«Prapahanda «russkoho mira». U minskim transparcie kruciać roliki pra historyju Biełarusi — prafiesijny historyk raźbiraje, što ź imi nie tak
Niadaŭna minskija ŭłady adkazali na pietycyju, u jakoj biełarusy prasili patłumačyć, čamu ŭ transparcie kruciać roliki sa skažonymi histaryčnymi faktami. Čynoŭniki paabiacali prysłuchacca. Adnak videa dahetul pakazvajuć u staličnych aŭtobusach i mietro. CityDog.io daviedaŭsia ad historyka pra pamyłki, jakija prysutničajuć u niekatorych ź ich.
Što heta za roliki?
Sieryja videa, jakija ciapier kruciać u minskim transparcie, nazyvajecca «Biełaruś. Istorija». Stvaryli jaje pa zakazie Minharvykankama «ŭ metach vykanańnia respublikanskaha płana mierapryjemstvaŭ pa praviadzieńni ŭ 2022 hodzie Hoda histaryčnaj pamiaci <…> z metaj pavyšeńnia efiektyŭnaści hramadzianska-patryjatyčnaha vychavańnia nasielnictva».
Zrabili i pačali publikavać videa letaś, ale da niadaŭniaha času hladzieć ich možna było tolki na YouTube-kanale. Sioleta ž, taksama pa rašeńni Minharvykankama, u lipieni, roliki pačali tranśliravać u minskim mietro, u aŭtobusach i tralejbusach.
Čamu biełarusy stvaryli pietycyju suprać rolikaŭ?
Aŭtary pietycyi praanalizavali niekalki videarolikaŭ i znajšli ŭ ich faktałahičnyja niedakładnaści.
Naprykład, u videaroliku «Briestskaja unija» raskazvajecca, što ŭ kastryčniku 1596 hoda ŭ Bieraści adbyŭsia Sabor, «kotoryj objavił o prisojedinienii pravosłavnych k katoličieskoj cierkvi». Chacia nasamreč Bresckaja unija padtrymlivała ideju abjadnańnia abiedźviuch cerkvaŭ, a nie padparadkavańnie adnoj carkvy inšaj, jak heta pakazana ŭ videa.
Stvaralniki pietycyi prasili rastłumačyć, chto rabiŭ hetyja roliki, i pravieryć videa na najaŭnaść pamyłak. U vypadku ich vyjaŭleńnia aŭtary patrabavali pierastać pakazvać ich u hramadskim transparcie.
Voś što pra roliki kaža historyk: «Heta nie aśvietnictva, a śviadomaja prapahanda «russkoho mira»
Roliki ź sieryi «Biełaruś. Istorija» vielmi karotkija, maksimum pa paŭtary chviliny. Pa słovach kandydata histaryčnych navuk Alaksandra Paškieviča, zrazumieła, što ad praduktu ŭ takim łakaničnym farmacie ciažka vymahać vyčarpalnaha achopu tematyki.
Paškievič ličyć, što ŭ hetych rolikach składana znajści jaŭnuju chłuśniu, kali razhladać ich z punktu hledžańnia faktałahičnaj adpaviednaści. Stvaralniki dziejničajuć bolš tonka. Ich mietad — nie takaja hrubaja falsifikacyja. Jany padbirajuć navat praŭdzivyja fakty, a potym składvajuć ich u peŭny idejny łancužok.
Kali razhladać roliki ahułam, to možna ŭbačyć, što aŭtary trymalisia peŭnaha pryncypu: pryśviačać ich vyklučna tym temam i asobam, jakija źviazanyja z histaryčnymi pazityŭnymi suviaziami Biełarusi i Rasii. Pra inšych susiedziaŭ, ź jakimi ŭ biełarusaŭ była ahulnaja historyja ŭ miežach Vialikaha kniastva Litoŭskaha i Rečy Paspalitaj, — albo nijak, albo tolki kiepska.
Naprykład, usia vina za padzieł Biełarusi paśla Pieršaj suśvietnaj vajny ŭskładajecca vyklučna na polski bok, choć padpisantaŭ damovy ŭ Ryzie, pavodle jakoj našu krainu padzialili, było dvoje: Polšča i Savieckaja Rasija.
Polskaja palityka ŭ 1920—1930-ch u dačynieńni da biełaruskaj mienšaści malujecca ŭ adnaznačna čornych tonach. Paraŭnańnia z realijami SSSR 1930-ch, kali ŭ BSSR išli masavyja represii, aŭtary rolika prosta nie robiać.
Pra stalinskija represii ci kalektyvizacyju ŭ hetaj sieryi ŭvohule niama infarmacyi, zatoje pry raspoviedzie pra «žachi» žyćcia pad Polščaj u ilustracyjnym šerahu źjaŭlajecca, naprykład, pałajučaja vioska — i heta jaŭnaja manipulacyja.
Meta stvareńnia rolikaŭ vystupaje nastolki jaskrava, što nie padlahaje sumnieńniu. Heta nie aśvietnictva, a śviadomaja prapahanda «russkoho mira».
«Afanasij Briestskij. Mučienik za Vieru»: hrubyja asacyjacyi z karnikami ŭ Druhoj suśvietnaj vajnie
Rolik raskazvaje pra žyćcio Afanasija Filipoviča. Jaho ŭ videa nazyvajuć Afanasijem Bresckim. Hety čałaviek uvajšoŭ u biełaruskuju historyju jak pryncypovy praciŭnik Bresckaj carkoŭnaj unii dy abaronca pravasłaŭja. Siužet krucicca vyklučna vakoł hetaha.
Paralelna aŭtary raskazvajuć, jak u 1648 hodzie va Ukrainie pačałosia paŭstańnie pad kiraŭnictvam Bahdana Chmialnickaha, a «polsko-litovskije vłasti načali žiestočajšij tierror protiv pravosłavnoho nasielenija». I hety «teror» razam z pałajučaj vioskaj, jakuju pakazvajuć na fonie videa, vyklikaje jaŭnuju asacyjacyju z časami Druhoj suśvietnaj vajny — heta hrubaja manipulacyja histaryčnymi faktami.
Bahdan Chmialnicki nasamreč vystupaŭ suprać ułady Rečy Paspalitaj. Adnak akramia «zaŝity pravosłavnoj viery», jak zhadvajecca ŭ videaroliku, było jašče niekalki pryčyn paŭstańnia: rost padatkaŭ i pavinnaściej, a taksama pryhniot sialan. U videa pra heta nie zhadvajecca.
Hučyć u roliku i mocnaje «karatieli» — znoŭ niehatyŭnaja kanatacyja z Druhoj suśvietnaj vajnoj. Dla bolšaha efiektu sposabam pakarańnia śmierciu Afanasija adnaznačna nazyvajecca zakopvańnie jaho žyvym u ziamlu, ale ŭ histaryčnych krynicach nakont śmierci relihijnaha dziejača jość roznyja mierkavańni.
Takim čynam, asnoŭnyja fakty byli zachavanyja, ale nie va ŭsim abjomie.
«17 sientiabria — Dień vossojedinienija»: nie zhadvajucca važnyja histaryčnyja fakty
Hetaje videa raskazvaje pra padziei 17 vieraśnia 1939 hoda. U roliku jany pakazanyja jak «osvoboditielnyj pochod» Čyrvonaj armii na «okkupirovannyje ziemli». Dazvoliŭ heta zrabić, pavodle aŭtaraŭ rolika, «vojennyj krach» Polščy.
Sapraŭdy, 17 vieraśnia 1939 hoda adbyłasia vajennaja apieracyja Čyrvonaj Armii pa ŭstanaŭleńni kantrolu nad uschodnimi terytoryjami Polščy: Zachodniaj Biełaruśsiu i Zachodniaj Ukrainaj.
Pry hetym najaŭnaść zaklučanaj 23 žniŭnia 1939 hoda tajnaj damovy pamiž SSSR i nacysckaj Hiermanijaj, pavodle jakoj i padzialili Uschodniuju Jeŭropu pamiž Stalinym i Hitleram, nie zhadvajecca.
Reziume: niama nivodnaha siužeta pra prablemy miž narodami
Jak padkreślivaje Alaksandr Paškievič, važna pamiatać: prodki sučasnych biełarusaŭ i ruskich ciaham cełych stahodździaŭ žyli ŭ roznych dziaržavach. Pamiž saboj jany i siabravali, i varahavali. Heta nie mohuć ihnaravać navat prapahandysty — ale ŭ hetym vypadku niama nivodnaha siužetu ab prablemnych stasunkach miž narodami.
Ale fakt i toje, što ŭ tyja časy peŭnaja duchoŭnaja suviaź ziemlaŭ byłoj Rusi pamiž saboj utrymlivałasia praz pravasłaŭnuju vieru. U joj była značnaja častka nasielnictva. Mienavita na hety aśpiekt stvaralniki «russkomirskich» rolikaŭ najpierš i starajucca cisnuć.
Paškievič zaznačaje: asnoŭnyja fakty zhadvajucca ŭ rolikach pravilna, ale manipulacyi prajaŭlajucca bolšaj častkaj praź vizualny šerah i praz advolnyja interpretacyi histaryčnych faktaŭ i niuansaŭ. A heta ŭžo kłasičnaja prapahanda.
I što pahladzieć, kab pahladzieć na historyju ź biełarusacentryčnaha pohladu?
Abaviazkova źviarnicie ŭvahu na padkast «Tak skłałasia histaryčna». U im navukovyja dziejačy prostaj movaj raskazvajuć pra składanyja histaryčnyja padziei.
Na YouTube možna pahladzieć roliki pad chešteham «historyjaza5chvilin». Za karotki čas historyk raskazvaje pra peŭnyja padziei. U farmacie vializnych lekcyj jość sieryja videa «Kava z historykam»: heta YouTube-viersii afłajn-sustreč, jakija arhanizuje «Biełaruski moładzievy chab».
Jašče adzin cikavy kanał — «Słuchaj siudy». Lekcyja idzie razam ź vizualnymi materyjałami, tamu hladzieć i karysna, i cikava adnačasova.
Čytajcie taksama:
«Chacieli pad šum bombaŭ zarabić na krainie-ahresary?» U Pieciarburhu adkryłasia vystava z pracami biełaruskich aŭtaraŭ — i razhareŭsia nieabyjaki skandał
«Kali vy nie hatovyja bačyć pary, jakija zajmajucca seksam u pustyni, — heta nie dla vas». Minčanka ŭžo piaty raz jeździć na lehiendarny fiestyval Burning Man u ZŠA
a Ukraina nie padpisvała chiba?
kali pišacie pra skažeńnie histaryčnych faktaŭ, dyk sami chacia nie rabili b tak, bo čym vy tady lepšyja za advarotny bok?