«Moj prahnoz — 3-4 miedali». Tłumačym, čamu biełaruski sport dehraduje
Minuli pieršyja šeść dzion Alimpijady-2020 u Tokia, ale biełaruskaja miedalnaja skarbonka ŭsio jašče pustaja. Našy atlety pakul nie zavajavali nivodnaha miedala. Možna ŭžo ciapier śmieła kazać, što heta budzie najhoršaja ŭ płanie ŭznaharod Alimpijada dla Biełarusi za ŭsie časy niezaležnaści.
Ab prablemach biełaruskaha sportu «Naša Niva» pahavaryła z vykanaŭčym dyrektaram Biełaruskaha fondu spartyŭnaj salidarnaści Alaksandram Apiejkinym.
«Naša Niva»: Kaliści vy skazali, što na sport u Biełarusi možna zabycca, pakul tut dyktatura. Spartyŭnyja dasiahnieńni niemahčymyja pry dyktatury?
Alaksandr Apiejkin: U cełym pry dyktatury sport moža raźvivacca, ale treba skarektavać, što sport u Biełarusi ŭžo nie moža raźvivacca paśla 9 žniŭnia 2020 hoda. Spartsmieny — heta najpierš hramadzianie, jakija robiać svoj vybar, a ŭžo potym usio astatniaje. Minuły hod vielmi mocna paŭpłyvaŭ na hramadzianskuju pazicyju ludziej, a razam ź joj na ich prafiesijnyja roli. Mnohija spartoŭcy razumiejuć, što jany hrajuć niejkija prapahandysckija roli, a nie źjaŭlajucca nacyjanalnymi hierojami, ich prymušajuć pradstaŭlać uładu na mižnarodnaj arenie. Spartsmieny, jakija admoŭčvajucca, ich usprymajuć jak pamahatych režymu, jak ludziej, jakija ihnarujuć narodnyja prablemy.
Spartsmieny złavili taki mocny hniatučy emacyjny stan. Heta poŭny zaniapad ludziej sportu. Jany razumiejuć, što adbyvajecca niešta nie toje. Sport staŭ ludziam niecikavy, vyniki syšli kudyści daloka na zadni płan. Usie hladziać tolki na hramadzianskuju pazicyju spartsmiena. Adbyłasia takaja maralnaja turbulentnaść.
Kali havaryć užo niepasredna pra samu sistema sportu, to jakoj by dobraj ni była sama sistema, ale za jaje adkazvajuć kankretnyja kadry. I ŭ biełaruskim sporcie pa sutnaści ŭžo niama kadraŭ. Pa-pieršaje, vymyli vialikuju kolkaść śpiecyjalistaŭ, jakija ci pakinuli Biełaruś, ci prosta syšli sa sporta. A pa-druhoje, vialikaj kolkaści dobrych śpiecyjalistaŭ i tak nie było nikoli.
«NN»: Kadraŭ, moža być, niama, bo sportam u našaj krainie doŭhi čas kiravali palitruki, a nie prafiesijanały?
AA: U tym liku. Vielmi šmat ludziej u našym sporcie prosta zajmalisia raźmierkavańniem inviestycyj, a nie raźvićciom. Kali brać usie hulniavyja vidy sportu, to krychu niešta pakazvaje tolki žanočy baskietboł. Va ŭsich astatnich vidach poŭny zaniapad. Pryčym zaniapad jašče na ŭzroŭni sielekcyi. Heta niedachop kvalifikavanych trienieraŭ, śpiecyjalistaŭ pa markietynhu, žurnalistaŭ. Usich tych ludziej, jakija stvarajuć intares da sportu. Sam pa sabie sport niecikavy.
Kali prybrać markietynh i hledačoŭ, to sport mała cikavy. Pahladzicie chacia b na hetuju Alimpijadu, jakaja prachodzić pry pustych trybunach. Luboje spabornictva biez hledačoŭ pieraŭtvarajecca prosta ŭ treniroŭku. Ja jezdžu na Lihu čempijonaŭ handbolnuju, kali pustyja trybuny, to ty navat matč nie hladziš. Usprymańnie, što prosta mužyki biehajuć. Niama hledača — niama sportu. Sychodzić uvieś azart, drajv. Kali spabonictva pravilna nie zapakavać, to heta pieraŭtvarajecca ŭ intares vyklučna dla tych, chto znachodzicca na poli ci placoŭcy. Takuju situacyju my bačym u Biełarusi, kali sport cikavy tolki samim spartsmienam i vuzkim śpiecyjalistam. Chacia finansavańnie vielmi dobraje i dazvalaje rabić šykoŭnyja rečy.
«NN»: Finansavańnie pa-raniejšamu na vysokim uzroŭni?
AA: Kali ŭziać viełasport, to tam hadavoje finansavańnie 1,5-2 miljony jeŭra. Heta vielmi dobraja suma, ale chiba my niešta viedajem pra biełaruski viełasport? Pra viełasipiedny kłub «Minsk»? U ich finansavańnie na ŭzroŭni dobraha hramadskavažnaha prajekta. I takich prykładaŭ šmat. My šmat dzie majem spravu z uskosnym biudžetnym finansavańniem, kali hrošy, jakija nie pastupajuć u biudžet, iduć niepasredna ŭ kłuby.
Składvajecca sistema, kali funkcyjaniery zajmajucca prosta raźmierkavańniem srodkaŭ, zasvojvajuć biudžet, raźvivać niejki markietynh, zarablać nijakaha žadańnia ŭ ich niama. I raźmierkavańniem hetych srodkaŭ zajmajucca nie samyja talenavityja ludzi, jakija kličuć da siabie na pracu taksama nie samych talenavitych. Nie budzie raźvićcia, chacia infrastruktura jość, ale ludziej niama, kadraŭ. Plus ideałahičny składnik, kali kiraŭniki fiederacyj, kłubaŭ pryznačajucca vyklučna na padstavie łajalnaści. Heta taksama admoŭnaja sielekcyja.
«NN»: Ale što tyčycca srodkaŭ, to my majem situacyju, kali razvaliŭsia rečycki FK «Spadarožnik». Inšyja kłuby taksama majuć prablemu ź finansami.
AA: Heta takaja standartnaja prablema: u kahości pusta, u kahości husta. Toj ža «Spadarožnik» nie ŭvachodziŭ u toj śpis kłubaŭ, finansavańnie jakoha było b mahčymaje z padatkavych srodkaŭ. Kali brać FK «Minsk», «Dynama», handbolny SKA, viełasipiedny «Minsk», baskietbolnych «Cmokaŭ», valejbolnych «Minčanku» i «Budaŭnik», to heta tyja kłuby, jakija atrymlivajuć hrošy častkova z padatku ab nieruchomaści. Prykładna pałovu padatkaŭ roznyja zabudoŭščyki i devałapiery mohuć addać niejkamu kłubu. Jakraz za hetyja hrošy idzie žorstkaja baraćba. Adzinaja ŭmova, kab ułaśnikam kłuba nie mienš čym na 50% byŭ Minharvykankam. Trapić u hetaje rašeńnie praktyčna niemahčyma. Tam znachodzicca abmiežavanaja kolkaść kłubaŭ, jakaja i pilić sponsaraŭ naleva i naprava.
Kab «Spadarožnik» vyžyŭ, treba było 50-100 tysiač dalaraŭ, a ich nie znajšłosia. Pry hetym, ja ŭpeŭnieny, u futbolnaha «Dynama» biudžet 3-3,5 miljony jeŭra. U «Minska» taksama nie mienš za miljon jeŭra. Baskietbalisty, valejbalisty — usio ŭ ich narmalna. Palityka takaja, što treba tracić šmat, kab u vyniku zastavaŭsia nul, ci navat lepš minus, kab pastajanna bolš prasić i tłumačyć, čamu treba bolš hrošaj. Chacia nasamreč možna tracić u try razy mieniej.
My bačyli niadaŭna dobry prykład salihorskaha «Šachciora» i luksiemburžskaj «Foły» (biełarusy sastupili 1:2). Hulcy «Šachciora» ahułam kaštujuć kala 15 miljonaŭ jeŭra, a ŭ «Foły» — kala 1,2 miljona. Heta taki paŭamatarski kłub, ale ž sprava nie ŭ hrašach, a ŭ sistemie. Možna brać krainy, jakija ekanamična nie duža adroźnivajucca ad Biełarusi, — Słavienija, Charvatyja, Vienhryja. Jany nie tak daloka ekanamična adyšli ad nas, ale sport tam raźvivajecca zusim inakš.
«NN»: Za košt čaho?
AA: Kvalifikavanyja kadry, jany mocna ŭkładajucca ŭ adukacyju trenieraŭ. Na kožnym uzroŭni — dziciačy, junacki, darosły — pavinien pracavać mocny trenier. Jany stvarajuć umovy dla spabornickaha efiektu, tam vializnyja sielekcyi i nabory. Kali idzie vialiki nabor, to jany pa-lubomu znachodziać talenty.
Aprača ŭsiaho jany znachodziacca ŭ adkrytaj vizavaj prastory, tyja ž čechi, sierby i vienhry mohuć katacca ŭ Francyju, Hiermaniju, Šviecyju i nabiracca dośviedu. Biełaruś u hetym płanie vielmi zakrytaja. Chiba što ŭ Padmaskoŭje možna vyjechać. U nas treniery niematyvavanyja pracavać, my ž pomnim, što Natalla Kačanava skazała pra zarobak treniera ŭ 200 dalaraŭ. Dobry pasijanarny trenier, jaki hatovy raskryvać dziaciej, nie budzie pracavać za takija hrošy.
Pryvatnyja kłuby ŭ takoj atmaśfiery, jak u Biełarusi, naŭrad ci buduć raźvivacca, im patrebna vialikaja raźniavolenaść u mierkavańniach, dziejańniach, kamiercyi, a ŭ Biełarusi heta nierealna. Jaki sens pryvatniku ŭkładvacca ŭ kłuby? Tym bolš, jon budzie nie ŭ roŭnych umovach ź dziaržaŭnymi kłubami. Na siońnia ŭ biełaruskim sporcie my majem dva pryvatnyja kłuby: BHK imia Miaškova ŭ handbole i «Krumkačy» ŭ futbole. Ja bolš navat nie ŭspomniu.
«NN»: Źvierniemsia da Alimpijady. Čamu hetym razam rekordna mała biełaruskich spartsmienaŭ udzielničaje? Vinavaty karanavirus ci niejkija bolš abjektyŭnyja pryčyny?
AA: I karanavirus, i ahulnaja situacyja ŭ krainie. Druhoje ž taksama skazvajecca na spartsmienach, chtości staŭ pakazvać vyniki nižej svaich mahčymaściaŭ, niedaatrymali licenzii. Plus ahulnaja palityka skaračeńnia raschodaŭ pa linii Minsportu. Taksama maralna-psichałahičny hruz, navat hety rańni vylet z Alimpijady Aryny Sabalenka, na moj pohlad, u heta ŭpisvajecca. Na padśviadomaści ŭsio heta jość i mocna ŭpłyvaje na spartsmienaŭ. Hramadski cisk skazvajecca surjozna na lubych spartsmienach: i tych, chto za spraviadlivyja vybary, i tych, chto maŭčaŭ, i tych, chto padtrymlivaje ŭładu.
«NN»: Jaki vaš prahnoz pa miedalach dla Biełarusi?
AA: U lepšym razie moža być 3-4 miedali. Darečy, moj prahnoz, što zbornaja Biełarusi pa chakiei zojmie na čempijanacie śvietu apošniaje miesca, zbyŭsia. Ja zadoŭha da pačatku čempijanatu prahnazavaŭ heta i kazaŭ, choć by dastojna zhulali ź Vialikabrytanijaj, jakoj u vyniku sastupili.
«NN»: I što budzie paśla? Raznos ad Łukašenki?
AA: Dy nie, nie budzie. Ludzi nabranyja pa pryncypie łajalnaści, a nie prafiesijanalizmu. Budziem kazać ščyra, ź liku łajalnych, jakija ciapier u rula i Minsportu, i NAKa — heta samyja prafiesijanały. Kali ich prybrać, to brać užo nie budzie adkul. Možna, kaniečnie, prybrać Kavalčuka i pastavić na jaho miesca kahości novaha vajskoŭca. Ale heta ž ničoha nie daść. Heta budzie pakazušnaja pierastanoŭka. Usim zrazumieła i tak, što valicca ŭsio. Padzieńnie vynikaŭ u sporcie — heta pieršy zvanočak, što ekanomika i hramadski stan u krytyčnym stanoviščy. Tydzień užo jak pačałasia Alimpijada — i nivodnaha miedala. Užo treba bić u zvany.
«NN»: Ministr Kavalčuk sapraŭdy pieražyvaje za vynik ci heta čysta ideałahičny rabotnik?
AA: Vyklučna ideałahičny kadr, jak jon sam kazaŭ — «vydatna bju ź dźviuch noh», raźbirajecca ŭ futbole. Vyznačaje, kamu kolki hrošaj dać. Kaniečnie, časam čynoŭnik u pracesie moža ŭciahnucca, ale heta nie toj vypadak.
«NN»: Jaki jość vychad ź situacyi?
AA: Patrebnaja hramadskaja pierazahruzka, niejki nacyjanalny kansensus, ale jon mahčymy ŭžo tolki biez Łukašenki. Tady budzie niejkaje pierafarmatavańnie, patreba ŭ dobrych śpiecyjalistach źjavicca. Ciapier heta ŭsio budzie lacieć uniz.
