Chto pachavany pad Mikuliškami, dzie biełaruskija ŭłady razburyli mohiłki žaŭnieraŭ AK
Skandalnaj navinoj, jakaja vyklikała vostruju reakcyju Ministerstva zamiežnych spraŭ Polščy, stała razbureńnie biełaruskimi ŭładami mahiły žaŭnieraŭ Armii Krajovaj kala vioski Mikuliški Ašmianskaha rajona. Chto tam pachavany raźbiraŭsia MOST.
Što takoje Armija Krajova?
Armija Krajova była asnoŭnaj formaj antynacysckaha ŭzbrojenaha supracivu palakaŭ. U vieraśni 1939 hoda, paśla padpisanaha pamiž stalinskim SSSR i hitleraŭskaj Niamieččynaj pakta Mołatava — Rybientropa, dźvie tatalitarnyja dziaržavy padzialili pamiž saboj Polskuju Respubliku. Polskija ŭłady byli vymušanyja pakinuć krainu i praciahnuć svaju dziejnaść u emihracyi. Vosieńniu 1939 hoda ŭ akupavanaj niemcami častcy Polščy byŭ stvorany Sajuz uzbrojenaj baraćby (Związek Walki Zbrojnej), jaki byŭ padparadkavany polskamu ŭradu ŭ emihracyi.
22 červienia 1941 hoda Hitler napaŭ na SSSR i za miesiac zaniaŭ uschodniuju častku mižvajennaj Polskaj Respubliki, jakaja pierad tym była akupavanaja Savietami. Na hetuju terytoryju była pašyranaja dziejnaść polskaha padpolla, jakoje zajmałasia raźviedvalnaj i dyviersijnaj dziejnaściu. 14 lutaha 1942 hoda hienierał Uładzisłaŭ Sikorski, polski hałoŭnakamandujučy, vydaŭ zahad ab pieratvareńni Sajuza ŭzbrojenaj baraćby ŭ Armiju Krajovu.
Armija Krajova staviła za metu adnaŭleńnie polskaj dziaržavy ŭ miežach 1939 hoda. Dziela hetaha žaŭniery AK vajavali jak suprać nacystaŭ, tak i suprać savietaŭ. Samaj viadomaj akcyjaj Armii Krajovaj było Varšaŭskaje paŭstańnie ŭ žniŭni-kastryčniku 1944 hoda, kali polskaje padpolle vyhnała z Varšavy niemcaŭ, ale bieź źniešniaj padtrymki nie zdoleła ŭtrymać stalicu.
Boj kala Mikulišak
U Zachodniaj Biełarusi, jakuju polski ŭrad razhladaŭ jak lehalnuju častku Polskaj Respubliki, Armija Krajova dziejničała ŭ vyhladzie partyzanskich atradaŭ.
U pieršyja dni studzienia 1944 hoda 6-ja Vilenskaja partyzanskaja bryhada AK dysłacyravałasia ŭ rajonie ciapierašniaha biełaruska-litoŭskaha pamiežža na Ašmianščynie. Pavodle niamieckaha administracyjnaha padziełu, Ašmianščyna była pieradadzienaja hienieralnaj akruzie «Litva». Adździeły litoŭskaj palicyi i partyzany Armii Krajovaj viali bai za realny kantrol nad hetaj terytoryjaj.
8 studzienia 1944 hoda niamiecka-litoŭski karny atrad z Ašmianaŭ vyrušyŭ na apieracyju suprać polskich partyzan. Kala vioski Mikuliški zaviazaŭsia boj.
Pieramahła AK — było zabita kala dvaccaci litoŭskich palicyjantaŭ. Straty polskich partyzan aceńvajuć u piać čałaviek.
U hetym bai zahinuŭ Piotr Matylevič (psieŭdanim «Kremień»), kamandzir 6-j Vilenskaj partyzanskaj bryhady AK, jaki paśla navučańnia ŭ Vialikabrytanii byŭ skinuty ŭ sakaviku 1942 hoda z parašutam u Polšču i dva hady zajmaŭsia vyviedkaj i antyniamieckaj dziejnaściu ŭ ramkach arhanizacyi «Wachlarz» na Vilenščynie, u tym liku padarvaŭ niamiecki vajskovy ciahnik kala Padbrodździa ŭ mai 1943 hoda.
Jakraz mahiły zahinułych 8 studzienia 1944 hoda ŭ bai kala Mikulišak i dali pačatak tamtejšym vajskovym mohiłkam. Na praciahu nastupnych miesiacaŭ jany papaŭnialisia pachavańniami čarhovych zahinułych bajcoŭ Armii Krajovaj. Najbolš mahił — dzieviać — dadałosia paśla 13 maja 1944 hoda, kali ŭ Muravanaj Ašmiancy Treciaja Vilenskaja partyzanskaja bryhada AK mieła boj ź litoŭskim uzbrojenym farmavańniem. U lutym 1945 hoda na mohiłkach byli pachavanyja dva miascovyja žychary, jakich zabiła savieckaje NKVD. Usie astatnija pachavanyja, čyje mahiły zrujnavali ŭłady, zahinuli ŭ bajach ź niemcami i padkantrolnymi niemcam litoŭskimi farmavańniami.
Šylda na razburanaj mahile ŭ Mikuliškach. Fota: flickr.com
U studzieni 1945 hoda Armija Krajova była aficyjna raspuščanaja. Ale značnaja častka jaje žaŭnieraŭ tak i zastalisia ŭ lasach, zmahajučysia suprać savietaŭ. Mnohich šturchaŭ na hety krok adčaj — viartacca damoŭ było nielha z-za pahrozy aryštu savietami. Polskija padpolščyki zabili šmat savieckich funkcyjanieraŭ i aktyvistaŭ kamunistyčnaj ułady ŭ Zachodniaj Biełarusi.
Zraŭniali ź ziamloj mahiły žaŭnieraŭ Armii Krajovaj u Mikuliškach na Ašmianščynie
