Žanočy dzień 8 sakavika: jak jon źjaviŭsia i navošta jon patrebny? Siem nievidavočnych faktaŭ
Mižnarodny žanočy dzień 8 sakavika — adno z samych lubimych i masava adznačanych śviataŭ na postsavieckaj prastory, choć jaho źmiest źviedaŭ mietamarfozu: ź ideałahičnaha ŭšanavańnia žančyny — pieradavika vytvorčaści i aktyvistki — pieratvaryŭsia ŭ dzień kachańnia i lubovi i siamiejnych kaštoŭnaściaŭ.
Fota: Vadim Ghirda / AP
Za miežami postsavieckaj prastory jano mienš papularnaje, choć čuli pra jaho mnohija, i jon pryznany AAN u jakaści pamiatnaj daty. Ale dla čaho prydumali adznačać hety dzień, i čamu mienavita 8 sakavika? Što heta — śviata ci, chutčej, pratest? I jak nakont Mižnarodnaha dnia mužčyn? Bi-bi-si pastarałasia dać adkazy na ŭsie hetyja pytańni.
Z čaho ŭsio pačałosia?
Jak i 1 Maja, śviata 8 Sakavika vyrasła z rabočaha ruchu i maje amierykanskija karani.
U 1908 hodzie 15 tysiač žančyn u Ńju-Jorku vyjšli na demanstracyju, patrabujučy skaračeńnia pracoŭnaha dnia, pavieličeńnia zarobku i prava hołasu (u bolšaści štataŭ žančyny zdabyli jaho ŭ 1920 hodzie, kali była pryniataja 19-ja papraŭka da Kanstytucyi ZŠA). Na nastupny hod Amierykanskaja Sacyjalistyčnaja partyja prapanavała zrabić apošniuju niadzielu lutaha Dniom pracoŭnych žančyn.
Kłara Cetkin. Fota: Wikimedia Commons
U žniŭni 1910 hoda viadomaja dziajačka hiermanskaj sacyjał-demakratyi Kłara Cetkin na kanfierencyi ŭ Kapienhahienie prapanavała zasnavać Mižnarodny dzień baraćby za žanočaje raŭnapraŭje i emansipacyju.
Kala sta udzielnic z 17 krain padtrymali ideju adnahałosna.
U 1911 hodzie jaho ŭpieršyniu adznačyli ŭ Niamieččynie, Aŭstra-Vienhryi, Danii i Šviejcaryi.
Čamu 8 sakavika?
Demanstracyja ŭ Ńju-Jorku, ź jakoj usio pačałosia, adbyłasia 28 lutaha. Kłara Cetkin kankretnaj daty nie nazyvała. Pieršaje śviatkavańnie žanočaha dnia ŭ Niamieččynie adbyłosia 19 sakavika ŭ aznamienavańnie sakavickaj revalucyi 1848 hoda ŭ Prusii. Zatym žanočy dzień u roznych krainach adznačali 2, 9 i 12 sakavika, a taksama 2 i 12 maja.
Data 8 sakavika pryjšła ŭ mižnarodny levy ruch z Rasii. U 1917 hodzie ŭ hety dzień (23 lutaha pa starym styli) pačałasia zabastoŭka rabotnic tkackich fabryk Vybarhskaj starany ŭ Pietrahradzie z patrabavańniami «Chleba i miru!», što pierarasła ŭ Lutaŭskuju revalucyju. Praz tydzień impieratar adroksia ad trona.
U pieršyja hady savieckaj ułady vybarhskich tkačych šyroka ŭšanoŭvali jak zastrelščyc źviaržeńnia caryzmu. Paśla Lutaŭskaja revalucyja akazałasia ŭ cieni balšavickaha kastryčnickaha pieravarotu, i dadzienaja akaličnaść u SSSR nie akcentavałasia.
U 1975 hodzie Hienasambleja AAN abviaściła 8 sakavika dniom śviatkavańnia dasiahnieńniaŭ žančyn va ŭsich abłaściach žyćcia i pratestu suprać pieražytkaŭ nieraŭnapraŭja.
Ci jość u 8 Sakavika svaje kolery?
Tak, choć u Biełarusi pra ich praktyčna nie viedajuć. Heta fijaletavy (abo purpurny), zialony i bieły.
Ich prapanavaŭ u jakaści simvała baraćby za raŭnapraŭje brytanski Žanočy sacyjalna-palityčny sajuz u 1908 hodzie. Fijaletavy (purpurny) aznačaje saboj spraviadlivaść i hodnaść, zialony — nadzieju, bieły — čyściniu.
Ci isnuje Mužčynski mižnarodny dzień?
U Biełarusi, jak na abłomkach SSSR, pryniata vinšavać mužčyn i chłopčykaŭ 23 lutaha. Aficyjna heta Dzień vajskoŭcaŭ i vieteranaŭ uzbrojenych sił, ale ŭ masavaj śviadomaści jon tradycyjna razhladajecca, treba pryznać, jak Dzień usich mužčyn.
A ŭ śviecie jon adznačajecca 19 listapada bolš čym u 80 krainach, choć nie maje farmalnaha pryznańnia AAN. Akcent pry hetym robicca na ŭmacavańnie zdaroŭja mužčyn i ich sučasnaj roli ŭ siamji.
Jak śviatkujuć 8 Sakavika ŭ roznych krainach?
U Biełarusi 8 sakavika — vychadny dzień. Žančynam dorać padarunki i kvietki — za try-čatyry dni, što papiaredničajuć śviatu, ich prodažy padvojvajucca.
U Kitai pracoŭny dzień u žančyn doŭžycca čatyry hadziny zamiest vaśmi, ale hetaja rekamiendacyja Dziaržsavieta KNR nie źjaŭlajecca zakonam, i častka pracadaŭcaŭ jaje nie prytrymlivajecca.
Fota: Emanuele Cremaschi / Getty Images
U Italii žančynam 8 sakavika dorać kvietki mimozy. Hety zvyčaj uźnik u Rymie nieŭzabavie paśla Druhoj suśvietnaj vajny, jaho krynica nieviadomaja.
U ZŠA sakavik ličycca miesiacam historyi žančyn. Štohod prezident vystupaje z zajavaj, u jakoj addaje naležnaje dasiahnieńniam i ŭkładu amierykanskich žančyn.
Uračystaść abo pratest?
Arhanizatary śviatkavańnia Mižnarodnaha žanočaha dnia ŭ 2021 hodzie vybrali ŭ jakaści devizu dla jaho chešteh #ChooseToChallenge («Vybiery vyklik»). Asnoŭnaja ideja — śviet kidaje čałavieku vykliki, i kožny niasie asabistuju adkaznaść za svoj vybar.
Dziela čaho heta ŭsio treba?
Apošnija hady byli adznačany prahresam u spravie žanočaha raŭnapraŭja, i baraćba za jaho zdabyła novy razmach.
U ZŠA ŭpieršyniu ŭ historyi vice-prezidentam stała žančyna i pradstaŭnica kalarovaha nasielnictva — Kamała Charys.
Sana Maryn. Fota: Sergei Grits / AP
U 2019 hodzie ŭ Finlandyi byŭ sfarmavany kaalicyjny ŭrad ź piaćciu žančynami na čale z Sanaj Maryn.
Tejłar Śvift na suśvietnaj premjery filma Taylor Swift: The Eras Tour. Fota: Chris Pizzello / AP
Tejłar Śvift stała pieršaj śpiavačkaj, jakaja zarabiła miljard dalaraŭ kancertami.
Paŭnočnaja Irłandyja lehalizavała aborty, Sudan admianiŭ zakon, jaki detalova dyktavaŭ, jak žančynam apranacca i pavodzić siabie na publicy.
Ludmiła Čekina i Maryna Zołatava. Fota: Minskaja praŭda
U Biełarusi, na žal, amal dźvie sotni žančyn siadziać za kratami «za palityku».
Naprykład, Volha Majorava pa «spravie Aŭtuchoviča» asudžana na 20 hadoŭ, hałoŭnaja redaktarka Tut.by Maryna Zołatava i hiendyrektarka Ludmiła Čekina atrymali pa 12 hadoŭ źniavoleńnia.
Čytajcie taksama:
«Jaje zvali Liza». U Varšavie prajšoŭ Marš u pamiać ab zhvałtavanaj i zabitaj biełaruscy REPARTAŽ
Francyja pieršaj u śviecie aficyjna zamacavała prava na abort u Kanstytucyi
Katalicki arcybiskup aficyjna dazvoliŭ viernikam jeści miasa na śviata 8 sakavika
