«Abraz XVIII stahodździa prybili da ścienki zamiest zvyčajnych došak». Jak minski muziejščyk praciahvaje spravu Ivana Łuckieviča i kalekcyjanuje narodnaje mastactva
Minski historyk Pavieł Karaloŭ pracuje ŭ muziei na pałovu staŭki, a ŭ volny čas źbiraje artefakty. Kaža, natchniŭsia prykładam Ivana Łuckieviča. U jaho kalekcyi — paleskija abrazy, kufry, lištvy. Jość navat znachodka, jakoj 250 miljonaŭ hod. Pra samyja cikavyja rečy ŭ kalekcyi i historyju ich ratavańnia Pavieł raspavioŭ «Našaj Nivie».
Fota Hanny Šarko dla smartpress.by
«Studentam sprabavaŭ ratavać archieałahičnuju kalekcyju, jakuju źvieźli na śmietnik»
Ratavać artefakty Paŭłu nie ŭpieršyniu.
«U pačatku 2000-ch, kali vučyŭsia va Univiersitecie kultury i byŭ staršynioj krajaznaŭčaha tavarystva, my sprabavali ratavać minskuju archieałahičnuju kalekcyju, jakuju źvieźli na śmietnik u Kaladzičach. Kamunalniki pamyłkova vykinuli skryni sa znachodkami (jany tady časova zachoŭvalisia ŭ padsobnych pamiaškańniach — «NN») — navukoŭcy pra heta daviedalisia tolki praź niekalki miesiacaŭ.
I my tady studentami chadzili pa roznych arhanizacyjach, vyprasili ŭ MAPIDa ekskavatar. Na 7-8 mietraŭ apuskali koŭš, sami poŭzali pa śmietniku, šukajučy hetyja skryni. Na žal, nie atrymałasia», — zhadvaje historyk.
Jaho špacyry časta skančvajucca cikavymi znachodkami. U Ružanach Pavieł padabraŭ pałacavuju plitku, u minskim parku zaŭvažyŭ skarb s zołatam (pieradaŭ jaho Instytutu historyi, ale ŭznaharodu pakul tak i nie atrymaŭ).
U centry Minska prosta ŭ tranšei znajšli skarb z załatymi manietami časoŭ Mikałaja II FOTAFAKT
«Heta nie šancavańnie, a prosta natreniravanaść, bo jość zvyčka hladzieć pad nohi. Tut važnyja ŭvažlivaść i impet. Ja starajusia nie prajści mima, kali štości razburajecca. Tak, dva hady tamu ŭdałosia adstajać padmurki damoŭ Łuckievičaŭ — kali pravodzili kamunikacyi ŭ parku Janki Kupały, ich chacieli ich źniščyć. Zaraz padmurki cełyja pad ziamloj».
Kopija «Madonny» Rafaela i lampa Aładzina
Źbirać ułasnuju kalekcyju Karaloŭ staŭ 2,5 hoda tamu. Prajekt nazvaŭ «Kufar staražytnaściaŭ». Pačałosia ŭsio z narodnych paleskich abrazoŭ — Pavieł zachapiŭsia imi, jašče kali pracavaŭ u muziei narodnaj architektury i pobytu.
«Kali pabačyŭ, što hetyja rečy pradajucca na internet-placoŭkach, vyrašyŭ ich staracca nabyvać i addavać u restaŭracyju, kab viartać da žyćcia.
Siarod samaha cikavaha — vialiki abraz XVIII stahodździa z Kobrynskaha rajona. Jašče try hady tamu jon vykarystoŭvaŭsia jak doški dla ścienki, za jakoj byŭ skład roznych niepatrebnych rečaŭ. Napeŭna, za savieckim časam vynieśli z carkvy i prybili ŭ chacie.
Čałaviek, jaki paśla hetu chatu nabyŭ, adadraŭ abraz, pahladzieŭ, što jon staražytny. Adnios u carkvu — tam nie ŭziali, bo patrebna było šmat hrošaj na restaŭracyju. I tady čałaviek vystaviŭ jaho na prodaž.
Toj samy abraz XVIII stahodździa. Foty kalekcyi z asabistaha archivu
Mnie paśla prapanoŭvali hety abraz pierapradać u histaryčny ci mastacki muziej, ale ja zacikaŭleny, kab jon moh vystaŭlacca ŭ roznych haradach.
Jość u kalekcyi abraz — kopija znakamitaj «Madonny ŭ kreśle» Rafaela. Našy mastaki pieramalavali jaho ŭ XIX stahodździ. Jon zachoŭvaŭsia razabrany, na čatyroch doščačkach.
Biełaruskaja kopija Rafaela ŭ lištvie
U asnoŭnym ja źbiraju abrazy z uschodniaha Paleśsia, bo mienavita dla ich charakterny kałarytny kvietkavy dekor. Heta našaje narodnaje mastactva, jakoje lohka raspaznać. Dla mianie Paleśsie — heta naohuł kraj-raj».
Padčas padarožžaŭ pa Homielščynie Paŭła ŭražvali roznyja lištvy na voknach. Paźniej jon nabyŭ takija — chtości rabiŭ ramont i zdymaŭ lištvy sa svajoj chaty.
U kalekcyi muziejščyka taksama kufry, marki, maniety, redkija knihi. Ź niezvyčajnaha — kumhan: posud dla abmyvańnia, z dapamohaj jakoha tatary pierad malitvaj pravodzić abrad ačyščeńnia. Hety pradmiet 1912 hoda, jaki nahadvaje lampu Aładzina, udałosia adšukać u Vidzach-Łaŭčynskich.
Apošnim časam Pavieł zacikaviŭsia aŭtohrafami kłasikaŭ. Užo jość aŭtohrafy Uładzimira Karatkieviča, Siarhieja Hrachoŭskaha, Hienadzia Buraŭkina, Kandrata Krapivy, Niła Hileviča.
A samamu staražytnamu ekspanatu kalekcyi — 250 miljonaŭ hod! Heta akamianiełaści, znojdzienyja ŭ Minsku, u jakich zachavalisia biespazvanočnyja marskija žyvioły epochi paleazoju.
«Abrazy ŭ Rasiju vykupajuć — nichto potym nie budzie pamiatać, što heta biełaruskaje mastactva»
Mnohija rečy Pavieł vykuplaje na internet-placoŭkach.
«Ja liču, što muziejščyki pavinny manitoryć ich, bo niejkija važnyja rečy mohuć prosta syści. Abrazy časta ŭ Rasiju vykupajuć. I nichto potym nie budzie pamiatać, što heta biełaruskaje mastactva.
Ja pracuju na pałovu staŭki, tamu svaich hrošaj niamnoha, ale dapamahajuć ludzi. Časta biełaruskaje mastactva nie zvyšdarahoje. U nas, naprykład, šanujucca abrazy ŭ akładach, jakija asabliva navat nie majuć dačynieńnia da Biełarusi. I heta daje mahčymaść za adnosna nievialikija hrošy nabyć pradmiet i jaho źbierahčy. Praŭda, restaŭracyja časam ciahnie bolš, čym sama pakupka.
Abraz śviatoha Hieorhija Pieramožcy z Karmianskaha rajona
Samy darahi abraz kaštavaŭ u internecie 251 rubiel. Chacia niekatoryja pradajuć i pa 80 rubloŭ, i pa 2000».
Trymać doma ŭsie artefakty niemahčyma — miesca nie dazvalaje. «Kali lištvy da siabie zaviazu, zastanusia biez žonki», — žartuje Karaloŭ.
Tamu ekspanaty zachoŭvajucca na roznych vystavach. Ciapier takich čatyry — u muziei Janki Kupały (znachodki z kupałaŭskaha parka i terytoryj pablizu), u Čyrvonym kaściole, u pravasłaŭnym centry Jeŭfrasińni Połackaj i na ahrasiadzibie ŭ Valarjanavie pad Minskam.
Vystava pierasoŭnaja, tamu pa zajaŭkach jaje mohuć pryvieźci ŭ inšy horad.
Ułasnyja kalekcyi mastactva zvyčajna trymajuć miecenaty. Pavieł, prosty muziejny supracoŭnik, na hetuju zaŭvahu uśmichajecca: biełaruskaja historyja viedaje i inšyja prykłady.
Abrazy miažy XIX-XX stahodździaŭ
«Uziać taho ž Ivana Łuckieviča. Jość uspamin jahonaj kachanaj Juliany Menkie, što jon vychodziŭ u horad, kab nabyć ježy na rynku, i viartaŭsia tolki ŭviečary ź niejkaj biełaruskaj staražytnaściu.
Tady jaho kachanaja ŭpotajki kuplała pradukty. I boty ŭ jaho časam byli pradranyja, nohi mokryja. A čałaviek abyšoŭ usiu krainu — žartavali, što jaho viedaje kožny treci biełarus, bo jon u roznych haradach źjaŭlaŭsia.
Janka Kupała mieŭ schilnaść kalekcyjanavać maniety. U jahonaj ułasnaj biblijatecy byŭ peŭny čas statut VKŁ. Vacłaŭ Łastoŭski cikaviŭsia kalekcyjanavańniem. U asiarodku biełaruskaj intelihiencyi heta była pašyranaja źjava».
***
Kali ŭ vas jość peŭnyja cikavostki i vam škada ich vykinuć, to Pavieł prosić pieradavać ich u bližejšy muziej abo da jaho samoha. «Važna, kab histaryčnyja pamiatki nie źnikli. My i tak na praciahu stahodździaŭ šmat usiaho zhubili», — kaža historyk.
Za prajektam «Kufar staražytnaściaŭ» možna sačyć u telehram-kanale. Kali ŭ vas jość prapanovy pamiaškańnia, dzie možna było b vystaŭlać kalekcyju, pišycie Paŭłu.
