Ličycie siabie siarednim kłasam? Praviercie, ci tak heta
Pa danych Instytuta sacyjałohii NAN Biełarusi, 65,2 % biełarusaŭ adnosiać siabie da sacyjalnaj hrupy ź siarednim uzroŭniem dastatku. Ale prynaležnaść da siaredniaha kłasa i adčuvańnie siabie hetym kłasam — roznyja rečy. Jaki nasamreč pamier siaredniaha kłasa ŭ Biełarusi? Pra heta z ekśpiertami parazmaŭlała hazieta «Biełarusy i rynak».
Siaredni kłas — «zmanliva prostaje paniaćcie», kaža dyrektar Škoły maładych mieniedžaraŭ publičnaha administravańnia SYMPA Natalla Rabava.
Bolšaść biełarusaŭ schilnaja adnosić siabie da siaredniaha kłasa. Mabyć, łohika tut prostaja: ja ž nie žabrak, ale i nie bahaty, značyć — siaredni kłas.
Jaki zamiežny padychod?
Na samaj spravie, kaža ekśpiert, jość šmat padychodaŭ da acenki taho, kaho možna adnieści da siaredniaha kłasa. Niama adzinaha mierkavańnia. Roznyja padychody ŭklučajuć u siabie takija kryteryi, jak uzrovień dachodaŭ, bahaćcia, samaadčuvańnie, sacyjalny status i inšyja.
Pa adnym kryteram čałaviek adnosicca da siaredniaha kłasa, pa inšych — nie.
«Hłabalny siaredni kłas», pa kryterach Suśvietnaha banka, — heta kali siamja z čatyroch čałaviek maje 16-68 tys. dalaraŭ u miesiac. U Biełarusi hety siaredni kłas, pa suśvietnych standartach, vielmi niešmatliki.
Adnak toj ža Suśvietny bank pradstaŭlaje i mietodyku padliku siaredniaha kłasa ŭ nacyjanalnym vyznačeńni. U hetym vypadku da siaredniaha kłasa adnosiać chatnija haspadarki, uzrovień spažyvańnia jakich u paŭtara razy pieravyšaje ŭzrovień nacyjanalnaj škały biednaści.
Z 1 žniŭnia 2021 hoda siaredni pražytačny minimum u Biełarusi składaje 283,46 rubla. Značyć, dla adniasieńnia da siaredniaha kłasa ŭ nacyjanalnym vymiareńni chatniaja haspadarka z čatyroch čałaviek pavinna zarablać nie mienš za 1701 rubiel, abo 680 dalaraŭ u miesiac.
Pry takim padychodzie siaredni kłas u Biełarusi budzie davoli vialiki. Biełstat padličyŭ, što ŭ traŭni 2021 hoda miedyjanny zarobak u krainie skłaŭ 1018,4 rubla, heta značyć dvoje pracujučych ludziej, u pryncypie, mohuć vyvodzić svaju siamju ŭ skład biełaruskaha siaredniaha kłasa.
Adnak heta kali zastavacca «ŭ rakušcy» svajoj krainy.
Kali ž kazać ab mižnarodnych pajezdkach, adukacyi za miažoj, impartnych tavarach, heta značyć ab udziele ŭ mižnarodnaj ekanomicy, to naš siaredni kłas atrymlivajecca značna biadniejšy za siaredni kłas navat Uschodniaj Jeŭropy, nie kažučy ŭžo pra Zachodniuju.
Jość jašče adzin padychod da vyznačeńnia siaredniaha kłasa.
Na dumku ekśpiertaŭ šviejcarskaha banka Credit Suisse,
kryteram zjaŭlajucca źbieražeńni, jakija pieravyšajuć dachody za dva hady.
Dla biełarusa ź miedyjannym prybytkam 1018,4 rubla ŭ miesiac skarbonka ŭ banku pavinna ŭtrymlivać nie mienš za 24 442 rubli (9777 dalaraŭ), kab jon sa spakojnaj dušoj moh adnieści siabie da siaredniaha kłasa. Kolki biełarusaŭ mohuć sabie heta dazvolić, nieviadoma.
Siaredni kłas, heta kali źmianiajecca košyk pakupak
Alaksandr Čubryk raspavioŭ ab padychodzie, raspracavanym u daśledčym centry Instytuta pryvatyzacyi i mieniedžmientu.
- My zychodzili z taho, što z rostam dachodu siamji źmianiajecca struktura spažyvańnia. Kali zusim dachodu niama, to raskoša navat piražok, a kali vyraście zarpłata, to adrazu chočacca ikry. Heta značyć tavary, jakija dla ludziej z adnosna nizkim prybytkam zjaŭlajucca raskošaj, dla siaredniaha kłasa buduć narmalnymi tavarami.
Kali paśla dasiahnieńnia peŭnaha ŭzroŭniu dachodu taja ci inšaja hrupa tavaraŭ pierachodzić z katehoryi tavaraŭ raskošy ŭ katehoryju narmalnych tavaraŭ, to spažyvieckija pavodziny siamji mianiajucca, i heta padstava adnieści jaje da inšaj katehoryi.
Na asnovie raźlikaŭ pa dadzienych vybaračnaha abśledavańnia chatnich haspadarak pa ŭzroŭniu žyćcia my vydzielili piać takich katehoryj: biednyja, siemji z dachodam nižej siaredniaha, siemji ź siarednim prybytkam, siaredni kłas i bahatyja.
U biełaruski siaredni kłas trapili chatnija haspadarki, dla jakich mebla i bytavaja technika pierastali być tavarami raskošy i stali narmalnymi tavarami.
Praściej kažučy, kali siamji nie treba nazapašvać, kab kupić bytavuju techniku ci meblu, to my adnosim jaje da siaredniaha kłasa — tłumačyć Čubryk.
A kali čałaviek dobra zarablaje, ale nie maje ŭłasnaha žylla? Ekśpiert ličyć, što nie treba pryviazvacca da starych padychodaŭ, kali ŭłasnaje žyllo zjaŭlałasia abaviazkovym atrybutam siaredniaha kłasa.
- Śviet staŭ inšym. Źmianiłasia staŭleńnie ludziej da ŭłasnaści jak abaviazkovaha elemientu dabrabytu. Naprykład, nie staniem ža my vyklučać ź siaredniaha kłasa ajcišnicu z vydatnaj zarpłataj, jakaja karystajecca karšerynham i zdymaje kvateru, choć mahła b kupić i aŭtamabil, i ŭłasnaje žyllo.
Siaredni kłas — heta nie tolki pra hrošy
Dobry ŭzrovień dachodaŭ — nieabchodnaja, ale niedastatkovaja prykmieta, kab ličycca siarednim kłasam, kaža prezident Navukova-daśledčaha centra Mizesa ekanamist Jarasłaŭ Ramančuk. Treba ŭličvać i kaštoŭnasnyja aryjenciry.
— Pradstaŭnik siaredniaha kłasa ŭdzielničaje ŭ hramadskim žyćci i ŭ farmavańni hramadskaj dumki. Jaho navat možna nazvać influjensieram na miascovym abo nacyjanalnym uzroŭni, heta značyć u takoha čałavieka jość nie tolki materyjalny, ale i intelektualny i sacyjalny kapitał, — tłumačyć ekanamist. —
Navat kali čałaviek šmat zarablaje, ale nie prajaŭlaje siabie ŭ adnosinach da hramadstva, jaho nielha adnieści da siaredniaha kłasa. Sapraŭdy hetak ža, jak nielha adnieści da siaredniaha kłasa ludziej z hramadzianskaj pazicyjaj, ale vymušanych pravodzić bolšuju častku času ŭ dačna-aharodnaj pozie.
Pa ŭzroŭni dachodaŭ i mahčymaści ŭpłyvać na sistemu pryniaćcia rašeńniaŭ siaredni kłas u Biełarusi składaje 7-10 %, praciahvaje Jarasłaŭ Ramančuk. Hetyja ličby vyciakajuć z supastaŭleńnia sacyjalnych apytańniaŭ i ŭzroŭniaŭ dachodu nasielnictva.
Kali intelektualny kapitał zjaŭlajecca kryteram, ci aznačaje heta, što pradstaŭnik siaredniaha kłasa pavinien mieć vyšejšuju adukacyju?
— Sto hadoŭ tamu vyšejšaja i siaredniaja adukacyi byli elitnymi i maładasiažnymi. Biezumoŭna, adukacyja była kryteram siaredniaha kłasu. Siońnia vidavočnaja inflacyja biełaruskaha dypłoma. Ludzi płaciać hrošy, kančajuć VNU, atrymlivajuć skarynački, tamu što tak pryniata. Heta sastareły pohlad na rynak pracy, adarvany ad realnaści, asabliva ŭ kantekście technałohij, jakija farmujuć suśvietnuju ekanomiku. Dla taho kab stać siarednim kłasam, vyšejšaja adukacyja nie abaviazkovaja, — ličyć Jarasłaŭ Ramančuk.
Jak «pamier» siaredniaha kłasa ŭpłyvaje na jakaść žyćcia ludziej u krainie?
Natalla Rabava tłumačyć, što adnoj z charaktarystyk siaredniaha kłasa zjaŭlajecca ŭstojlivaść dachodu. Majučy nieruchomaść, dachod i płany na budučyniu, siaredni kłas pradjaŭlaje popyt na stabilnuju i efiektyŭnuju palityku kiravańnia krainaj, na jakasnyja pasłuhi, u tym liku i dziaržaŭnyja. Tamu jon ličycca aporaj ustojlivaha raźvićcia krainy.
Kali ŭ krainie vialiki siaredni kłas, nichto nie moža ź lohkaściu daminavać i naviazvać svajo bačańnie — davodzicca vynachodzić i ŭkaraniać u žyćcio instytuty dyjałohu, naprykład, parłamient, prafiesijnyja asacyjacyi, biznes-sajuzy i h.d. Hetaja sistema stanovicca bolš ustojlivaj i niezaležnaj ad adnoj abo niekalkich piersonaŭ, jana moža mianiacca ź ciaham času i prymać pad uvahu intaresy mnohich hrup ludziej.
Alaksandr Čubryk adznačaje inšy momant. Nielha skazać, što siaredni kłas «pa zmoŭčvańni» pradjaŭlaje popyt na demakratyju i palityčnyja svabody.
Ale dla jaho pryncypova važnaja pradkazalnaść, heta značyć, što pracujuć instytuty i zakon, i ŭsio roŭna, ci idzie havorka ab pravach ułaśnikaŭ abo pravach pracoŭnych.
Kali pierastajuć pracavać i instytuty, i zakon, to heta zusim nie stabilnaść, harantyj budučyni niama. I siaredni kłas pačynaje patrabavać takich harantyj.
Na dumku ekśpierta, u ekanamičnym płanie siaredni kłas ‒ heta asnoŭnaja krynica raźvićcia pryvatnaha biznesu i asnoŭnaja krynica padatkaŭ. Pradstaŭniki siaredniaha kłasa i spažyvajuć, i bierahuć, i jašče majuć dobruju adukacyju, tamu dla spažyvieckaha rynku, finansavaj sistemy i rynku pracy siaredni kłas vałodaje efiektam multyplikatara.
Jak tolki jon pačynaje skaračacca, hety efiekt multyplikatara dziejničaje ŭ zvarotnym kirunku — ekanomika pačynaje «ździmacca» jašče chutčej. Dla dziaržavy heta vielizarnaja prablema: kali skaračajecca dola tych, za košt kaho jana padtrymlivała małamajomnych, pad pahrozaj akazvajecca taja samaja sacyjalna-palityčnaja stabilnaść.
Jarasłaŭ Ramančuk taksama adznačyŭ, što siaredni kłas — heta siła, jakaja nie daje marhinałam prarvacca da ŭłady, kab «razburyć krainu abo advieści jaje ŭ bok». Jon kaža, što ŭ našaj krainie paŭnavartasny siaredni kłas sfarmujecca, kali zjavicca popyt na partniorstva, siabroŭstva, dobrasusiedstva.
Ukazami źvierchu vychavać taki siaredni kłas niemahčyma. Dla hetaha patrebnaja decentralizacyja pryniaćcia rašeńniaŭ, raźvićcio pryvatnaj ułasnaści i vybudoŭvańnie instytutaŭ matyvacyi ŭzajemadapamohi na miascovym uzroŭni, ličyć Jarasłaŭ Ramančuk.
