«Heta nie pra pakarańnie, a pra zapužvańnie». Navošta patrebny damokłaŭ mieč ekstremizmu?
Abapirajučysia na statystyčnyja źviestki, sacyjołah Hienadź Koršunaŭ ŭ Centry novych idej analizuje, jak u sučasnych biełaruskich umovach funkcyjanuje taki nieadjemny składnik dziaržaŭnych represij, jak Respublikanski śpis ekstremisckich materyjałaŭ.
Tolki što zaviaršyŭsia fars sa smažankami, samadziejnaściu na pustych učastkach i daterminovym hałasavańniem, jaŭka na jakim u dva razy pieravysiła pakaźnik asnoŭnaha dnia «niedavybaraŭ». Paśla hetaj śpiecyjalnaj sacyjalna-palityčnaj apieracyi kraina ciapier viartajecca na stacyjanarnuju arbitu z usimi spadarožnymi atrybutami.
Tak, naprykład, dziaŭčynu zatrymali za videa z vybarčaha ŭčastka, vuličnaha muzyku — za toje, što nasupierak usiamu hraŭ «Razbury turmy mury»… Pieršaj «šyjuć» pierasyłku videa ekstremisckamu resursu, druhomu — raspaŭsiud ekstremisckich materyjałaŭ.
Kraina ekstremistaŭ — jana takaja, ekstremizm za kožnym kustom. Paśla 2020 hoda i asabliva paśla 2021-ha hetym užo nikoha nie ździviš, bo ŭ Biełarusi amal usie majuć datyčnaść da ekstremizmu, navat kali jany sami pra heta i nie zdahadvajucca.
Takoje mahčyma praz toje, što ekstremizm staŭ novaj normaj biełaruskaha žyćcia. Dakładniej — abvinavačvańni ŭ im, bo atrymać prysud za tuju ci inšuju datyčnaść da ekstremizmu siońnia možna ŭ dva mihi. Režym u Biełarusi nastolki volna vykarystoŭvaje antyekstremisckaje i kontrterarystyčnaje zakanadaŭstva, što patrapić pad pieraśled pa kankretnym artykule moža faktyčna kožny.
Voźmiem, naprykład, samy niepradkazalny varyjant — «raspaŭsiud ekstremisckich materyjałaŭ», za jaki ŭ Biełarusi praduhledžanaja pakul tolki administratyŭnaja adkaznaść (štraf ci aryšt na sutki).
Varyjant niepradkazalny, bo paśla 2020 hoda kolkaść ekstremisckich materyjałaŭ u Biełarusi raście amal pa ekspaniencie. Sam śpis ekstremisckich materyjałaŭ papaŭniajecca niekalki razoŭ na miesiac, i, zrazumieła, nichto rehularna nie adsočvaje jaho aktualizacyju, kab adpisacca ad adpaviednych resursaŭ.
Dy i prostaja adpiska ad «ekstremisckich materyjałaŭ» nie zvalniaje ad pahrozy pieraśledu. Adkaznaść za raspaŭsiud infarmacyi z krynic, uniesienych u śpis ekstremisckich, maje zvarotnuju siłu biez abmiežavańniaŭ pavodle terminu daŭniny. Heta značyć, što ŭ 2024 hodzie čałaviek moža stać, da prykładu, ekstremistam praz łajk, pastaŭleny ŭ 2020 hodzie, ci praź pierapost, zrobleny, skažam, u 2009-m.
Pazbavicca ŭsich suviaziaŭ (padpisak, łajkaŭ, pierapostaŭ i h. d.) z tym, što biełaruskija sudy pryznali ekstremisckimi materyjałami, naŭrad ci mahčyma.
Na druhuju pałovu lutaha 2024 hoda ŭ śpisie ekstremisckich materyjałaŭ byli ŭžo 920 resursaŭ. Absalutnaja bolšaść ź ich — 847 — źjavilisia paśla 2020 hoda. Heta vynik bolš za 2100 sudovych pasiedžańniaŭ ad pačatku 2021-ha da lutaha 2024-ha, ciaham jakich ekstremisckimi było pryznana amal 4000 telehram-kanałaŭ i čataŭ, staronak u sacyjalnych sietkach, muzyčnych kampazicyj i sajtaŭ u internecie.
Darečy, na hrafikach bačna, što pieršy ŭsplosk «baraćby z ekstremizmam» adbyŭsia nie paśla 2020 hoda ŭ Biełarusi, a paśla padziej 2014 hoda va Ukrainie. Kaniešnie, maštaby nieparaŭnalnyja, ale vidavočna, što pakrysie miechanika adpracoŭvałasia jašče tady.
Takim čynam, ciapier u śpisie bolš za 4700 krynic. I što z hetym rabić, kali čałaviek žyvie ŭ Biełarusi ci čas ad času pierakročvaje biełaruskuju miažu?
Adkaz niepasredna na hetaje pytańnie lepš pakinuć śpiecyjalistam, tym bolš što varyjanty jość — ad partyzanskaha «Telehrama» da pieryjadyčnych čystak telefona. Adnak uvahi patrabuje nastupnaje:
— pa-pieršaje, padajecca małavierahodnym, što roznaha kštałtu praviaralniki trymajuć u hałavie amal 5 tysiač pazicyj ekstremisckaha śpisu.
Jany, chutčej, mohuć reahavać na klučavyja słovy typu: «…dla žyćcia», «…za pieramieny», «97%», «Łuka», «prafsajuz», «pratest» i navat prosta «Biełaruś». Prynamsi da takich vysnoŭ možna pryjści, analizujučy toje, što sudy adnosiać da ekstremisckich materyjałaŭ;
— pa-druhoje, navat sami sudovyja słužboŭcy nie vielmi ŭvažliva adsočvajuć toje, što traplaje ŭ śpis ekstremisckich materyjałaŭ, naprykład, ad kaleh ź inšych abłaściej. U vyniku adnaja i taja ž krynica, telehram-čat ci instahram-staronka mohuć niekalki razoŭ traplać u «ekstremisty».
Cikava, što kali da 2018-2019 hadoŭ raboty pa ŭparadkavańni śpisu pravodzilisia (heta bačna ŭ pieranosach infarmacyi ab roznych sudovych pasiadžeńniach u adnu jačejku pobač z adpaviednym «ekstremisckim materyjałam»), to ciapier sudy prosta «honiać vał», nie zvažajučy ni na što, u tym liku i na paradak;
— pa-treciaje, voś hetaja ŭstanoŭka «hnać vał» stvaraje situacyju, kali važna nie toje, što ŭklučana ŭ śpis, a kolki. Treba ŭrazić pamierami i maštabami, to-bok prymusić ludziej dumać, što patencyjna ekstremisckaje — usio; što lepiej adpisacca ad usiaho staroha i nie padpisvacca na ništo novaje. A raptam jano ŭžo ekstremisckaje? Ci chutka stanie takim?
U vyniku možna kazać, što ŭ Biełarusi baraćba z ekstremizmam — prynamsi, u varyjancie śpisa ekstremisckich materyjałaŭ — heta, chutčej, nie pra pakarańnie, a pra zapužvańnie.
Čytajcie taksama:
Ci prahałasuje elektarat Łukašenki za Kolu? Voś što kaža sacyjołah
😯