Palitołah Sivicki: Sankcyi — cudoŭnaja nahoda dla Kramla abrezać Łukašenku finansavańnie
Palitołah, kiraŭnik Centru stratehičnych i źniešniepalityčnych daśledavańniaŭ Arsień Sivicki daje svaju versiju, čamu Łukašenka pryniaŭ dekret na vypadak hvałtoŭnaj śmierci, zajaŭlaje, što prajekt stvareńnia kanfederatyŭnaj dziaržavy ŭžo nie razhladajecca Kramlom, i tłumačyć, jak Maskva budzie vykarystoŭvać zachodnija sankcyi, piša «Radyjo Svaboda».
— Apošnimi dniami palitolahi i publicysty aktyŭna sprabujuć znajści sens i lohiku ŭ pryniatym Alaksandram Łukašenkam dekrecie, pavodle jakoha ŭłada ŭ vypadku jahonaj hvałtoŭnaj śmierci pierachodzić da Savietu Biaśpieki. Vaša versija — navošta i dziela čaho spatrebiŭsia hety dakument?
— Nakolki ja viedaju, dyskusija nakont mechanizmaŭ, prapisanych u hetym dekrecie, viałasia jašče ŭ 2014-17 hadach. Jak mnie padajecca, hałoŭnaja meta pryniaćcia hetaha dekretu źviazanaja sa sprobaj abmiežavać mahčymaje ŭmiašańnie ŭ spravy Biełarusi padčas niejkaha kryzisnaha scenaru.
Ja nahadaju, što ŭ 2014 hodzie, kali pačaŭsia ŭkrainski kryzis, rasiejski bok vykarystaŭ vakuŭm ułady ŭ Kijevie i, pa sutnaści, pravioŭ vajskovuju aperacyju pa aneksii Krymu i potym destabilizacyi Danbasu. Hety dekret jakraz pavinien zablakavać takija patencyjnyja scenary, mienavita dziela hetaha praduhledžana aŭtamatyčnaje ŭviadzieńnie vajennaha stanovišča, kali raptam niešta stanie z kiraŭnikom krainy. Rasiejski bok u 2014 hodzie jakraz apelavaŭ da taho, što zakonnyja ŭłady Ŭkrainy byli zrynutyja, i vakuŭm ułady nie dazvoliŭ Kijevu mabilizavać vojska, kab adbić rasiejskuju ahresiju.
Treba taksama ŭličvać idealahičny i palityčny kantekst. Druhaja meta dekretu — zafiksavać «pieramohu» Łukašenki nad svaimi palityčnymi apanentami, pasprabavać pastavić kropku ŭ palityčnym kryzisie, jaki praciahvajecca ŭ Biełarusi paśla prezydenckaj kampanii 2020 hodu. Takim čynam, Łukašenka sprabuje padać syhnał, što pieramahčy jaho niemahčyma — ani mirnymi, ani inšymi srodkami.
— Jość zusim advarotnyja mierkavańni, što hety dekret chutčej hraje na karyść Rasiei, bo bolšaść siabroŭ Rady biaśpieki — siłaviki — vielmi ščylna źviazanyja z Rasiejaj, jany tam vučylisia, majuć mocnyja kantakty i značna bolš zaležać ad Maskvy, čym, naprykład, cyvilnyja ministry. I hety orhan, Rada biaśpieki, chutčej vykanaje zahad Maskvy, čym luby inšy. Što vy adkažacie na takija arhumenty?
— Možna pahadzicca z hetymi arhumentami. Ale hałoŭnaja meta dekretu — zabiaśpiečyć mechanizm transferu ŭłady ŭ pramiežkavy peryjad. Adzinaje pytańnie, jakoje budzie vyznačać Saviet Biaśpieki, — pryznačać datu novych vybaraŭ. Tamu heta prosta dubluje tyja lehalnyja mechanizmy, jakija prapisanyja ŭ zakonach i Kanstytucyi, ale hałoŭnaja meta — zapoŭnić mahčymy vakuŭm ułady ŭ kryzisnaj sytuacyi.
Rola i funkcyi Savietu biaśpieki vielmi surjozna abmiežavanyja tolki hetymi pytańniami. Dekret budzie mieć peŭny termin dziejańni, nia bolš za 6 miesiacaŭ, pavodle Kanstytucyi.
— Apošnija tydni prahučała niekalki davoli sensacyjnych zajavaŭ rasiejskich palitolahaŭ pra toje, što nibyta ŭžo byli padrychtavanyja rašeńni pra intehracyju Biełarusi i Rasiei, i navat pryznačana było pasiedžańnie Savietu Federacyi Rasiei, na jakim pavinna było adbycca niešta «histaryčnaje». Ale nibyta ŭsio admianiłasia, bo Łukašenka na heta nie pajšoŭ…
— Nakolki ja razumieju sytuacyju, prajekt stvareńnia kanfederatyŭnaj dziaržavy bolš nie znachodzicca ŭ paradku dnia Kramla. Tut niekalki pryčynaŭ. Pa-pieršaje, Łukašenka jašče ŭ 2019 hodzie admoviŭsia ad pahłybleńnia intehracyi, abvinavaciŭšy Maskvu ŭ sprobie inkarparacyi Biełarusi ŭ skład Rasiei.
Paśla hetaha Kreml byŭ vymušany skarektavać svoj paradak dnia. Maskva zapuściła zusim inšyja scenary. Tamu ciapier dla Kramla pahłybleńnie intehracyi bolš nie źjaŭlajecca zamiežnapalityčnym pryjarytetam. Kali Kreml byŭ hatovy niešta płacić biełaruskamu boku (pytańnie kampensacyi biełaruskamu boku za padatkovy maneŭr aktyŭna abmiarkoŭvałasia ŭ 2018—19 hodzie), to zaraz hetaje pytańnie ŭvohule źnikła ź pieramovaŭ.
Jość i hieapalityčny aspekt. Kanhres ZŠA naprykancy 2020 hodu pryniaŭ Akt ab demakratyi, pravach čałavieka i suverenitecie Biełarusi, jaki zaklikaje nie pryznavać intehracyjnyja pracesy ŭ miežach «sajuznaj dziaržavy» Biełarusi i Rasiei, a taksama razhladać lubyja takija intehracyjnyja pracesy jak sprobu Kramla padarvać suverenitet Biełarusi. Taksama hety Akt patencyjna praduhledžvaje ŭviadzieńnie sankcyjaŭ suprać Rasiei, kali tyja ci inšyja dziejańni Kramla buduć razhladacca Vašynhtonam jak padryŭ biełaruskaha suverenitetu i niezaležnaści.
My bačym, što Maskva zaraz sprabuje ŭstrymacca ad nadta ahresiŭnych zamiežnapalityčnych akcyjaŭ, bo spadziajecca na peŭnuju abmiežavanuju narmalizacyju stasunkaŭ z Vašynhtonam, asabliva napiaredadni samitu Pucina i Bajdena. Tak što «infarmacyja» pra nibyta intehracyju Biełarusi i Rasiei — heta, chutčej za ŭsio, peŭnaja kanśpiralahičnaja teoryja, ukinutaja rasiejskimi ekspertami, jakaja nia maje pad saboj nijakich padvalin.
— Niekalki tydniaŭ tamu źjaviłasia infarmacyja, što nibyta niekatoryja rasiejskija naftavyja kampanii nia buduć pradavać naftu na biełaruski zavod «Naftan», bo heta moža pašyryć na ich amerykanskija sankcyi, uviedzienyja suprać Biełarusi. Ci ličycie vy heta sapraŭdnaj pryčynaj, ci, jak na dumku niekatorych naziralnikaŭ, rasiejcy prosta vykarystoŭvajuć amerykanskija sankcyi jak nahodu ekanamična nacisnuć na Biełaruś?
— Da siońnia ni Minfin, ni Dziarždep ZŠA nie rabili nijakich zajavaŭ nakont taho, što sankcyi suprać Biełarusi buduć mieć pašyrany, eksterytaryjalny charaktar. Ale kali pahladzieć na tyja sankcyi, jakija ŭvodzilisia suprać Rasiei apošnija hady, — usie jany byli eksterytaryjalnyja. Tamu, chutčej za ŭsio, rasiejski bok, majučy taki dośvied, sprabuje padstrachavacca.
Ź inšaha boku, pašyreńnie amerykanskich sankcyjaŭ suprać Biełarusi vielmi vierahodnaje, jany buduć mieć eksterytaryjalny charaktar, to bok ZŠA buduć uvodzić ich taksama suprać tych pradpryjemstvaŭ, jakija supracoŭničajuć ź biełaruskim bokam.
Ale ja pahadžusia z versijaj, što Kreml takim čynam ciśnie na Łukašenku, bo na siońnia pytańnie tranzytu ŭłady ŭ Biełarusi ŭ intaresach Kramla z paradku dnia nia vyklučana. Kreml, jak padajecca, vyčarpaŭ usie instrumenty palityka-dyplamatyčnaha charaktaru, tamu zaraz Maskva šukaje inšyja ryčahi dla bolš žorstkaha cisku. Ekanamičnyja abmiežavańni majuć jakraz taki charaktar.
Tamu amerykanskija i eŭrapiejskija sankcyi — dla Kramla znachodka. Maskva demanstruje, što budzie vykarystoŭvać dadzienuju sytuacyju dla naroščvańnia cisku na Łukašenku. A pa-druhoje, heta syhnał, što Kreml hatovy pracavać sumiesna z Zachadam dziela vyrašeńnia biełaruskaha palityčnaha kryzisu.
— I jak moža vyhladać hetaja sumiesnaja praca Zachadu i Maskvy? Pra jaje havorać pačynajučy ad vosieni, ale nijakich realnych prykmietaŭ hetaha my nia bačym. Naadvarot, my bačym istotnaje paharšeńnie adnosinaŭ pamiž Rasiejaj i Zachadam. U takich umovach nakolki realistyčnaj vyhladaje niejkaja «sumiesnaja praca» ŭ biełaruskim pytańni?
— Ciaham apošnich 8 miesiacaŭ Maskva nieadnarazova abmiarkoŭvała z zachodnimi liderami biełaruski kryzis. Asabliva heta prajaŭlajecca paśla tych ci inšych vizytaŭ Śviatłany Cichanoŭskaj u eŭrapiejskija stalicy, paśla jakich kiraŭnictva hetych krainaŭ telefanuje Ŭładzimiru Pucinu i pieradaje niejki mesydž. Pra źmiest hetych razmovaŭ my zvyčajna ničoha nia viedajem, ale takaja kamunikacyja stanovicca stałaj.
Jašče ŭ minułym hodzie Rasieja atrymała svojeasablivy kart-blanš na prymus Łukašenki da kanstytucyjnaj reformy. My pamiatajem, što hetaje pytańnie stajała vielmi vyrazna. Ale, jak ja ŭžo skazaŭ, palityka-dyplamatyčnyja instrumenty prymusu Łukašenki byli vyčarpanyja ŭžo ŭ kancy 2020 hodu, i Kreml staŭ šukać inšuju stratehiju. Jak mnie padajecca, adzin z elementaŭ hetaj novaj stratehii — naroščvańnie ekanamičnaha cisku na režym Łukašenki, spynieńnie Maskvoj finansavaj dapamohi.
Vykarystoŭvajučy nahodu zachodnich sankcyjaŭ, Kreml znajšoŭ dla siabie cudoŭny arhument, kab spyniać i skaračać finansavuju dapamohu Biełarusi.
