Ad paštaljona da Narodnaha paeta Biełarusi. Siońnia Niłu Hileviču mahło b spoŭnicca 90 hod
Jaho pieršy vierš nadrukavali, kali jamu było 15 hod. Jon pierakłaŭ zvyš 400 tvoraŭ na biełaruskuju movu, ale nivodnuju jaho pjesu nie pastavili na scenie. Apošniamu Narodnamu paetu Biełarusi, navukoŭcu i pierakładčyku siońnia mahło b spoŭnicca 90 hod. U dzień jubileju tvorcy Budzma.by uzhadvaje cikavyja fakty z žyćcia paeta.
pln.by
Pry naradžeńni baćki dali synu zusim inšaje imia
Budučy paet naradziŭsia 30 vieraśnia 1931 hoda ŭ šmatdzietnaj sialanskaj siamji. U baćkoŭ Symona Piatroviča i Kaciaryny Michajłaŭny było 8 dziaciej. Piać chłopcaŭ: Nineł, Leŭ, Mikałaj, Marat, Salvir. I try dački Lina, Ida i Śviatłana. Pry naradžeńni baćki nazvali syna — Nineł. Kali čytać hetaje imia naadvarot, to atrymoŭvajecca — «Lenin». U budučyni paet źmianiŭ svajo imia, skaraciŭšy jaho da Nił.
Debiutavaŭ ź pieršym vieršam u 15 hod
Dziciačyja i padletkavyja hady Niła Hileviča prajšli ŭ vioscy. Pieršyja hady paśla akupacyi budučy tvorca pracavaŭ paštaljonam u kałhasie. Tady ŭ 1946-m hodzie paet debiutuje ŭ časopisie «Biarozka» ź vieršam «Jabłyńka». Z hetaha času jaho tvory pačynajuć rehularna drukavać u rehijanalnaj i respublikanskaj presie.
U nastupnym, 1947-m, hodzie Hilevič pierajazdžaje ŭ Minsk. Tam jon pastupiŭ ŭ Minskuju piedahahičnuju vučelniu imia Krupskaj, jakuju skončyŭ u 1951 hodzie. Apošni hod navučańnia Hilevič spałučaŭ z pracaj nastaŭnika ŭ Minskaj škole.
Pierakłaŭ bolš za 400 tvoraŭ raznastajnych słavianskich piśmieńnikaŭ
Za ŭsio žyćcio Hilevič pierakłaŭ zvyš 400 tvoraŭ. Paet pierakładaŭ tvory z bałharskaj, rasijskaj, ukrainskaj, polskaj, sierbacharvackaj, łužyckaj movaŭ. Ale bolšuju pieravahu addavaŭ bałharskaj litaratury. Bo ličyŭ, što jana praktyčna nieviadomaja biełaruskamu čytaču.
Sam Hilevič škadavaŭ, što šmat uvahi nadzialaŭ pierakładam, a nie svajoj tvorčaści. «Škaduju, što zajmaŭsia pierakładami ŭ takim abjomie. Maju na ŭvazie, što ja daŭ biełaruskamu čytaču taŭščezny baŭharski raman, dźvie apovieści, šmat apaviadańniaŭ, kazki juhasłaŭskich narodaŭ i h.d. Heta ja nie pavinien byŭ rabić. Paezija — maja stychija, a bieź pierakładaŭ prozy možna było abyścisia spakojna. (…) moh by ja troški bolš siły pakinuć na svajo. Siam-tam ja trochi pierastaraŭsia. Što zrobiš — nazad nie adkruciš».
Nivodnuju pjesu Niła Hileviča nie pastavili na scenie
Za hady svajoj tvorčaści Hilevič napisaŭ 15 pjes. ale nivodnuju ź ich nie pastavili na scenie teatra. Sam paet kazaŭ: «Vidać, ja nia maju nieabchodnych dramaturhu zdolnaściaŭ. Pjesu treba prabivać, što ŭmieli rabić maje znajomyja i siabry. Treba iści ŭ ministerstva kultury, da hałoŭnaha režysera i h.d. Ja — palec ab palec nie ŭdaryŭ».
Ale dla ramana «Rodnyja dzieci» Nił Hilevič napisaŭ libreta dla radyjopjesy. Prahučaŭšy niekalki razoŭ pa radyjo, pjesa atrymała dobryja vodkuki.
Nił Hilevič, Hienadź Buraŭkin i Vasil Bykaŭ
Nie lubiŭ trasianku i skieptyčna staviŭsia da biełaruskaj łacinki
Paet ličyŭ, što traśniaka — pierachodnaja stupień da poŭnaj likvidacyi biełaruskaj movy i kateharyčna vykazvaŭsia suprać jaje. «Trasianka — źjava pačvarnaja, inšaj acenki być nia moža», — kazaŭ Nił Hilevič.
Taksama Narodny paet davoli skieptyčna staviŭsia da biełaruskaha łacinskaha ałfavita. Jon paraŭnovaŭ pierakład na łacinku sa źmienaj arabskaha piśma na kiryličnaje, kali balšaviki pryjšli ŭ Siaredniuju Aziju:
«Za źmienaj ałfavita — źmiena piśmienstva, a heta značycca asudžeńnie na śmierć usioj našaj litaraturnaj spadčyny, jakuju niemahčyma — usiu! — pieravieści na novaje piśmo».
Zastavaŭsia apošnim, chto nasiŭ zvańnie Narodnaha paeta Biełarusi
Zvańnie Narodnaha paeta Biełarusi Nił Hilevič atrymaŭ u 1991 hodzie. Ale navat majučy hanarovaje zvańnie ŭ 2006 hodzie atrymaŭ admovu ŭ vydańni knihi «Vybranaje» ad vydaviectva «Mastackaja litaratura». Heta było źviazana z tym, što padčas pieradvybarčaj prezidenckaj kampanii ŭ 2006 hodzie paet uvachodziŭ u vybarčy štab kandydata Alaksandra Kazulina.
