Prejhierman: Palityčnaja sistema budzie pierafarbavanaja, ale sutnaść jaje zastaniecca raniejšaja
Nie treba było pratestaŭ, jak u 2020-m, treba byŭ praciah toj evalucyi, jakaja adbyvałasia ŭ 2014—2020-m, miarkuje palitołah, blizki da Ministerstva zamiežnych spraŭ. Dyrektar Rady mižnarodnych adnosin «Minski dyjałoh» Jaŭhien Prejhierman ličyć, što pratesty pastavili niezaležnaść krainy pad pahrozu, i nie vieryć u mahčymaść demantažu aŭtarytarnaha režymu.
Fota Nadziei Bužan
U krasaviku 2020 hodu ŭ «Našaj Nivie» byŭ apublikavany artykuł Prejhiermana «Biełaruskaja dziaržaŭnaść staić pierad surjoznym vyprabavańniem». U im analityk vykazaŭ dumku, što Biełaruś u najbližejšy čas čakajuć try hłybokija kryzisy (epidemičny, ekanamičny i hieapalityčny) i što raskoł, jaki jość u krainie, budzie jašče bolš paharšać umovy hetych kryzisaŭ. Z hetaha Prejhierman zrabiŭ vysnovu, što Biełarusi jak nikoli nieabchodna adzinstva ŭsich hramadskich palityčnych siłaŭ. Jon zaklikaŭ apazicyju da dyjałohu i adzinstva z uładami.
U intervju radyjo «Svaboda» Jaŭhien Prejhierman zajaviŭ, što ŭ krainie adbyłosia mienavita toje, ad čaho jon zaścierahaŭ u svajoj publikacyi. Całkam intervju možna pabačyć na Youtube. Nižej pryvodzim klučavyja cytaty z hutarki.
«Asłablenaja kraina — heta pramy šlach da dziaržaŭnaj katastrofy»
«U artykule da vybaraŭ ja pisaŭ i papiaredžvaŭ, što kali my dapuścim łabavoje sutyknieńnie pamiž aŭtarytarnaj uładaj i pratestam, jaki pavodle aznačeńnia jašče nie hatovy, kab pieramahčy ŭ takim sutyknieńni, to adzinaje, što my atrymajem — trahiedyju, jakaja padarvie krainu znutry. A viedajučy našyja hieapalityčnyja realii, lohka było prahnazavać, što heta skončycca hieapalityzacyjaj situacyi. Asłablenaja kraina — heta pramy šlach da dziaržaŭnaj katastrofy».
«My dakazvajem, što nie padrychtavanyja, kab być paŭnavartasnaj niezaležnaj dziaržavaj»
«Na roznych mižnarodnych kanfierencyjach mnie davodziłasia čuć, što Biełaruś atrymała niezaležnaść vypadkova. Tady ŭ artykule ja padkreśliŭ, što my majem, napeŭna, pieršy šaniec za 30 hadoŭ, kab dakazać usim, što heta nie vypadkova. Na vialiki žal, pakul my idziom da taho, što dakazvajem, što heta było vypadkova i što my nie padrychtavanyja, kab być paŭnavartasnaj niezaležnaj dziaržavaj.
U nas niama ŭnutranaj elity, jakaja moža damovicca pamiž saboj i paźbiehnuć taho, što, na vialiki žal, niepaźbiežna, kali my padryvajem siabie znutry».
«Nie dziela taho jon idzie na ŭsio dla zachavańnia ŭłady, kab potym skazać, što dyjałoh — heta OK»
«Było b dziŭna čakać ad aŭtarytarnaj ułady, što jana pojdzie na dyjałoh z tymi, kaho jana razhladaje niepasrednym voraham.
Druhi faktar techničny. Kali vy pahladzicie, što miełasia na ŭvazie pad dyjałoham (nie toje, što havaryła asiarodździe Cichanoŭskaj, a bolš važna toje, što kazali zachodnija krainy, placoŭka ABSIE), faktyčna jany mieli na ŭvazie, što Alaksandr Łukašenka pačynaje razmaŭlać pra svaju adstaŭku. Nie dziela taho jon idzie na ŭsie zachady, kab zachavać svaju ŭładu, kab potym skazać, što ok, dyjałoh hučyć dobra, prykolna, sučasna, tamu my jaho pačynajem».
«Ciapier naiŭna čakać niečaha inšaha»
«Kali b było mahčyma zrabić krok nazad, to heta b zdaryłasia. Ja pra heta papiaredžvaŭ. Niejak vystrojvać kamunikacyju možna było na padstavie tych pracesaŭ, jakija išli ŭ našaj krainie ciaham apošnich piaci—šaści hadoŭ.
Ja razmaŭlaŭ i z pradstaŭnikami ŭładnych asiarodkaŭ. Jany taksama mieli šmat pretenzij, što iduć peŭnyja pieratvareńni, jakija nie suadnosiacca ź ich ujaŭleńniem, što maje adbyvacca ŭ krainie i što jany musiać sutykacca i razmaŭlać ź ludźmi, jakich jany raniej ličyli palityčnymi abo asabistymi vorahami.
Heta byŭ vielmi zdarovy praces, i jon zaniaŭ by šmat času. Nieviadoma, čym by jon skončyŭsia, ale šancaŭ, kab my sapraŭdy vybudavali dziaržavu, jakaja bazujecca na parazumieńni pamiž palityčnymi apanientami, było bolš. A ciapier naiŭna čakać niečaha inšaha».
«Ułady pabačyli absalutnuju nieciarpimaść z boku svaich ideałahičnych apanientaŭ»
«Ja sprabavaŭ raspačać dyskusiju pra heta za niekalki miesiacaŭ da vybaraŭ. Ale ŭžo, napeŭna, było pozna. Patrebny byli sihnały z abodvuch bakoŭ, što nivodzin z bakoŭ nie choča iści na sutyknieńnie, jakoje pastavić pad pytańnie ŭnutranuju stabilnaść i dziaržaŭnaść, i taksama što kožny z bakoŭ bačyć na druhim baku svaich suajčyńnikaŭ, ludziej, jakim balić za Biełaruś. Navat kali pahladzieć na tuju reakcyju, jakuju ja atrymaŭ na toj artykuł, ja mahu tolki ŭjavić, jakija vysnovy na padstavie hetaha zrabili ludzi, jakija źjaŭlajucca ŭładaj. Jany pabačyli absalutnuju nieciarpimaść z boku svaich ideałahičnych apanientaŭ. Navat tyja, chto ličyŭ, što 5-6 hadoŭ iduć vielmi zdarovyja pracesy, jany pačali sumniavacca, ci možna z tym bokam pra niešta razmaŭlać, kali pieršaje, što jany atrymajuć paśla źmieny ŭłady, heta sudovyja pracesy».
«Kali Łukašenka budzie kantralavać situacyju, to ź im buduć naładžvać adnosiny»
«Kali vy majecie sprobu niaŭdałaj revalucyi, to za hetym idzie kontrrevalucyja. Było vidavočna, što budzie mienavita tak. Ja spadziajusia, što ŭłada spynicca, ja namahajusia pravodzić paraleli z 2010 hodam, tady taksama byli padobnyja pracesy. Ale maštab kryzisu byŭ inšy. Tady za hod zmahli ŭsio začyścić, ciapier spatrebicca bolš. Viarnucca całkam na papiarednija rejki budzie vielmi ciažka. Ale kali Łukašenka budzie zastavacca čałaviekam, jaki kantraluje situacyju i prymaje rašeńni, jakija dla krainy źjaŭlajucca kančatkovymi, to tak ci inakš buduć šukacca varyjanty, kab naładžvać ź im adnosiny».
«Paśla hetaha prezidenckaha terminu imia prezidenta ŭ Biełarusi budzie inšaje»
«Paśla hetaha prezidenckaha terminu my pabačym surjoznyja źmieny. Chutčej za ŭsio, imia prezidenta ŭ Biełarusi budzie inšaje. I heta, mahčyma, budzie vyjście ź situacyi. Jakaja budzie rola Łukašenki, my pabačym. Ale vialikaja imaviernaść, što heta jon budzie prymać klučavyja rašeńni. Dumaju, što i sama ŭłada znachodzicca ciapier u stanie reahavańnia. Jana adkazvaje na tyja vykliki, jakija isnujuć, i reahuje na situacyju, jakaja źmianiajecca. Jość ahulnaje razumieńnie, što buduć kanstytucyjnyja pieramieny, kab u vyniku źmieny ŭłada harantavała sabie miechanizmy zachavańnia ŭłady».
«U lubym vypadku heta peŭny pačatak tranzitu»
«U łabavym sutyknieńni ŭłada pieramahła. Było b dziŭna, kab aŭtarytarny režym, jaki maje taki ŭzrovień represiŭnaj mašyny, jaki padtrymlivajecca Rasijaj, kab jon nie pieramoh. Jasna, što jakasna situacyja nie vierniecca ŭ raniejšy stan. Ciapier režymu treba zachavać uładu, svaju poŭnuju daminacyju i niejak ruchacca napierad. Kali nie budzie kryzisaŭ, to situacyja vyrašycca tak, što budzie pierafarbavanaja palityčnaja sistema. Sutnaść jaje zastaniecca raniejšaj. Ale praź niejkija techničnyja źmieny ŭłada prapanuje niejkuju novuju madel. Nie budzie prosta inšaha vyjścia, akramia jak jaje pryniać. U lubym vypadku heta peŭny pačatak tranzitu. Tut, chutčej, paraleli z Kazachstanam, dzie taksama byŭ amal pažyćciovy lidar, ale jaki farmalna źmianiŭ svaju prapisku. Dumaju, što pra takoje, chutčej za ŭsio, budzie iści havorka i ŭ nas».
«Rasija była zacikaŭlenaja, kab jon vyjšaŭ značna asłablenym. Tak i atrymałasia»
«U kancy 2018 hodu premjer-ministr Rasii vystupiŭ z ultymatumam u Bieraści, maŭlaŭ, treba vyznačycca: ci my praciahvajem pahłyblać našuju dvuchbakovuju intehracyju praz damovu 1999 hoda, ci całkam pierachodzim na miždziaržaŭnyja adnosiny. Zrazumieła, usie vybrali pieršy varyjant, pačalisia pieramovy, darožnyja mapy. I niedzie ŭ kancy 2019-ha — pačatku 2020 hodu faktyčna hety praces spyniŭsia. Tady Łukašenka adčuvaŭ siabie absalutna ŭpeŭniena, kab skazać «nie» na ŭsie tyja prapanovy, jakija, jak jon ličyŭ, mohuć paškodzić biełaruskamu suvierenitetu i jahonaj asabistaj tatalnaj uładzie. I Rasija taksama ŭziała paŭzu, kab pahladzieć, u jakim stanie Łukašenka vyjdzie z prezidenckaj kampanii. Rasija była zacikaŭlenaja, kab jon vyjšaŭ značna asłablenym. Tak i atrymałasia, navat bolš, čym čakali ŭ Maskvie. I ciapier baki viarnulisia da tych pieramovaŭ. Manieŭry ŭ Łukašenki jość, ale rabić jamu heta vielmi ciažka. Raniej u jaho było mieniu na 10 staronak, a ciapier dobra, kali jość adna staronka».
«Kali adbudziecca radykalizacyja, to kroŭ budzie vialikaja»
«Kali adbudziecca radykalizacyja, to kroŭ budzie vialikaja. Z adnaho boku, jość aŭtarytarnyja ŭłada, uzbrojenaja, i jość niejkaja hrupoŭki, ci mo buduć, jakija mohuć niešta raspačać. Ale nastupstvy možna bačyć užo ciapier: kolki ludziej stracili žyćcio, znachodziacca za kratami, kolki siemjaŭ z hetym sutyknulisia, źjechali. Ujavicie, kali pačniecca supraciŭ sa zbrojaj. Navat kali tady, u žniŭni, kamuści z asiarodkaŭ ułady zdavałasia, što Alaksandr Łukašenka padaje, a jon nie ŭpaŭ, to jak jon upadzie ciapier? Tolki ŭ tym vypadku, što tyja faktary, jakija nie dali jamu ŭpaści tady, buduć źmienienyja. Sacyjałahičnyja daśledavańni, jakija ja bačyŭ, śviedčać pra toje, što va ŭmovach, kali nie adbyłosia chutkaj pieramohi ŭ sutyknieńni, usio bolšaja kolkaść ludziej pačynaje ŭstrymlivacca ad pratestaŭ».
«Ty nie možaš navat strajk zrabić, to pra što možna havaryć»
«Lidarstva — heta nia prosta nazvacca kimści, heta niejkija dziejańni. Heta kali ludzi biaruć na siabie adkaznaść, prapanujuć niejki šlach vyrašeńnia, i jon realistyčny. Heta nie toje, što niechta zaklikaje prahałasavać anłajn abo ja rablu ŭltymatum, jaki tolki pakazvaje, što ŭ mianie niama nijakaha faktyčnaha ŭpłyvu na toje, što adbyvajecca. Ty nie možaš navat strajk zrabić, to pra što možna havaryć. Ja nikoha nie abvinavačvaju, heta analityčny fakt. Hetych faktaraŭ nie było, i ja nia baču, jak jany majuć uźniknuć ciapier. Tamu ja nie baču, jak možna pačacca novaja chvala pratestaŭ, jakaja jakasna źmienić situacyju»
