Kitajski zabudoŭščyk Evergrande moža spravakavać novy suśvietny ekanamičny kryzis. Raskazvajem, jakim čynam
Karparatyŭny doŭh najbujniejšaha kitajskaha zabudoŭščyka Evergrande na siońnia składaje bolš za $310 młrd, heta jak 5 hadavych biełaruskich VUP. Śviet zastyŭ čakajučy: što budzie z prablemnym kitajskim kanhłamieratam i jaho vielizarnaj kučaj daŭhoŭ? Ci nie paŭtorycca situacyja 2008 hoda, kali bankructva Lehman Brothers vyklikała surjoznuju hłabalnuju recesiju?
Što takoje Evergrande?
Pradprymalnik Chuej Ka Jań zasnavaŭ Evergrande ŭ horadzie Huančžou na poŭdni Kitaja ŭ 1996 hodzie. Kitajski biznesmien vyras u halečy, ale zdoleŭ atrymać vyšejšuju adukacyju i naźbiraŭ svoj kapitał padčas chutkaha ekanamičnaha rostu ŭ Kitai paśla śmierci Mao Czeduna.
Za adno pakaleńnie Kitaj pieratvaryŭsia ź viaskovaj i adstałaj krainy ŭ adnu z najbujniejšych pramysłovych krain śvietu. Kali Kitaj raźvivaŭsia i adbyvałasia ŭrbanizacyja, u krainie pačaŭsia sapraŭdny bum budaŭnictva ŭ haradach.
Evergrande — heta druhi pa vieličyni deviełapier nieruchomaści ŭ Kitai z abjomam prodažaŭ 110 miljardaŭ dalaraŭ u minułym hodzie, aktyvami 355 miljardaŭ dalaraŭ i bolš čym 1300 prajektami ŭ 280 haradach Kitaja. Kampanija naličvaje 200 000 supracoŭnikaŭ i štohod siezonna najmaje 3,8 miljona čałaviek.
Akramia nieruchomaści, kampanija inviestavała ŭ elektramabili, sport i tematyčnyja parki. Evergrande navat maje biznes pa vytvorčaści praduktaŭ charčavańnia i napojaŭ, pradajučy butylavanuju vadu, bakaleju, małočnyja pradukty i inšyja tavary pa ŭsim Kitai.
U 2010 hodzie kampanija kupiła futbolnuju kamandu. A taksama pabudavała najbujniejšuju ŭ śviecie futbolnuju škołu za 185 miljonaŭ dalaraŭ.
Kampanija ŭvachodzić u śpis Global 500, heta aznačaje, što jana taksama źjaŭlajecca adnym z najbujniejšych pradpryjemstvaŭ u śviecie pa abjomie vyručki.
Ekanamičny bum u Kitai pryvioŭ da masavaj mihracyi ź sielskaj miascovaści ŭ harady Kitaja, spravakavaŭšy bum nieruchomaści epičnych maštabaŭ.
Ale, jak heta časta byvaje, kali halina pieražyvaje chutkaje pašyreńnie, utvarajecca «burbałka». Siońnia ŭ mnohich kitajskich haradach jość «rajony-pryvidy», žyłyja kompleksy, u jakich niama žycharoŭ.
Adzin prajekt z 15 šmatpaviarchovikaŭ u pravincyi Juńnań na paŭdniovym zachadzie Kitaja byŭ niadaŭna źniesieny paśla taho, jak jon prastajaŭ niaskončanym na praciahu vaśmi hadoŭ.
Što zdaryłasia z kampanijaj?
Za apošnija 30 hadoŭ u Kitai adbyŭsia fienamienalny ekanamičny rost. Dola krainy ŭ suśvietnym VUP rezka ŭzrasła z 1,6% u 1990 hodzie da 17,4% u 2020 hodzie. Adnym z łakamatyvaŭ hetaha rostu była nieruchomaść.
Kampanija Evergrande z pačatku svajho zasnavańnia rezka raźvivałasia. U 2010 hodzie vyručka kampanii skłała 7,3 miljarda dalaraŭ, a aktyvy — 16,7 miljarda dalaraŭ. U 2020 hodzie hetyja ličby skłali 81 miljard dalaraŭ i 368 miljardaŭ dalaraŭ.
Apošnimi hadami daŭhi Evergrande rezka ŭzraśli, kampanija zajmała srodki dla finansavańnia roznych svaich prajektaŭ.
Zabudoŭščyk maje abaviazacielstvy na sumu bolš za 310 miljardaŭ dalaraŭ. Kampanija papiaredziła inviestaraŭ ab prablemach z hrašovymi patokami, zajaviŭšy, što moža abviaścić defołt, kali nie zmoža chutka sabrać hrošy.
U karparacyi ŭźnikli prablemy z pošukam pakupnikoŭ dla niekatorych svaich aktyvaŭ.
Kampanija sutyknułasia z takimi prablemami praz svaje ahresiŭnyja ambicyi pašyreńnia. Hrupa daloka adyšła ad svajho asnoŭnaha biznesu, zajmałasia niaprofilnymi prajektami. Zabłytanaja struktura taksama ŭskładniaje jaje azdaraŭleńnie.
Ahułam historyja Evergrande źjaŭlajecca prykładam hłybokich strukturnych prablem ekanomiki Kitaja, źviazanych z doŭham. Prablema nie zusim novaja. Letaś mnostva kitajskich dziaržaŭnych kampanij abviaścili defołt pa svaich kredytach.
Ale kryzis Evergrande staŭ samym vialikim vyprabavańniem, ź jakim finansavaja sistema Kitaja sutyknułasia za apošnija hady.
Korań prablem Evergrande ŭ tym, što popyt na žyłuju nieruchomaść u Kitai ŭstupaje ŭ epochu ŭstojlivaha źnižeńnia.
Kampanija stajała za epičnym bumam nieruchomaści ŭ Kitai, jaki pryvioŭ da ŭrbanizacyi vialikich rajonaŭ krainy. Evergrande zajmaŭ adno z klučavych miescaŭ u kitajskaj ekanomicy, jakaja abapirałasia ŭ tym liku na rynak nieruchomaści dla paskoranaha ekanamičnaha rostu.
Padzieńnie popytu na nieruchomaść spryjaje ahulnamu zapavoleńniu ekanamičnaha rostu Kitaja, što moža jašče bolš padarvać popyt na nieruchomaść Evergrande.
Apošnija hady kampanija sutyknułasia z sudovymi pazovami ad pakupnikoŭ žylla, jakija ŭsio jašče čakajuć zaviaršeńnia budaŭnictva kvater, za jakija jany zapłacili. Niekatoryja kitajcy prypynili budaŭnictva ŭ prajektach Evergrande. U Evergrande jość amal 800 niezavieršanych prajektaŭ pa ŭsim Kitai, i da 1,6 miljona čałaviek usio jašče čakajuć pierajezdu ŭ svaje novyja damy.
Evergrande źniziła ceny na novyja kvatery, ale navat heta nie zmahło pryciahnuć novych pakupnikoŭ.
Kaniec «kapitalizmu z kitajskimi asablivaściami»?
Kryzis Evergrande byŭ niepaźbiežny, jak skazali Džejms Kindž i Suń Juj Financial Times, z-za hłybokich niedachopaŭ u madeli rostu Kitaja. Jaho płan «budavać, budavać, budavać» zrabiŭ krainu samym mahutnym łakamatyvam suśvietnaj ekanomiki.
Ale popyt źmianiŭsia. Uzrovień naradžalnaści ŭ Kitai źnižajecca, a jaho harady pierastali raści. Ciapier u Kitai stolki pustoj nieruchomaści, što tam možna raźmiaścić bolš za 90 miljonaŭ čałaviek. Heta bolš, čym usio nasielnictva Hiermanii.
Miehan Makardł u Washington Post uvohule nazyvaje ciapierašni kryzis «časam raspłaty». Kitajskaja madel ekanomiki, aryjentavanaja na ekspart, nie moža raści viečna. Kitajskija budaŭniki hadami stvarali cełyja harady-pryvidy, u jakich nichto i nie źbiraŭsia žyć.
Adnoj z pryčyn było toje, što ŭ kitajskich hramadzian mała dobrych miescaŭ, kab aščadžać svaje hrošy, akramia nieruchomaści. Kitaju patrebna bolš adkrytaja finansavaja sistema i bolš zbałansavanaja ekanomika.
Situacyja ŭ Kitai žudasnaja, skazaŭ Poł Kruhman New York Times, i jana padobnaja da Japonii kanca 1980-ch hadoŭ. Ceny na mnohija aktyvy, pierš za ŭsio na kamiercyjnuju nieruchomaść, stali zusim nieadekvatnymi.
Na fonie imklivaha rostu ekanomiki niekatoryja kitajskija kampanii raśli ašałamlalnymi tempami, pakolki Kamunistyčnaja partyja Kitaja prapanoŭvała tannyja kredyty. Kitajskija ŭłady nazvali takoje raźvićcio ekanomiki «kapitalizmam z kitajskimi asablivaściami». Mahčyma, kryzis Evergrande stymuluje Kitaj spynić hetyja zahannyja mietady.
Nielha skazać, što kitajskija ŭłady nie razumieli prablemy. Apošnija hady jany stvarali peŭnyja zachady pa praduchileńni «chaatyčnaj ekspansii kapitału», kab nie dapuścić finansavaha kryzisu. Dziaržaŭnaje rehulavańnie ŭ siektary nieruchomaści Kitaja ŭzmacniałasia.
U 2020 hodzie ŭrad uvioŭ «try čyrvonyja linii» dla niekatorych zabudoŭščykaŭ, kab dapamahčy źnizić uzrovień zapazyčanaści, vymusiŭšy ich skaracić dolu pazykovych srodkaŭ. Hetyja «čyrvonyja linii» i stali pryčynaj kryzisu Evergrande i drabniejšych kitajskich zabudoŭščykaŭ.
Ale ciapierašni kryzis, mahčyma, źjaŭlajecca pačatkam poŭnaha kanca kitajskaj madeli rostu na asnovie tannych dziaržaŭnych kredytaŭ.
Urad taksama pracuje nad kantrolem cen na žyllo, što moža jašče bolš paŭpłyvać na prybytkovaść zabudoŭščykaŭ i ich zdolnaść vypłačvać svaje daŭhi.
Ci stanie Kitaj paśla hetych vyprabavańniaŭ svabodnaj rynkavaj ekanomikaj albo, naadvarot, budzie jašče bolš ruchacca ŭ bok kamandnaj madeli ekanomiki, nieviadoma.
Jak heta moža paŭpłyvać na Kitaj i na śviet?
Pazykovy kryzis zabudoŭščyka źjaŭlajecca surjoznym vyprabavańniem dla Piekina. Na nieruchomaść i sumiežnyja haliny prychodzicca da 30% VUP Kitaja.
Defołt Evergrande moža pryvieści da pasłableńnia pazicyj Kitaja ŭ suśvietnaj ekanomicy. Na Kitaj prychodziłasia 27% suśvietnaha ekanamičnaha rostu ŭ 2019 hodzie.
Kali Evergrande zbankrutavaŭ by, nastupstvy byli b hłabalnymi. Naprykład, adna tolki brytanskaja inviestycyjnaja kampanija Ashmore Group ukłała ŭ Evergrande 400 miljonaŭ dalaraŭ. Amierykanskija inviestycyjnyja arhanizacyi taksama pad pahrozaj. Usie pamiatajuć pra kryzis 2008 hoda, kali raptoŭny krach inviestycyjnaha banka Lehman Brothers vyklikaŭ surjoznuju hłabalnuju recesiju.
Aściarohi nakont patencyjnaha krachu Evergrande ŭžo raspaŭsiudžvajucca na inšyja kitajskija kampanii. Zapazyčańni stali daražejšymi dla kitajskich firmaŭ i inviestary zaniepakojenyja, što Evergrande moža stać nie apošniaj prablemnaj kampanijaj.
Na praciahu mnohich hadoŭ inviestary davali hrošy takim kampanijam, jak Evergrande, tamu što vieryli, što Piekin zaŭsiody pryjdzie na dapamohu. I na praciahu dziesiacihodździaŭ inviestary mieli racyju. Ź inšaha boku, kitajskim uładam nieabchodna niejak vyrašać daŭhavuju prablemu i niejak utajmavać apietyty kampanij.
Ale Evergrande zanadta vialikaja, kab prosta dać joj pamierci, i kitajskamu ŭradu pryjdziecca dziejničać aktyŭna. Bankructva Evergrande vyklikała b kałasalnyja sacyjalnyja ŭzrušeńni ŭ Kitai. Navat takija aŭtarytarnyja dziaržavy, jak Kitaj, uličvajuć hramadskuju dumku i buduć ratavać takich hihantaŭ da apošniaha. Ad bankructva kampanii paciarpieli b banki, pastaŭščyki, pakupniki žylla i inviestary.
Ułady vyklikali kiraŭnikoŭ Evergrande na naradu ŭ žniŭni i zahadali im pryvieści ŭ paradak svaje daŭhi. Jany taksama praciahvali zaklikać banki skaracić abjom kredytavańnia zabudoŭščyka.
14 vieraśnia Evergrande zajaviła, što naniała ekśpiertaŭ pa restrukturyzacyi, kab dapamahčy vyvučyć usie mahčymyja varyjanty dla svajoj budučyni.
Što dalej?
Kitajski ŭrad pačynaje ŭmiešvacca ŭ situacyju. Za apošnija tydni Narodny bank Kitaja ŭvioŭ hrošy ŭ finansavuju sistemu, kab dapamahčy pavysić likvidnaść u karotkaterminovaj pierśpiektyvie i supakoić niervy.
Rehulujučyja orhany pryciahnuli mižnarodnuju jurydyčnuju firmu King & Wood Mallesons dla vyvučeńnia situacyi kampanii.
Prablema ŭ tym, što ŭ aficyjnaha Piekina mała dobrych varyjantaŭ. Z adnaho boku, jamu patrebna abaranić kitajcaŭ, jakija nabyli niedabudavanyja kvatery, ź inšaha boku, abaranić budaŭnikoŭ, pastaŭščykoŭ i drobnych inviestaraŭ.
Ułady taksama, imavierna, buduć imknucca abmiežavać ryzyku bankructva inšych firmaŭ pa nieruchomaści, a taksama ŭtajmavać praźmiernyja zapazyčańni zabudoŭščykaŭ.
Finansavyja prablemy Evergrande nazyvajucca kitajskimi ŚMI «vielizarnaj čornaj dzirkaj» — mahčyma, što nijakaja suma hrošaj užo nie zmoža vyrašyć hetuju prablemu.
Panika inviestaraŭ i pakupnikoŭ žylla moža pierakinucca na rynak nieruchomaści, adbiŭšysia na dabrabycie chatnich haspadarak. Heta taksama moža ŭskładnić inšym kitajskim kampanijam dalejšaje finansavańnie svajho biznesu za košt zamiežnych inviestycyj.
Inviestar-miljarder Džordž Soras papiaredziŭ, što defołt Evergrande moža pryvieści da krachu ekanomiki Kitaja.
Ale nie ŭsie tak piesimistyčna hladziać na situacyju. Brus Pen, ekanamist China Renaissance Securities, skazaŭ, što defołt moža zakłaści asnovu dla zdaraviejšaj ekanomiki ŭ budučyni.
Časta kryzis Evergrande paraŭnoŭvajuć z kracham Lehman, ale ŭ hetych historyjach jość istotnaje adroźnieńnie: Evergrande vałodaje ziamloj, u toj čas jak Lehman vałodaŭ finansavymi aktyvami.
Mahčymym rašeńniem situacyi źjaŭlajecca restrukturyzacyja, padčas jakoj inšyja zabudoŭščyki voźmuć na siabie niezavieršanyja prajekty Evergrande ŭ abmien na dolu ŭ jaho banku.
Imavierna, urad budzie addavać pieravahu pakupnikam žylla i bankam pierad inšymi bakami, a voś inšyja kredytory nie buduć u pryjarytecie.
Jašče adnym važnym faktaram (u paraŭnańni z kracham Lehman) źjaŭlajecca bolš vysoki ŭzrovień dziaržaŭnaha kantrolu. Kitajskaja dziaržava moža kantralavać navat niedziaržaŭnyja finansy biez asablivych prablem.
Kitaj maje ŭžo bahaty dośvied u restrukturyzacyi hihantaŭ, takich jak Anbang Insurance, Baoshang Bank, HNA Group i China Huarong Asset Management.
