Paliva dla najvialikšaha ŭ śviecie termajadziernaha reaktara hatova dla testavaha zapusku
Ekśpierymienty ź jadziernym sintezam trytyju i dejteryju na Abjadnanym jeŭrapiejskim takamaku (JET — Joint European Torus) stanuć hienieralnaj repietycyjaj pierad zapuskam samaha hrandyjoznaha navukovaha prajekta sučasnaści ITER.
Fota Depositphotos.com
Takamak, ci TAraidalnaja KAmiera z MAhnitnymi Katuškami, — ustanoŭka dla mahnitnaha ŭtrymańnia płazmy. Takamak zabiaśpiečvaje ŭmovy, nieabchodnyja dla ažyćciaŭleńnia termajadziernaha sintezu.
Pakolki budaŭnictva reaktara ITER jašče nie zavieršana, Abjadnany jeŭrapiejski takamak źjaŭlajecca najvialikšym u śviecie ekśpierymientalnym termajadziernym reaktaram, zadača jakoha — adkryć u budučyni sposab praviadzieńnia termajadziernaj reakcyi dla atrymańnia enierhii. Budaŭnictva JET zaviaršyłasia ŭ 1982 hodzie ŭ Vialikabrytanii.
Ciapier ekśpierty rychtujucca da vyprabavańniaŭ na JET paliŭnaj sumiesi. Hety ekśpierymient paspryjaje zapusku ITER — mižnarodnaha prajekta, nad jakim pracujuć 35 krain. Płanujecca, što pa vieličyni ITER budzie ŭ 10 razoŭ bolšy za JET, piša Nature.
Jadzierny sintez u budučyni moža stać nievyčerpnaj krynicaj enierhii. Termajadziernaja enierhietyka paŭtaraje pracesy, jakija nazirajucca ŭnutry Sonca i inšych zorak: tam pry zvyšvysokich tempieraturach źlivajucca jadry izatopaŭ vadarodu, što vyłučaje vializnuju kolkaść enierhii.
Navukoŭcy sprabujuć dasiahnuć hetaha na Ziamli, adnak dla hetaha patrebny admysłovyja ŭmovy (naprykład, tempieratura ŭ 10 razoŭ vyšejšaja, čym u jadry Sonca). Takija ŭmovy stvarajuć u termajadziernym reaktary, jaki ŭjaŭlaje saboj vakuumnuju kamieru z mahnitnymi katuškami, što pa formie nahadvaje abaranak.
U śniežni daśledčyki z JET pačali vyprabavańni termajadziernaha sintezu na asnovie trytyju — radyjeaktyŭnaha izatopa vadarodu. Adnak užo ŭ červieni JET pačnie vypraboŭvać paliŭnuju sumieś z trytyju i dejteryju — jašče adnaho izatopa vadarodu.
Mienavita heta paliŭnaja sumieś budzie paśla vykarystoŭvacca dla ITER, kab vyrabić bolš enierhii, čym jaje pahłynaje reaktar dla vyrabu ciapła. Jašče nikomu nie ŭdavałasia hetaha dasiahnuć. Najvialikšaja kolkaść enierhii, jakuju vyrablaŭ JET, — 67% ad vykarystanaj takamakam.
Reaktar pavinien nahreć płazmu z dejteryju i tryciju takim čynam, kab źlićcio izatopaŭ u hielij vyrablała dastatkova ciapła dla padtrymki nastupnych reakcyj.
Ekśpierymienty, jakija buduć pravodzicca z JET, dapamohuć navukoŭcam vyznačyć, jak budzie siabie pavodzić płazma ŭ takamaku ITER, što raźmieščany ŭ Francyi.
Vyprabavańni takoha paliva źjaŭlajucca kulminacyjaj pracy daśledčykaŭ termajadziernaj enierhii na praciahu dvuch dziesiacihodździaŭ.
