušeńnie kamunikacyj, kavidnyja abmiežavańni… I my zrazumieli, što sustreča ŭ horadzie z aktyvam niebiaśpiečnaja.
Navat kali jana adbudziecca, my ŭsie viedajem, jakimi mietadami dziejničaje ŭłada — usiemahčymyja epidemsłužby dla tych, chto daść placoŭku, pieraśled inšych ludziej. U ciapierašniaj situacyi my prosta nie možam dazvolić sabie hetuju ryzyku dla patencyjnych členaŭ našaj struktury.
Tamu, aproč jak anłajn, my nie možam praciahvać dziejničać. U ramkach hrupy ładzim debaty, pravodzim adukacyjny błok. Leta 2020 hoda pakazała, što ludzi vielmi cikaviacca palitykaj — u ich jość žadańnie nie tolki źbirać podpisy i być naziralnikami na ŭčastkach, ale i samim udzielničać.
My akumulujem uvieś resurs u pierachodny pieryjad, kab u momant, kali sapraŭdy možna budzie ŭklučycca biaśpiečna ŭ palityčnaje pole, być hatovymi. Moža być, na nastupnych vybarach».
Na rehistracyju partyja jašče nie padavałasia.
«Nie ŭsie hatovy publičycca. Pa zakonie dla rehistracyi my pavinny padać źviestki tysiačy ludziej, jakija ŭstupili. Ale pakul my nie hatovy heta rabić. Heta pytańnie biaśpieki — my ŭžo bačyli pieraśled ludziej za toje, što jany pastavili podpis za Viktara Dźmitryjeviča», — kaža Hleb Hierman.
Pa novym zakanadaŭstvie, vierahodna, stvarać partyju zmohuć tolki hramadzianie, što žyvuć u Biełarusi. Ci nie stanie heta prablemaj dla štabu, kaściak jakoha zaraz za miažoj?
«Heta pytańnie nie pužaje. Uvieś čas štab byŭ haryzantalnaj sistemaj, i samaje hałoŭnaje dla nas — aktyŭ. Naohuł partyja — takaja struktura, što ludzi, jakija zasnoŭvali jaje, z časam stanoviacca na druhija roli, bo z rehijonaŭ źjaŭlajecca šmat charyzmatyčnych asob.
Tamu tut nie važna, chto zasnoŭvaje partyju, važna, jakich kaštoŭnaściaŭ jana prytrymlivajecca. Upeŭnieny, što siarod našaha aktyvu ŭ Biełarusi ludzi, hatovyja stać zasnavalnikami, buduć i prablemy nie stanie».
Pavieł Łatuška: u siońniašnich realijach svabodnyja partyi — heta samapadman
Kiraŭnik NAU Pavieł Łatuška pra stvareńnie partyi zajaŭlaŭ u krasaviku. Heta ideja dahetul aktualnaja — jak prajekt najbližejšaj budučyni.
«Uvieś jeŭrapiejski i suśvietny dośvied pakazaŭ, što partyi — vielmi važny instrumient raźvićcia dla dziaržavy. Tamu ja vystupaju za parłamiencka-prezidenckuju respubliku, kali buduć ažyćciaŭlacca vybary deputataŭ pieradusim pa partyjnych śpisach. I heta praduhledžvaje, što ŭrad farmiruje partyja abo kaalicyja, jakaja pieramahaje na vybarach. A prezident maje tolki pradstaŭničyja funkcyi.
Fota z archiva NAU
Kali my prapanavali hety prajekt i pačali pracu nad im, my zychodzili z toj situacyi, jakaja isnavała na toj momant. Jana, kaniečnie, była składanaja, ale za apošnija miesiacy pahoršyłasia jašče bolš z punktu hledžańnia dziejnaści hramadskich arhanizacyj, palityčnych partyj.
Tady razmova išła pra tearetyčnuju mahčymaść pryniaćcia novaj Kanstytucyi, jakaja praduhledžvała b jakraz farmiravańnie parłamienta ŭ tym liku i pradstaŭnikami palityčnych partyj, jakija pieramahajuć na vybarach.
Ale heta idealistyčny scenar, i my naŭrad ci možam sabie ŭjavić, što dyktatar va ŭładzie budzie hatovy jaho realizavać. Tamu partyja pieradusim zadumvałasia jak prajekt na budučyniu.
Na siońnia jon zachoŭvaje svaju aktualnaść, bo ja jak palityk pierakanany, što źmieny adbuducca, niahledziačy na ŭsiu składanuju situacyju ŭ Biełarusi, kali ludzi bačać maštab represij, kali karajuć tolki za vychad na vulicu i kožny krytyčny hołas u adnosinach da ŭłady. Ale ja vieru ŭ budučyniu, u jakoj palityčnyja partyi buduć zapatrabavanyja.
My pačali raspracoŭku stratehii, prahramnych dakumientaŭ. Heta praca trochi zapavoliłasia, što źviazana, chutčej, ź niedachopam čałaviečych resursaŭ, kali my absalutna bolšuju častku našaha času kirujem na toje, kab cisnuć na režym, dabivacca źmieny palityčnaj situacyi ŭ Biełarusi», — kaža palityk.
Mahčymyja źmieny ŭ zakanadaŭstvie ad partyjach Pavieł Łatuška aceńvaje ćviaroza.
«Zrazumieła, heta budzie pieraškodaj. U siońniašnich realijach, kali adbyvajecca praces zakryćcia 275 pazaŭradavych arhanizacyj, kali začynieny ŭsie pravaabarončyja arhanizacyi ŭ Biełarusi,
kazać pra toje, što mahčyma svabodnaje funkcyjanavańnie palityčnych partyj, absalutna nierealna — heta samapadman. I ŭsie hetyja źmieny skiravany jakraz na toje, kab stvaryć jašče horšuju situacyju dla dziejnaści palityčnych partyj, kab nie jany samakiravalisia, a imi možna było kiravać.
I heta nie prajekt budučyni — heta prajekt minułaha, zaniapadu, kancentracyjnaha łahieru. Ci patrebny kancentracyjnamu łahieru partyi? Dumaju, kožny adkaža na heta pytańnie «nie», bo tam jość tolki kalučy drot vakoł terytoryi i rasparadak dnia ad achoŭnikaŭ.
Kaniečnie, dla nas važna napracoŭvać bazu aktyvistaŭ. I tut naša praca z rehijonami nie pierapyniajecca. Ale my razumiejem i ryzyku dla ŭsich tych, chto ŭzajemadziejničaje pa hetych pytańniach z nami».
Try partyi pad kryłom Vaskrasienskaha: chočuć pieraciahnuć capkałaŭcaŭ i paźniakoŭcaŭ
Niekalki partyj anansavali paplečniki Vaskrasienskaha. Adna ź ich — «Demakratyčny sajuz», jakuju ŭznačaliŭ Andrej Łankin, były kiraŭnik štaba Valeryja Capkały. «Pravacentrysckaja partyja nacyjanalnych-intaresaŭ» — tak apisvajuć jaje.
«Ciapier idzie praces zboru ankiet, niefarmalnyja pajezdki pa rehijonach i čakańnie papravak u zakanadaŭstva ab palityčnych partyjach, kab padavacca na rehistracyju.
Nakolki mnie viadoma, padadziena kala 550 ankiet na ŭstupleńnie ŭ partyju, što pakul niedastatkova dla minimalnaj kolkaści, paznačanaj u zakonie. A kala kvota pavialičycca z tysiačy da troch, jak płanujuć zrabić, to, kaniečnie, praces prezientacyi partyi zaciahniecca», — kaža Juryj Vaskrasienski.
Źmieny ŭ zakon ab partyjach buduć razhladać na hetaj parłamienckaj siesii. Budučych partyjcaŭ nabirajuć pa byłych śpisach inicyjatyŭnych hrup štaboŭ.
«U Mahilovie ŭ nas asnovu filijała składajuć byłyja aktyvisty štabu Cichanoŭskaj na čale ź Siarhiejem Tyškaŭcom», — dadaje Vaskrasienski.
Chto jašče ŭ arhkamitecie partyi? Naprykład, student jurfaka BDU Pavieł Hardziajuk, kiraŭnik IT-kampanii Alaksandr Kazačok, były pamiežnik i padpałkoŭnik zapasu Alaksandr Dziaško.
Druhaja partyja — «Novyja ludzi» pad kiraŭnictvam biznesmiena Vasila Halkina. Siudy chacieli pieraciahnuć byłych babarykincaŭ — sam Halkin źbiraŭ podpisy za kolišniaha bankira.
Napačatku partyju chacieli nazvać «My razam», navat byŭ zarehistravany sajt myvmeste.by. Ale potym vyrašyli nie kapiravać štab Babaryki i pierajmienavalisia.
Pakul partyja sabrała tolki 150 ankiet na ŭstupleńnie.
Treciuju partyju chočuć zrabić nacyjanał-patryjatyčnaj.
«Sprabujem vieści pracu z hetymi kołami, naprykład, ź Siarhiejem Vysockim i jaho atačeńniem, jaki braŭ udzieł u adnym z našych kruhłych stałoŭ. Pakul pieramovy praciahvajucca, — kaža Vaskrasienski. —
Chočam, kab na našaj bazie stvaryłasia nacyjanał-patryjatyčnaja partyja ź biełaruskamoŭnymi aktyvistami, jaki padzialajuć pierakanańni, naprykład, Zianona Stanisłavaviča, jaki zaŭsiody zmahaŭsia suprać režymu, ale nikoli nie zmahaŭsia suprać svajoj krainy i ciapier usich papiaredžvaje, da čaho pryviaduć sankcyi.
Kali saśpiejuć nacyjanalna-patryjatyčnyja aktyvisty da stvareńnia svajoj lehalnaj arhanizacyi ŭ ramkach novaj palityčnaj realnaści, my dadzim im usio dla hetaha — ad jurydyčnaha adrasu, miesca zboru i da mietadyčnych dapamožnikaŭ. Alternatyvy niama — abo buduć takija partyi, abo nijakich».
Samoha Paźniaka ŭ partyju nie klikali.
Andrej Dźmitryjeŭ: bolšaść zajavak u partyju — z uschodu Biełarusi
Pra płany stvaryć partyju kiraŭnik «Havary praŭdu» Andrej Dźmitryjeŭ zajaviŭ napačatku hoda. Nazva prostaja — «Naša partyja». Što ź joj ciapier?
«My ŭletku praviali anłajn-źjezd, dzie stvaryli arhkamitet. Jon źbirajecca štotydzień, i my abmiarkoŭvajem zadačy, źviazanyja z napisańniem prahramy, raźvićciom našaj struktury. Nie mahu skazać, što heta ŭsio ŭ spryjalnych umovach robicca, ale ludzi, jakija dałučylisia ŭ svoj čas da arhkamitetu, nie adstupajuć i ŭpeŭnieny, što krok budaŭnictva partyi pravilny.
Arhkamitet — heta zvyčajnyja ludzi, jakija vyrašyli zaniacca palitykaj, bo zrazumieli, što, kali buduć stajać ubaku, kraina nikoli nie stanie toj, jakoj jany b chacieli. Jany nie chočuć źjazdžać ź Biełarusi. Zaraz abjadnoŭvajemsia ŭ vałanciorskija sietki pa riohijonach, dumajem pra sacyjalnyja infarmacyjnyja kampanii», — raskazvaje Andrej Dźmitryjeŭ.
U «Našu partyju» zapisałasia bolš za tysiaču čałaviek. Bolšaść — z uschodnich abłaściej: Viciebskaj, Mahiloŭskaj, Homielskaj.
«Ale my razumiejem, što jak tolki ludzi adčuvajuć, što jość realnaja mahčymaść na pieramieny (my heta bačyli ŭ 2020 hodzie), to hetyja ličby pavialičvajucca ŭ razy», — miarkuje palityk.
Pa jaho nazirańniach, ludzi i ciapier hatovy da aktyŭnaściaŭ.
«Ja vyrazna baču, što ŭ tych, chto ŭciahnuty choć u jakuju dziejnaść, ahulny nastroj značna lepšy, čym u tych, chto prosta skrolić štodnia naviny i čakaje niejkaha cudu, jaki pavinien usio vypravić.
Kaniečnie, situacyja źmianiłasia. Raniej ludzi bolš hatovyja byli publična vykazvacca. My razumiejem, što siońnia ryzyki mohuć pryjści niezrazumieła adkul i za što.
Ja skažu tak: ludziej, hatovych zajmacca palitykaj, pamienieła za hety hod — heta źviazana i sa stracham, i z tym, što mnohija źjazdžajuć. Ale kali my budziem paraŭnoŭvać palityzavanaść hramadstva siońniašniuju i 2019 hoda — ciapier jana ŭsio roŭna ŭ značnaj stupieni bolšaja».
