«Chaču, kab dzicia nie hruzili biełaruskaj movaj, a kab jana była ŭ jaho žyćci». Što takoje kazkaterapija ad «Knižnaha voza»
Kazačnyja historyi — heta nie prosta zabava dla dziaciej, ale i terapija dla darosłych, jak zapeŭnivaje suzasnavalnica prajekta aŭdyjaknih «Knižny voz» Kryścina Drobyš. Supołka «Mova Homiel» pahavaryła z Kryścinaj pra toje, jak paŭstaŭ prajekt «Knižny voz», jaki siońnia ŭžo nadzvyčaj papularny, čym paraduje ŭ najbližejšyja miesiacy, a taksama pra toje, chto adbiraje knihi i ahučvaje ich.
Kryścina Drobyš
— «Knižny voz» isnuje ŭžo try hady, jon paŭstaŭ u 2020 hodzie. Kali hlanuć na hetyja try hady, to z čaho vy pačynali i z čym pryjšli da siońnia?
— Try hady nam spoŭnicca dakładna ŭ vieraśni. A pačynali my absalutna ź ničoha. Była tolki adna knižka, jakuju moj kaleha, suzasnavalnik «Knižnaha voza», mieŭ doma, i jakaja padabałasia jaho dzieciam, i była ja, jakaja da taho času nikoli nie načytvała knih. I ŭsio.
Z žadańnia ŭ pryncypie ŭsio pačałosia, z žadańnia štości zrabić biełaruskaje dla dziaciej, kab u ich była mahčymaść viedać i čuć biełaruskuju movu. A ciapier my majem amal 200 hadzin zapisaŭ, i heta taksama knihi inšych prajektaŭ.
My supracoŭničajem z prajektam «Knižnaja ryś», jaki daje nam svaje knihi na publikacyju, taksama z prajektam «Bejbus», jaki robić animavanyja vieršy Andreja Skurko, u nas jość i muzyčnaja častka, i kaliści lehiendarny prajekt «Narodnyja kazki dla dzietak», jaki zrabiŭ Aleh Chamienka. Šmat usiaho.
My zmahli nie tolki zapisać svaje knihi, ale i pryciahnuć svaich siabroŭ da nas. My navat majem knihi, jakich jašče nikoli nie było ŭ drukavanym varyjancie. Budziem chutka vypuskać «Šerłaka Chołmsa», adna z častak jakoha tolki što była pierakładzienaja, i čytali jaje pakul tolki pierakładčycy dy my. Tamu ja liču, što heta vielmi šmat.
— Vy skazali, što napačatku była adna knižka, i heta była…
— «Pryhody myški Pik-Pik».
— Heta hołas, pa jakim vas, napeŭna, najpierš paznavali i paznajuć u hetym prajekcie?
— Voś viedajecie, tut jość cikavaja reč. U majho syna, darečy, heta lubimaja kazka. I jon nie paznaŭ, što heta ja čytaju. Słuchaŭ, słuchaŭ doŭha. Ja pytaju, ci jon viedaje, chto heta čytaje, a jon adkazvaje, što «nie-a». Cikava… Tamu nie paznajuć, bo ŭ žyćci inšy hołas tak ci inačaj, čym u knižkach.
— Bolš za 60 knižak majecie ŭžo dla prasłuchoŭvańnia, ale ja b nie skazała, što «Knižny voz» — heta tolki dla dziaciej, tam ža i dla darosłych šmat cikavaha jość?
— Adnaznačna. Dzieci — heta ž nie tolki ŭ malenstvie, heta ž roznyja ŭzrosty. U nas taksama jość i padletkavyja knihi, choć takoj litaratury dla padletkaŭ vielmi mała, ale jana jość. Bolš za toje, kali ja razmaŭlała z darosłymi, baćki nam taksama pisali, što im samim cikava słuchać.
Ja voś znajšła taki termin novy «kazkaterapija». Jość takoje mierkavańnie, što kazki i kazačnyja historyi dziejničajuć na psichiku jak terapieŭtyčnaja reč. Voś, da prykładu, «Žyli-byli pany Kublicki dy Zabłocki», tam šmat humaru jość dla darosłych, a dzieci jaho jašče nie mohuć sčytać. Takoje dvajnoje dno.
— Na siońnia možna śmieła skazać, što «Knižny voz» — heta papularny prajekt, a ŭ čym hałoŭny sakret usio ž taki pośpiechu?
— Ja nie viedaju, ščyra kažučy, u čym sakret prajekta. Jon nikoli nie zadumvaŭsia jak kamiercyjny, my nikoli nie dumali, što voś my musim niešta zrabić. Jon rabiŭsia ad dušy i robicca ad dušy, pa-čałaviečy. Ja, mahčyma, znajšła taki padychod i sabrała vakoł siabie takuju kamandu hałasoŭ, jakija nie čytajuć knižki, a jakija razmaŭlajuć knižkami. I heta važna. Naprykład, ja vielmi pavažaju pracu kaleh minułych pakaleńniaŭ, jakija načytvali knihi, ale heta niemahčyma słuchać. Heta tak akademična, što biełaruskaja mova stanovicca takoj zmročnaj i jašče bolš zmročnaj.
Mnie chaciełasia zrabić čałaviečuju movu, prostuju, cikavuju, viasiołuju, jaskravuju, kab dzicia słuchała i ŭ jaho fantazija pracavała, kab jaho nie hruzili biełaruskaj movaj, a kab jana była ŭ jaho žyćci.
I mnie zdajecca, što heta ŭdałosia. Tamu hałoŭny sakret — rabić ad dušy i dla ludziej, razmaŭlać. Nie načytvać, a razmaŭlać.
— Hałasy, jakija razmaŭlajuć kazkami, heta prafiesijnyja hałasy, heta nie vypadkovyja ludzi…
— Nie, nie. Ja ŭvohule pierfiekcyjanist. Mnie treba, kab było maksimalna jakasna i daviedziena da maksimumu, jaki ja mahu zrabić. Dzieci, spadziajusia, vyrastajuć na hetaj movie, i spadziajusia, što ŭ ich zastaniecca niešta ŭ hałavie, navat kali jany nie buduć razmaŭlać na hetaj movie. Tamu važna, kab mova była čystaj. I kali ty sadzišsia za mikrafon, kali ty robiš knihi, ahučvaješ kino, heta pavinna być uzornaja biełaruskaja mova. U mianie pacichu źbirajecca kamanda akcioraŭ, jakija pa-akciorsku heta robiać, ale my pracujem i nad vymaŭleńniem.
— To-bok, akramia terapieŭtyčnaha efiektu ad kazak, jość i mocny adukacyjny aśpiekt?
— Tak. Heta taki 25-y kadr dla mianie, kali ty čuješ maksimalna piśmiennuju biełaruskuju movu. Isnujuć, kaniečnie, roznyja varyjanty i naciskaŭ, i spałučeńniaŭ, i vymaŭleńnia, ale my imkniomsia prytrymlivacca pierakładu i davać roznyja varyjanty, kab padkreślić, što biełaruskaja mova bolš bahataja, čym nam padajecca.
I, darečy, biełaruskaja mova nie takaja lohkaja dla vymaŭleńnia, jak padajecca. Naprykład, adzin z hałasoŭ, jaki hučyć sa mnoj, jon kali sieŭ pieršy raz čytać, to chvilin praz 20 skazaŭ, što ja chaču «adarvać tabie nahu», voś. Heta byŭ prafiesijny akcior, jaki dosyć daŭno pracuje ź biełaruskaj movaj. Ale dla knih hetaha mała.
— Pra knihi. Jak vybiraje i chto vybiraje knihi, jakija ahučvajucca i traplajuć na «Knižny voz»?
— Nasamreč heta cikavy praces. Vielmi šmat šlachoŭ. Štości my znachodzim na paličkach doma, jak «Maŭhli» abo «Tom Sojer». Mnohija pamiatajuć knižku «Maŭhli» ź zialonaj vokładkaj, my znajšli dźvie knižki staroha vydańnia. Štości nam prynosiać sami aŭtary, štości my znachodzim u vydaviectvach. I aŭtary, i vydaviectvy zvyčajna padtrymlivajuć nas.
Papiarovyja knihi vychodziać davoli małym nakładam. Aŭdyjaviersija ž na siońnia moža dać druhoje žyćcio knizie abo mahčymaść jak by pavialičyć nakład i jaho raspaŭsiudzić. I znoŭ ža pierakładčyki ŭ nas užo jość u siabrach i vydaŭcy, jakija nam dapamahajuć. Da prykładu, heta Valancina Andrejeva, uładalnica vydaviectva «Hutenbierh», heta Hanna Jankuta, pierakładčyca. U nas ciapier na paŭhoda napierad dakładna raśpisanyja knihi, jakija treba zapisać.
— Ci možacie krychu raskryć hetyja płany? Voś «Šerłaka Chołmsa» vy ŭžo nazvali…
— U nas napieradzie jašče «Piter Pen», taksama «Kraina vymiareńnia», praciah «Panoŭ Kublickaha dy Zabłockaha» i jašče «Śniežny čałaviek». Maru jašče pra adnu knihu, jana vielmi maleńkaja, ale jaje vielmi składana zrabić, i heta budzie zusim novy padychod da aŭdyjaknih, jaki na siońnia nichto nie praktykuje. Spadziajusia, što ciaham hoda heta zrablu i prezientuju.
Na siońnia «Knižny voz» možna słuchać praz mabilnuju prahramu, a taksama praz sajt.
Na servisie ko—fi.com/knizhnyvoz možna pry žadańni padtrymać prajekt. Na srodki słuchačoŭ, da prykładu, zapisana čatyry knihi z kaladnaj sieryi. I niadaŭna vyjšła kniha «Aściarožna: dzieci!» całkam za hrošy, jakija achviaravali słuchačy. A nieŭzabavie źjavicca abnaŭleńnie «Knižnaha voza» — novy dyzajn z novymi, bolš zručnymi funkcyjami.
Čytajcie taksama:
«Vočy bajacca, a ruki robiać». Biełarusy raskazali, čamu i jak pierachodzili na rodnuju movu
Dastupnaść i dyskryminacyja biełaruskaj movy ŭ Biełarusi: vyniki novaha apytańnia
