U Viciebskaj vobłaści za adnu bazavuju pradajuć siadzibu, źviazanuju ź biełaruskim rucham
Siadziba Małyja Dolcy va Ušackim rajonie viadomaja tym, što tut była pastaŭlena adna ź pieršych biełaruskich pjes, pra jakuju było zabaroniena pisać za savieckim časam. «Naša Niva» razabrałasia, jak pjesa ŭźnikła i za što trapiła ŭ niamiłaść.
Siadzibny dom u Małych Dolcach. Fota: supołka «Tichaja moja rodina….»
Kamitet dziaržaŭnaj majomaści Viciebskaha abłasnoha vykanaŭčaha kamiteta prapanuje ŭsiaho za 40 rubloŭ šlachieckuju siadzibu ŭ vioscy Novaje Žyćcio, jakaja da 2013 hoda vykarystoŭvałasia ŭ jakaści kantory miascovym sielskahaspadarčym pradpryjemstvam.
Siadzibny dom nakryty i zakansiervavany. Pobač zachavalisia frahmienty parku.
Pakolki siadziba Małyja Dolcy źjaŭlajecca historyka-kulturnaj kaštoŭnaściu, to abaviazkovaja ŭmova prodažu — praviadzieńnie ramontna-restaŭracyjnych rabot u nastupnyja piać hadoŭ. Aŭkcyjon projdzie 30 krasavika.
Hałoŭny fasad siadziby. Fota: supołka «Tichaja moja rodina….»
Muravany siadzibny dom byŭ pabudavany ŭ 1848 hodzie. U toj čas majontak byŭ ułasnaściu rodu Viareńkaŭ. Paśla śmierci pradstaŭnika rodu Fielicyjana Viareńki ŭ 1873 hodzie majontak pierajšoŭ da jahonaj dački Juzefy. Juzefa była ŭ šlubie z padpałkoŭnikam Donatam Sušynskim, jaki ŭdzielničaŭ u abaronie Sievastopala ŭ čas Krymskaj vajny.
Apošnimi ŭładalnikami ŭ čas Pieršaj suśvietnaj vajny, vidać, byli syny Donata — spačatku Alfred, a paśla Edvard. Edvard Sušynski jašče pierad vajnoj adznačyŭsia ŭ biełaruskim ruchu.
U 1906 hodzie pačali vychodzić pieršyja lehalnyja biełaruskija haziety «Naša Dola» i «Naša Niva», a ŭ Pieciarburhu vydatny biełaruski dziejač Vacłaŭ Ivanoŭski naładziŭ dziejnaść pieršaha biełaruskaha lehalnaha vydaviectva «Zahlanie sonca i ŭ naša akonca».
U 1909 hodzie Vacłaŭ Ivanoŭski apynuŭsia ŭ Dolcach, dzie spryčyniŭsia razam ź miascovymi šlachcicami da stvareńnia adnoj ź pieršych biełaruskich pjes. Akaličnaści vandroŭki viadomyja ź lista samoha Ivanoŭskaha, nadrukavanaha ŭ 1942 hodzie ŭ 31-m numary «Biełaruskaj haziety», da redakcyi jakoj jon źviartaŭsia z tłumačeńniem.
Vacłaŭ Ivanoŭski ŭ 1904 hodzie. Fota: Wikimedia Commons
«Uhledzieŭšy na afišy Mienskaha Biełaruskaha teatra «Michałku» niejkaha «Daleckaha» — nie mahu dziela achovy praŭdy strymacca, kab nie prasić pavažanuju redakcyju źmiaścić u haziecie hetych niekalki radkoŭ.
U 1909 hodzie nahadaŭ ja zrabić čarodnaje padarožža pa Biełarusi i vybraŭ maršrut padarožža Viciebsk — Vasiliški praź Lepiel, Čašniki, Daŭhinava, Kryvičy, Višnieva, Lady.
Pryładaj padarožža byŭ moj vierny anhielski viełasipied — «Kaza», jak my tady kazali: «što za roh trymaješ, a nahami kruciš». Na im bahažu ramie, fatahrafičny aparat, tuzina plitak u kasietach, 4 tuziny na bahažniku, na ruli zaplečny chatulok, u im źmiena porcia, ručnik, myła, krychu cukru, harbaty, charčoŭ, nakidka ad daždžu, pryłada pravić «Kazu», torba praź plačo, na karty z prazrystaju piaredniaju ścienkaju ŭ kišeni — paśviedčańnie etnahrafičnaha adździeła Muzieju cara Alaksandra III, mały braŭninh, a na korku niapoŭnych 30 hadoŭ žyćcia — bahaž nie vialiki.
Hetak, vyjechaŭšy ź Lepla, dajechaŭ ja da Dolec-Sušynskich, dzie była kampanija biełaruskaje moładzi — studentaŭ z Sušynskim Advardam i Hannaj, tady studentami, na čale.
U Dolcach daviedaŭsia ja, što za niadzielu ŭ pabliznaj — jašče ŭnijackaj kapličcy majecca być chvest — i voś dobra było b pastavić biełaruskaje pradstaŭleńnie.
Biełaruskaha matarjału sceničnaha nie było pad rukami, dyj naahuł badaj nie było. Pierašukaŭšy miascovuju biblijatečku, znajšli žmieniu polskich sceničnych tvoraŭ i miž imi — pieršaabraz «Michałki» pad inšym zahałoŭkam.
Voś i ŭzialisia za rabotu — nižejpadpisany pierakładaŭ, spraviadliviej pavodle asnoviedzi aryhinału impravizavaŭ biełaruski tekst, a čatyry pisali, adrazu pisali čatyry ekzemplary.
U kolišnich staraśvieckich kalidoraŭ siadziby nie zastałosia navat pierakryćciaŭ. Fota: supołka «Tichaja moja rodina….»
Za dva dni tekst byŭ hatovy — u čatyry dni jaho vyvučyli, prarepietavali, zrabili scenu ŭ vializnym staraśvieckim kalidory dvara ŭ Dolcach.
Vystupała Hanna Sušynskaja, jak Julka, za Adelu byŭ student Technałahičnaha instytutu ź Pieciarburhu — proźvišča, na žal, nie pamiataju. Za baćku — małady chłapčuk — susied Sušynskich, taksama nie pamiataju proźvišča, Advardy Sušynski byŭ za suflora, a nižejpadpisany režysiora j kanfieranśje.
Pradstaŭleńnie było papiaredžana prałoham. Udača siarod kolki sotniaŭ sabranych na chvest nadzvyčajnaja.
Paśla pradstaŭleńnia, ukinuŭšy ŭ svoj bahaž jašče j ekzemplar tekstu «Michałki», pahnaŭ ja svaju «Kazu» dalej.
Pryjechaŭšy ŭvosień u Pieciarburh, «Michałku» źmiaściŭ ja ŭ sieryi sceničnych tvoraŭ vydańnia supołki «Zahlanie sonca i ŭ naša vakonca».
Na pamiatku abstavinaŭ, pry jakich naradziŭsia «Michałka», padpisaŭ jaho nie svaim zvyčajnym litarackim proźviščam «Vaciuk Trojca», a «Doleckija». Jakim paradkam z «Doleckich» zrabiŭsia na afišy MBT «Dalecki» — hetaha nie ciamlu.
Karystajučy z hetaj nahody, zasyłaju Vam, spadary Redaktary, i svajo pavažańnie.
V.Ivanoŭski, jon ža «Vajciuk Trojca», jon ža «Doleckija»
Pavodle Ivanoŭskaha, aŭtaram «Michałki» byŭ jon, a astatnija ŭdzielniki pastanoŭki tolki dapamahali jamu pierapisvać pjesu. Praŭda, niekatoryja daśledčyki, zychodziačy z taho, što psieŭdanim «Doleckija» maje množny lik, schilnyja ličyć, što ŭ napisańni pjesy prymali ŭdzieł i akciory, najpierš Hanna i Edvard Sušynskija. Darečy sam psieŭdanim pachodzić ad nazvy majontka.
Siadzibny dom u Małych Dolcach. Fota: «Viciebskabłmajomaść»
U № 37-38 haziety «Naša Niva» za 1911 hod źmieščany artykuł, padpisany psieŭdanimam «Cioska», za jakim, vierahodna, chavajecca Hanna Sušynskaja. U tekście pišacca pra biełaruski teatr u majontku Dolcy ŭ Barysaŭskim paviecie i padkreślivajecca, što aŭtar artykuła byŭ adnym sa stvaralnikaŭ pjesy «Michałka»:
«… tutejšy panič Edvard Suščynski ŭstroiŭ u dvare ŭ Dolcach biełaruski teatr. Ihrali ŭžo druhi raz tut nami pieraroblenuju i nami pieršy raz pastaŭlenuju kamedyju «Michałka». Vyjšła jana nadta sprytna, bo syhrała jaje ź vialikim žyćciom tutejšaja maładziež».
Praz hod u «Našaj Nivie» była apublikavana jašče adna natatka pra biełaruski teatr u majontku Dolcy, dzie stavili ŭžo try kamiedyi: «Pa revizii» Marka Krapiŭnickaha, «Svatańnie» Antona Čechava, «Modny šlachciuk» Karusia Kahanca.
Interjer miezanina siadziby. Fota: supołka «Tichaja moja rodina….»
Pjesa «Michałka» była niemudrahielistaj, jaje pośpiech tłumačać kamiedyjnaj situacyjaj i vyraznymi charaktarami dziejučych asob.
Pa siužecie šlachcič Jazep Karyta choča vydać zamuž svaju dačku Adelu, jakoj užo kala 40 hadoŭ. Stary siabra Jazepa dasłaŭ jamu list, što pačuŭ pra toje, što ŭ Jazepa jość vasiemnaccacihadovaja dačka, a ŭ jaho dvaccacihadovy syn Michałka, i što niakiepska było b ich pažanić.
Michałka pryjazdžaje ŭ siadzibu Karyty. Ale pierš, čym paznajomicca z Adelaj, jon vypadkova sustrakaje pakajoŭku Julku i prymaje jaje za Adelu. Uźnikaje charakternaja dla pjes hetaha žanru błytanina. Zakachanyja Michałka i Julka adjazdžajuć u vialiki horad Minsk.
Trupa Ihnata Bujnickaha. Fota: NHMB
Kamiedyja Daleckich «Michałka» karystałasia pośpiecham u repiertuary Pieršaj biełaruskaj trupy Ihnata Bujnickaha, jakaja šmat hastraliravała pa Biełarusi, byvała ŭ Vilni, Pieciarburhu dy Varšavie.
Niahledziačy na vialikuju papularnaść pjesy, savieckija daśledčyki biełaruskaj dramaturhii ŭ svaich pracach nie zhadvajuć pra «Michałku». Reč u tym, što jejny aŭtar, Vacłaŭ Ivanoŭski, u čas Druhoj suśvietnaj vajny supracoŭničaŭ ź niemcami i navat byŭ pryznačany akupacyjnymi ŭładami na pasadu burhamistra Mienska.
Śpirtzavod u pasiołku Płamia. Fota: «Viciebskabłmajomaść»
Taksama na prodaž u Viciebskaj vobłaści vystaŭleny śpirtzavod pry byłoj siadzibie Śviackich u pasiołku Płamia Sieńnienskaha rajona i siadziba Vaŭžeckich u vioscy Vidzy-Łaŭčynskija Brasłaŭskaha rajona — pomniki architektury respublikanskaha značeńnia.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆČytajcie taksama:
U Łošyckaj siadzibie razabrali budynki brovara, choć abiacali nie čapać
Na adnoŭlenaj viežy Lubčanskaha zamka ŭstalavali kupał FOTA
Ułaśnikaŭ pomnikaŭ architektury vyzvalili ad dvuch padatkaŭ
Hienprakuratura choča ŭklučyć Bresckuju krepaść u śpis Suśvietnaj spadčyny JUNIESKA
