Viktar Suvoraŭ: My jašče pabačym, jak abryniecca Rasija
Historyk Viktar Suvoraŭ niadaŭna stvaryŭ akaŭnt u sacsietkach, dzie apublikavaŭ raździeły svajoj knihi «Źmiejajed».
Kali koratka, heta — historyja pra toje, jak čyścili šerahi Kamiteta dziaržbiaśpieki. Ale ŭ hetaj historyi jość niešta ad rycarskaha ramana, jość luboŭnaja intryha, jość pryhožyja dziaŭčaty, jakija ŭmiejuć tańčyć i cudoŭna bicca, jość padrabiaznaści kadebešnaha pobytu, pramovy, jość detali hetaha žyćcia, jakija moža raspavieści tolki čałaviek z hetaj sistemy. Ukrinform.ua pahutaryŭ ź piśmieńnikam na temy hetaha i nie tolki hetaha siužetu, tamu što ŭsio, pra što piša Suvoraŭ, vostra rezanuje z sučasnymi padziejami — zabojstvam Niamcova i «zakručvańniem hajek» u Rasii, nieabjaŭlenaj vajnoj na Danbasie.
hvylya.net
Teror — sposab ratacyi dla dyktataraŭ
— Ja čytaju raździeły z Vašaha novaha ramana «Źmiejajed», pra intryhi i čystki ŭ śpiecsłužbach Rasii. Raniej vy pisali, što z dapamohaj teroru Stalin ačyščaŭ i partyju, i vojska, i heta nibyta možna ličyć svojeasablivym pazityvam. Pa-vašamu, taki teror sapraŭdy zachoŭvaŭ bajazdolnaść uzbrojenych sił?
— Paśla taho, jak ja vypuściŭ «Ledakoł», adrazu ž pasypalisia takija pytańni: jak heta Stalin moh rychtavać napad na Hiermaniju, bo jon ža źniščyŭ vialikich, mahutnych pałkavodcaŭ, tam taki Tuchačeŭski byŭ, taki jon hienijalny, tam byŭ taki Jakir hienijalny. I hetymi pytańniami sprabavali abvierhnuć «Ledakoł», tamu mnie pryjšłosia zaniacca pytańniem. Ja vyvučyŭ toje, što było da Druhoj suśvietnaj vajny ŭ Savieckim Sajuzie. Ja vielmi surjozna pahłyblaŭsia ŭ hetyja hady — 1934—38. Vyvučaŭ, što tam adbyvałasia i čamu. I kali ŭ mianie źjavilisia niejkija dobryja dakumienty, ja napisaŭ knihu pad nazvaj «Ačyščeńnie», pra toje, jak Stalin čyściŭ NKUS, čamu jon čyściŭ Čyrvonuju armiju. A časam u mianie jość vielmi dobry materyjał, ale niama dakumientalnych dokazaŭ, kali ja nie mahu čytaču svajmu skazać, voś heta ŭziata ŭ takim dakumiencie, u takim i takim. Tady ja vykładaju toje ž samaje, ale ŭ vyhladzie apovieści abo ramana i pišu ŭ pačatku: «Nie vierycie — prymicie za žart», — voś i ŭsio. Užo sami vyrašajcie, nakolki heta praŭda, nakolki vydumka. U mianie jość takija dakumientalnyja knihi jak «Samahubstva», «Ačyščeńnie», «Śviataja sprava», «Ledakoł», «Dzień M». Ale jość i mastackaja ci małamastackaja vydumka, heta ŭžo vyrašać čytaču.
Ci byli nieabchodnyja hetyja pastajannyja čystki? Tak, z majho punktu hledžańnia, całkam nieabchodnyja. Bo ŭ demakratyčnaj dziaržavie isnuje miechanizm abnaŭleńnia ŭłady, prajšło čatyry hady ŭ Vialikabrytanii, i vybirajuć novaha premjer-ministra, voś u nas lejbarysty, voś kansiervatary, źjaŭlajecca novaja partyja, niejkija tam sacyjał-demakraty, vielmi chutka źjavilisia i adyšli. Ciapier źjaviłasia novaja partyja Niezaležnaści, kab vyjści ź biurakratyčnaj Jeŭropy. Heta značyć, adbyvajecca pastajannaja ratacyja tam naviersie. A pry tatalitarnym ładzie, jak było ŭ tavaryša Lenina, jak u jaho pierajemnika — tavaryša Stalina, ratacyi i vybaru ŭ naroda niama, i tady siadzić naviersie vialiki pravadyr, i jon abaviazany čyścić, h.zn. rabić hetuju ratacyju hvałtoŭnym čynam. Ludzi, jakija darvałasia da ŭłady, jany adtul sychodzić nie chočuć, jany tam atabarylisia, tamu dyktataru nieabchodna ich adtul vyhaniać siłaj, a jany trymajucca za svaje miescy, i tady pačynajecca vialikaja kroŭ, albo dyktatar źniščaje kirujučy kłas, mianiaje jaho hvałtoŭnym čynam, albo kirujučy kłas źniščaje dyktatara.
Paśla Stalina spyniłasia hetaja hvałtoŭnaja ratacyja, i što my atrymali? My atrymali samy sapraŭdny zastoj. Užo voś brežnieŭskaja era i nazyvajecca zastoj. Bo siadziać vialikija načalniki pa 20 hadoŭ, pa 30 hadoŭ. Ja ŭ adnoj sa svaich knih navat pryvioŭ statystyku. Dapuścim, načalnik hałoŭnaha raźviedvalnaha ŭpraŭleńnia 25 hadoŭ na adnoj i toj ža pasadzie. Abo, pahladzicie, tavaryš Hramyka — ministr zamiežnych spraŭ — taksama tam dziesiacihodździami, i členy Palitbiuro, jak tudy patrapiać, to siadziać tam užo da poŭnaha marazmu. Dyk voś, knihi hetyja, paŭtaraju, heta ŭ niejkaj miery mastackaja vydumka, ale ja starajusia prytrymlivacca ŭsio-taki niejki histaryčnaj praŭdy.
— Ale vy ŭ «Źmiejajedzie» pryvodźcie ličby. Pierad pačatkam vialikaj čystki ŭ vyšejšym kiraŭnictvie NKUS byŭ sorak adzin kamisar dziaržbiaśpieki. Ź siami kamisaraŭ HB pieršaha ranhu byli aryštavanyja i rasstralanyja siamiora. Z trynaccaci kamisaraŭ HB druhoha ranhu — aryštavanyja i rasstralanyja adzinaccać.
— Tak, heta praŭda. Tut užo nikudy nie pojdzieš ad praŭdy. Byŭ sorak adzin kamisar dziaržaŭnaj biaśpieki. Adzin — hienieralny kamisar, tavaryš Jahoda, siem kamisaraŭ pieršaha ranhu, trynaccać kamisaraŭ druhoha ranhu i dvaccać kamisaraŭ treciaha ranhu. Ź ich pieražyli vialikuju čystku tolki dva čałavieki, a paśla śmierci Stalina — adzin byŭ rasstralany, a adzin pamior u varjackim domie. Heta značyć z 41 čałavieka voś taho pieršaha naboru svajoj śmierciu pamior tolki adzin, i toje dziakujučy varjackamu domu.
Hety pieryjad našaj historyi adnosna mała znajomy maładomu pakaleńniu, i druhaja pryčyna, z-za čaho ja pišu heta ŭ vyhladzie apovieści i ramana, zaklučajecca ŭ tym, što historyja čałaviečaja, i asabliva historyja našaj krainy, u toj čas heta była adzinaja kraina Ukraina i Rasija — heta byŭ Saviecki Sajuz. Dyk voś historyja, jana šalona cikavaja, i kab abudzić cikavaść da toj historyi, ja źviartajusia voś da takoha prostaha mietadu. Ja vykładaju jaje ŭ vyhladzie ramana abo apovieści, kab abudzić u maładoha pakaleńnia cikavaść da taho, što zdaryłasia. Heta naša minułaje, my abaviazanyja jaho viedać. I ja pišu, ja davodžu, ja staju na tym punkcie hledžańnia, što dobraja kniha aceńvajecca tolki pa adnym paramietry. Dobraja kniha pavinna być cikavaj, kropka. Mnie kažuć: dobraja kniha, jana ž pavinna być razumnaj, jana pavinna klikać, jana pavinna być źmiastoŭnaj. Ja z hetym usim zhodny. Ale kali my zdoleli zrabić knihu cikavaj, značyć, my damahlisia ŭsiaho.
— Vy zaŭsiody padavali raźviedku, kontrvyviedku SSSR, jak niešta łahičnaje i vielmi pryhožaje. Ale jakaja łohika ŭ tym, kab pastajanna zabivać? Trockaha zabili, Banderu zabili, Navadvorskuju zabili, Staravojtavu zabili, Litvinienku zabili, Niamcova, narešcie, zabili. Voś skažycie, jaki sens zabivać zrynutaha abo biaśpiečnaha voraha?
— Sprava ŭ tym, što isnuje dźvie vyviedki, adna — heta vajennaja, jość HRU ŭ ciapierašni čas u Rasii i ŭ moj čas była, i isnuje kontrvyviedka ŭ vyhladzie KDB, u moj čas — NKUS.
HRU nikoli, nakolki ja viedaju, nikomu nie pomściła, tam staviłasia zadača zdabyvańnia i apracoŭki infarmacyi. I kali ja zdabyŭ infarmacyju, značyć, užo paśpiachovy. A adbyvałasia heta tamu, što HRU — heta častka vajennaj vyviedki, a armija abaraniała dziaržavu ad źniešnich vorahaŭ, a KDB, NKUS i VČK abaraniała krainu ad unutranych vorahaŭ, tamu jany takija kryvavyja. Ja pavinien skazać, što pamiž HRU i KDB isnavała vialikaja roźnica. Im treba było abaranić režym ad unutranych vorahaŭ. Navat kali Sałžanicyn znachodzicca ŭ Viermoncie ŭ ZŠA, jon «mucić» narody Savieckaha Sajuza. I choć jon znachodzicca daloka, za tysiačy kiłamietraŭ, na druhim baku našaj płaniety, — usio roŭna jon unutrany vorah, jaho treba niejak niejtralizavać abo abyłhać i h.d.
Čamu ŭ NKVD była voś hetaja tradycyja zabivać? Kab zapałochać usich astatnich. Zabojstvy palityčnyja ažyćciaŭlalisia ŭ najšyrejšym dyjapazonie, i jany mahli znachodzicca na roznych krajach hetaha dyjapazonu. Albo my zabivajem tak, kab nichto nie zdahadaŭsia, što heta zabojstva, jak Ściapana Banderu — niedemanstratyŭna. Albo heta zabojstva pavinna adbyvacca tak, jak zabivaje mafija, — na prystupkach abłasnoj administracyi, siarod biełaha dnia, na vačach palicyi i telekamier, z aŭtamata, tak, kab kazaŭ ŭvieś śviet. Voś jak zabity Niamcoŭ.
Dla HRU zabojstva było adnym ź mietadaŭ pracy, ale jon vykarystoŭvaŭsia nie dla taho, kab kahości zapałochać, a dla taho, kab kahości niejtralizavać. Abo voś jašče adna meta. Isnuje, naprykład, siabroŭskaja kraina Afhanistan. Kali pačytajecie našu presu da 1979 hoda, to tam vy ŭbačycie, što Afhanistan nikoli nie nazyvaŭsia prosta Afhanistan, jon nazyvaŭsia siabroŭski Afhanistan. I voś raptam vyrašyŭ chtoś tam naviersie, što hety siabroŭski Afhanistan (ridnu Afhanŝinu) treba voś pryšpilić da siabie, i tady adbyvajecca zabojstva vyšejšaha kiraŭnictva dziaržavy. Heta nie tamu, što my takija kryvavyja, a ad taho, što stavicca bajavaja zadača — zabić.
— U zabojstvie Niamcova Vy abvinavačvajecie FSB?
— Ja abvinavačvaju FSA, Fiederalnuju słužbu achovy. Raniej kaliś heta było ŭpraŭleńnie ŭnutry KDB, jakoje zajmałasia achovaj pravadyroŭ. Paśla krušeńnia Savieckaha Sajuza hetaja Fiederalnaja słužba była vydzielenaja sa składu KDB i pieranazvanaja. Ciapier heta asobnaja sakretnaja słužba, jakaja zajmajecca achovaj prezidenta i inšych vyšejšych słužbovych asob. Kreml znachodzicca pad kantrolem Fiederalnaj słužby achovy, i ŭsie ŭradavyja trasy, Zamaskvarecki most i ŭsie hetyja masty praz Maskvu-raku, viadoma, heta niepasrednaja adkaznaść FSA.
Na susiednim moście, darečy, niejkija chłopcy chacieli paviesić ukrainski ściah. Ich paviazali prosta adrazu. Jany pačali razhortvać hety ściah, a tut iduć niejkija minaki prosta, i raptam hetyja minaki ŭsie pieratvarajucca ŭ tajemnych ahientaŭ i ŭsie kidajucca na hetych chłopcaŭ, i ich tut ža kruciać u dziesiać siekund, nie paśpieli jany tam ničoha razharnuć. Jak udałosia kamuści zabić na ŭradavaj trasie, pobač z Saboram Vasila Błažennaha, jaki prosta ŭ kadry, pobač z kramloŭskimi viežami, Spaskaja vieža tut, i FSA nikoha nie aryštavała… Vybačajcie, albo hetych chłopcaŭ treba razahnać usich k čortavaj maci, aryštavać načalnika samaha hałoŭnaha i pasadzić jaho, albo heta zrabili jany. Adpaviedna, pa zahadzie vyšejstajačaha načalstva, a padparadkoŭvajucca jany naŭprost tavaryšu Pucinu.
— Skažycie, a Vy vierycie ŭ mahčymaść pałacavaha pieravarotu ŭ Rasii, u toje, što ŭsio ž taki znojducca mocnyja ludzi, jakija zachočuć likvidavać pryčyny našych bied?
— Ja nie prosta vieru. Vieru — heta zanadta presna, zanadta miakka skazana, ja śviata vieru ŭ toje, što pałacavyja pieravaroty nie tolki mahčymyja, jany zaŭsiody buduć. Heta nie tolki tradycyja, heta adziny sposab źmieny kiraŭnictva. Inšaha prosta niama.
Maja apošniaja kniha pra Žukava «Abłom» pryśviečana śvietłaj pamiaci Abdurachmana Aŭtarchanava, jaki pieršym raskryŭ tajamnicu zabojstva Stalina i dakazaŭ, što Stalin byŭ zabity. I kali tavaryša Stalina zabili, to ŭžo niejkaha Pucina, nu, tut prabačcie.
Nijakaj Vialikaj Ajčynnaj vajny nie było
— My ŭ traŭni budziem śviatkavać 70 hadoŭ Pieramohi. U mianie takoje źmiašanaje pačućcio. Z adnaho boku, ja hladžu francuzskija kadry, što Paryž sustrakaŭ hitleraŭcaŭ kvietkami. A my ŭsio ž taki vajavali i pieramahli. Ale hetuju našu pieramohu z rasiejcami my nie zmožam śviatkavać užo nikoli. Jana ŭžo nikoli nie budzie dla nas ahulnaj. Ź inšaha boku — my ŭsie čytali Suvorava i viedajem, što hieraizm nie vyklučaje taho faktu, što naš ludažer Stalin chacieŭ pačać vajnu pieršym. Voś jak by Vy rasstavili histaryčnyja akcenty dla svaich unukaŭ?
— Pierš za ŭsio, kali ŭ nas zajšła havorka pra daty, to davajcie ŭspomnim, što na dniach — 13 sakavika 2015 hoda — spoŭniłasia 75 hadoŭ zakančeńnia Zimovaj vajny Savieckaha Sajuza suprać Finlandyi. Heta była bandyckaja vajna suprać suvierennaj dziaržavy, jakaja nam ničoha drennaha nie zrabiła. Hetaja vajna mieła katastrafičnyja nastupstvy dla Savieckaha Sajuza. Z-za taho, što Saviecki Sajuz napaŭ na Finlandyju, jon zrabiŭ jaje svaim voraham. Spačatku była sproba adrazu paśla Kastryčnickaha pieravarotu Finlandyju zrabić savieckaj. Potym byli 1939-40-y hod, Zimovaja vajna. A 25 červienia 1941 Saviecki Sajuz treci raz napaŭ na Finlandyju. Vy ŭjaŭlajecie: 25 červienia ŭsio traščyć i valicca, i ŭ hety čas Saviecki Sajuz napadaje na Finlandyju, a ŭ žniŭni miesiacy SSSR uvodzić svaje vojski ŭ Iran.
U hety čas Hitler zaviaršaje hrandyjoznaje kijeŭskaje akružeńnie, zachapiŭ tam 664 000 bajcoŭ i kamandziraŭ Čyrvonaj armii, niejmaviernuju kolkaść tankaŭ, artyleryi, bojeprypasaŭ, roznych inšych zapasaŭ. Ujaŭlajecie, a tavaryšu Stalinu niama čaho rabić, voś jon u Finlandyju i ŭ Iran palez. Dyk voś, kab zrazumieć voś hetuju Vialikuju Ajčynnuju vajnu, rasstavim akcenty tak.
— Heta značyć, nijakaj Vialikaj Ajčynnaj vajny nikoli nie było. Była Druhaja suśvietnaja vajna, pravilna ja razumieju?
— Tak. Chto prydumaŭ Vialikuju Ajčynnuju? Navošta jaje vyčlenili z Druhoj suśvietnaj vajny? Prydumaŭ heta tavaryš Stalin. A navošta? A zatym, kab pra ŭsie złačynstvy pačatkovaha pieryjadu Druhoj suśvietnaj vajny zabycca. Druhaja suśvietnaja vajna pačałasia padziełam Polščy ŭ 1939 hodzie, hety padzieł byŭ ździejśnieny nie ŭ impierskaj kancylaryi, a ŭ Kramli. Hitlera tam nie było, tam byli tavaryšy Mołataŭ, Rybientrop i Stalin. Jany padzialili Polšču i tym samym raźviazali vajnu. Dalej Stalin padmanvaje Hitlera, Hitler ustupiŭ tudy, što my padzialili, — heta tabie, heta mnie. Hitler pačaŭ, a Stalin kaža, oj, ja nie hatovy. Voś i ŭsia vina ŭpała na Hitlera. Paśla hetaha była Finlandyja, paśla hetaha Biesarabiju adarvali ad Rumynii, Estonija, Litva, Łatvija i hetak dalej. Heta značyć, Saviecki Sajuz atakavaŭ usich zachodnich susiedziaŭ. I heta była złačynnaja vajna, Saviecki Sajuz byŭ udzielnikam Druhoj suśvietnaj vajny z samaha pieršaha dnia i navat raniej, jak tolki padpisali 23 žniŭnia dakumient ab padziele Polščy, z hetaha i pačałasia Druhaja suśvietnaja vajna. I Stalin ahresaram byŭ z samaha pačatku, a potym Hitler, ściamiŭšy, što tut adbyvajecca, i zrazumieŭšy, čaho jamu čakać, napaŭ pieršym. I Stalin voś hety napad vykarystaŭ u jakaści prapahandy.
Davajcie zabudziem, jak my napali na Polšču, uvatknuli joj nož u śpinu, davajcie zabudziem Finlandyju, jak my na jaje napali, davajcie zabudziem, jak my źniščyli Estoniju, Litvu i Łatviju, davajcie zabudziem, jak my adarvali Biesarabiju i Paŭnočnuju Bukavinu ad Rumynii, i davajcie ličyć vajnu z 22 červienia, voś na nas napali, oj, jakija my biednyja — Vialikaja Ajčynnaja vajna.
Saviecki Sajuz pačynaŭ vajnu jak ahresar i zaviaršyŭ jaje jak ahresar
— Vy vystupali na roznych lekcyjach u postsavieckich krainach sa svajoj kancepcyjaj, jak ludzi jaje prymali?
— Adnojčy vystupaju ja pa telebačańni, idzie žyvy most z Łondana ŭ Kijeŭ. Siadziać tam maje prychilniki i maje praciŭniki. I ŭstaje praciŭnik i kaža, što ty nam raspaviadaješ, jak Stalin napaŭ na Polšču, heta jon viarnuŭ nazad i dałučyŭ Zachodniuju Ukrainu i Zachodniuju Biełaruś, heta nijakaja nie ahresija, jon dałučyŭ ukrainskija ziemli da Ukrainy, a biełaruskija ziemli — da Biełarusi.
A ja taksama zły, ja jamu adkazaŭ, što tavaryš Stalin Zachodniuju Ukrainu da Ukrainy nie dałučyŭ i Zachodniuju Biełaruś da Biełarusi nie dałučyŭ, jon ich dałučyŭ da Savieckaha Sajuza. A heta vialikaja roźnica, pahadziciesia. I ŭłada tam była nie ŭkrainskaja i nie biełaruskaja, a ŭłada była savieckaja, ułada była čekisckaja, kryvavaja, antyŭkrainskaja i antybiełaruskaja — i adrazu ž pačalisia tam strašnyja čystki sa źniščeńniem tysiač ludziej, a zatym i z departacyjaj ludziej z Zachodniaj Ukrainy i z Zachodniaj Biełarusi. Pasprabujcie zapiarečyć.
Dyk voś, ja svajoj unučcy raskažu tak, što Vialikaja Ajčynnaja vajna — heta prapahanda. Była Druhaja suśvietnaja vajna, u jakoj Saviecki Sajuz udzielničaŭ z samaha pieršaha dnia jak ahresar i zaviaršyŭ Druhuju suśvietnuju jak ahresar.
Pamiž Savieckim Sajuzam i Japonijaj byŭ padpisany pakt ab niejtralitecie, ab nienapadzie. I pakul Saviecki Sajuz abrynaŭsia, valiŭsia, Japonija voś hetuju damovu vykonvała. A potym Saviecki Sajuz razhramiŭ Hiermaniju, a Japonija była ŭžo amal razhromlenaja Amierykaj, to voś tut tavaryš Stalin uziaŭ i napaŭ na Japoniju. Dyk voś, mirnaj damovy ź Japonijaj padpisana nie było, tamu što Japonija da hetaha času nie pryznaje zachop tych terytoryj, jakija naležali japoncam. I chutka voś hetyja «pieramohi Savieckaha Sajuza ŭ Vialikaj Ajčynnaj vajnie» abiernucca dla Rasii vialikaj kryvioju i vialikimi stratami. Japonija chutka ŭspomnić ab tym, što Sachalin, Kurylskija vyspy — heta ŭsio ž taki nie Rasija, a Japonija. Pakul Rasija mocnaja, Japonija maŭčyć, jak tolki pačnucca ŭ Rasii vialikija prablemy, Japonija ab svaich ziemlach uspomnić. Taksama jak Kionihśbierh, pa-polsku Kralaviec, byŭ pieradadzieny Savieckamu Sajuzu na 50 hadoŭ — z 1945 pa 1995 hod. I Kionihśbierh, jaki Kalininhrad, jon pavinien być viernuty Hiermanii, ale Hiermanija maŭčyć pakul.
Vialiki strateh, tavaryš Pucin, adkryŭ skryniu Pandory. Paśla Druhoj suśvietnaj vajny, paśla vialikich pieramoh Savieckaha Sajuza ŭ Vialikaj Ajčynnaj vajnie było niejak nieaficyjna pryznana: chłopcy, davajcie nie ŭzhadvać staroje, davajcie nie čapać miežy, voś jak jano skłałasia, chaj tak i zastaniecca. I voś Pucin hetu raŭnavahu parušyŭ. I jak tolki jon adarvaŭ Krym ad Ukrainy, dobra heta, drenna, davajcie pra heta nie budziem. Jon parušyŭ raŭnavahu, voś što strašna. I ciapier paniasiecca — Finlandyja skaža: «A vy ŭ nas adabrali Vybarh». A niemcy skažuć: «A vy ŭ nas zabrali Kionihśbierh i ŭ 1995 hodzie pavinny byli jaho viarnuć, 20 hadoŭ tamu, tak što viarnicie». I Japonija, i Kitaj, ci mała chto jašče. Raŭnavaha Pucinym parušana, i heta jamu vielmi chutka ikniecca. Ja nie viedaju, na hetym śviecie ci tam, u piekle, dzie jaho buduć piačy ŭ smale.
Maja lubimaja pieśnia — «Nikohda my nie budiem braťjami»
— Vy dumajecie, Rasija ŭsio ž taki jašče pieražyvie niejki svoj raspad, tak?
— Ja dumaju jak vyviednik, choć i biehły, ale ŭsio-taki. Moj dobry nastaŭnik, pałkoŭnik Ziamlanski, mnie kazaŭ: ty šukaj zaŭsiody praviła, u hetym pravile šukaj vyklučeńnie, pastarajsia zrazumieć, čamu heta vyklučeńnie jość, jakaja pryčyna i dzie treba šukać novaje vyklučeńnie. I jašče, kaža: šukaj tendencyju, voś jość adna padzieja, inšaja, u jakim kirunku idzie raźvićcio, tendencyju ŭłavi.
Dyk voś, jakaja tendencyja. Isnavaŭ zvyšmahutny sacyjalistyčny łahier na čale z Sajuzam Savieckich Sacyjalistyčnych Respublik — ekanamičnaja, palityčnaja i vajennaja zvyšdziaržava — i jaho viernyja siabry: Polskaja Narodnaja Respublika, Čechasłavakija, Hiermanskaja Demakratyčnaja Respublika, Vienhryja, Bałharyja i da t.p. I raptam usio heta abrynułasia. U hety čas našy pravadyry pavinny byli sieści za kruhłym stałom i vyrašyć: chłopcy, štości my robim niapravilna, davajcie znojdziem pryčynu razvału. Ale ž nichto nikoli nie sieŭ za stoł i nie zapytaŭsia, što z nami nie tak. Nie było takich debataŭ. Kali nie viedajecie, źviarniciesia da vučonych, da presy, źviarniciesia da naroda: što z nami było nie tak, davajcie znojdziem pamyłku i likvidujem, bo niejak dziŭna ŭsia heta sprava pavaliłasia.
Prachodzić dva hady i razburajecca vialiki Saviecki Sajuz. Paśla hetaha Jelcyn pavinien byŭ zadać toje ž pytańnie: što ŭ nas nie tak, što treba mianiać. Ale ž ničoha ž nie mianiałasia. Zastaŭsia ŭsio toj ža savok, tolki dazvolili kraści adkryta, raniej pavoli i patrochu, a ciapier — adkryta i pamnohu. Voś roźnica. Kali tak, to tendencyja — voś jana, byŭ vialiki sacyjalistyčny błok, jon abrynuŭsia, byŭ vialiki Saviecki Sajuz, jon abrynuŭsia, zastałasia vialikaja Rasija, što ź joj budzie — jana abryniecca, rassyplecca, jana razvalicca. I ja bolš skažu, što ŭ našym stahodździ my da hetaha dažyviem. I nikudy jana nie dzieniecca, idzie vymirańnie ruskaha naroda, idzie dehradacyja razumovaja, emacyjnaja, intelektualnaja, dehradacyja naroda i jaho elity. Vy pahladzicie na ich. Kali va Ukrainie niešta nie tak, ukrainski narod vychodzić na Majdan i zrynaje złodziejaŭ, złačyncaŭ i vyhaniaje, a kali heta adbyvajecca ŭ Rasii, to ruski narod kaža, što heta Dziarždep, tam niejki siadzić zły dziadźka Abama, štości jon nam tut mucić.
— Hety hod byŭ dla mnohich našych žurnalistaŭ hodam realnaj straty blizkich siabroŭ z Rasii.
— Pieśnia maja lubimaja ciapier — «Nikohda my nie budiem braťjami». Vy viedajecie jaje? Tam heta skazana dakładna — nikoli my nie budziem bratami.
Aktyŭnaść u sacsietkach pakazvaje, što vajna Ukrainy — sapraŭdy narodnaja
— Toje, što my ŭsie zaŭziejem, padkazvajem hienierałam, kamientujem ŭ Fejsbuku vajennyja apieracyi, analityki dajuć u sacsietkach kuchtaloŭ Hienštabu, Vy ličycie, heta stanoŭča dla našaj vajennaj historyi, dla hetaj vajny?
— Heta indykatar taho, što vajna narodnaja, heta nie niejkija tam «šuryki» siadziać u Hienštabie i strełki malujuć. Heta śviedčyć ab tym, što narod uvieś zaŭzieje, padtrymlivaje, sustrakaje bajca i vitaje jaho, narod abmiarkoŭvaje pamyłki kiraŭnictva, narod nieabyjakavy da hetaj vajny. Vy pahladzicie, kali Rasija vajavała ŭ Čačni. Voś paraŭnajcie staŭleńnie naroda. Jakoje staŭleńnie? Kab majho synočka tudy nie pasłali, a toje, što tam viarnuŭsia biez ruk, biez noh bajec z toj Čačni, dy kamu heta treba, kali heta nie majo. Nikoha heta nie cikaviła i nie mahło patryvožyć. A tut idzie narodnaja vajna. Vitaju heta, vitaju. Viadoma, nielha raskryvać niejkich vajennych sakretaŭ, nie raskryvać, dapuścim, u nas voś takaja zbroja, i my znachodzimsia voś tut. Adnak paŭtaraju, heta vajna narodnaja, tamu ŭkrainski narod niepieramožny.
— Jak Vy dumajecie, hetych tak zvanych lidaraŭ «ŁNR», «DNR» zabje z časam rasijskaje kiraŭnictva abo nie, abo jany niejak buduć ich jašče vykarystoŭvać? Jakoj bačycie ich budučyniu?
— U ich niama budučyni, jany nie dažyvuć da novaha hoda. Ja hladžu rasijskaje telebačańnie, voś učora było, užo pakazvajuć kartu i napisana «Danieckaja vobłaść». Hladžu ŭ televizar, stojcie, spyniciesia, Danieckaja vobłaść. Pa maskoŭskim telebačańni ŭčora pakazvali Danieckuju i Łuhanskuju vobłaść, nijakich «ŁNR-DNR». Hetyja chłopcy skončanyja, nikomu jany nie patrebnyja, užo aficyjna abvieščana, što hetych ludziej puskać u Rasiju nielha, tamu što jany niasuć z saboj ahresiju. Jany ž źjechali z katušak, paznali smak kryvi, zabojcy, heta ludzi, jakija ŭžo viedajuć, što možna z aŭtamatam u rukach uziać hrošy, harełku, babu, uziać narkatu, mašynu, nikoha nie pytajučysia. Čałaviek, pravioŭšy hod u takim stanoviščy, atručany nazaŭždy, jon užo nie moža stać narmalnym. Mnie davodziłasia havaryć z chłopcami z HRU, śpiecnazaŭcami, jakija ŭdzielničali ŭ niejkich padobnych spravach, kali ŭ ich była ŭłada nad žyćciom i śmierciu inšaha čałavieka. Mnie treba było zrazumieć ich psichałohiju. I voś hetyja chłopcy kazali: nie viedaju, što dalej rabić, ale mnie voś chočacca tak žyć.
— Skažycie, a Vam jak zdajecca, Ukraina patrochu vučycca vajavać? Vy bačycie, što jość niejki prahres u našych stratehijach, taktykach?
— Ukrainski narod viedaje, jak zmahacca za svabodu, ukrainski narod damohsia hetaj svabody, chłopcy stajali na Majdanie, stajali na śmierć, byli hatovyja pamirać i pamirali. Ujaŭlajecie, kali ja budu im davać niejkija parady, bo bolšaść ź ich vyžyła, i hetyja chłopcy rana ci pozna, ja ŭ heta śviata vieru, jany raźbiarucca z tymi niekampietentnymi tavaryšami, jakija, siedziačy ŭ kabinietach, kirujuć voś hetaj vajnoj.
