«Paprasiŭ by, kab niekalkich čałaviek mnie addali na hadzinu»: Dudzinski — pra vymušany adjezd u Kijeŭ i «pryznańni» na kamieru
Televiadoŭca, šoŭmien, śpiavak, akcior Dzianis Dudzinski, jaki ŭ minułym hodzie letaś vykazaŭsia suprać hvałtu siłavikoŭ, prajšoŭ praz turmu na Akreścina i niadaŭna z pryčyny pieraśledu ŭładaŭ byŭ vymušany razam z žonkaj Kaciarynaj Rajeckaj źjechać va Ukrainu.
Dzianis raskazaŭ Svabodzie Premium pra pieršyja dni ŭ Kijevie, reakcyju baćkoŭ na adjezd, patłumačyŭ, jak siłaviki prymušajuć ludziej rabić «pryznańni» na kameru, a taksama vykazaŭsia pra adkaznaść tych, chto vinavaty ŭ vymušanaj emihracyi tysiačaŭ biełarusaŭ.
Pra pieršyja kroki ŭ Kijevie
— Kacia była ŭ Kijevie hadoŭ piać tamu, apošnim razam ja tam byŭ u 1987 hodzie, jašče ŭ dziacinstvie. Ciapier Kijeŭ dla mianie absalutna novy horad, z adnaho boku, zrazumieły, z druhoha — nie. My tolki pryvykajem da jaho, sprabujem uładkavacca, chodzim, hladzim, sustrakajemsia ź ludźmi. Tut nastolki šmat biełarusaŭ, što my navat i nie ŭjaŭlali — tyja, chto źjechaŭ miesiac tamu, hod tamu, i tyja, chto pierajechaŭ u Kijeŭ hadoŭ dvaccać tamu i majuć svaje siemji, spravy, biznes. Z usimi sustrakajemsia, pjom kavu, hulajem, zavodzim niejkija suviazi i hetak dalej. Biełarusy mocna dapamahajuć — pačynajučy ad rondla… ale najpierš heta parady. My jašče nia viedajem krainy, horadu, systemy, tamu parady i rekamendacyi biełarusaŭ vielmi važnyja, prosta abaviazkovyja.
Z pryvatnaha archiva
Što zrabiŭ by inakš, kali b viarnuŭsia na hod nazad
— Nie škaduju ni pra słovy, ni pra ŭčynki. Ja darosły mužčyna i adkazvaju za svaje słovy i ŭčynki. Chutka hod budzie tym padziejam kala kramy Symbal.by. Šmat razoŭ u razmovach ź siabrami my da hetaha viartalisia. I ja liču, što bolš rezka mnie treba było, nia tak miakka. Ja razumieju, što i represii tady byli b bolš žorstkija i raniej by pačalisia. Ale tady my jašče spadziavalisia, što hetyja razhony padšturchnuć biełarusaŭ, što dastatkova maleńkaha ščaŭčka, słova, pasta ŭ sacyjalnych sietkach (moj post byŭ usio ž dastatkova aściarožny), i sytuacyja vyrašycca ŭ lepšy bok. Ale, jak pakazała historyja i praktyka, — nie. Ciapier mnie padajecca, što treba było vykazacca bolš kankretna, bolš žorstka, nazyvajučy imiony, proźviščy, asudzić nia tolki AMAP, jaki razhaniaŭ čarhu kala Symbal.by.
— Kali b była takaja mahčymaść — nie zadumvajučysia, my z žonkaj viarnulisia b u Miensk, tamu što heta naša kraina, naš horad. My, jak i mnohija-mnohija, chto byŭ vymušany źjechać, ničoha nie zrabili dziela taho, kab nas takim čynam z krainy vyciskali i vyhaniali. Ciapier my ŭładkujemsia i dalej budziem dumać pra hlabalnyja pytańni, jak ustalavać našu palityčnuju i sacyjalnuju suviaź ź Biełaruśsiu, pra toje, što my majem prava havaryć, a što nie. Usio ž čałaviek, jaki znachodzicca ŭ Biełarusi, i čałaviek, jaki znachodzicca pa-za Biełaruśsiu, majuć krychu rozny pohlad i staŭleńnie. My ciapier na svabodzie, svabodnyja ŭ svaich vykazvańniach, i heta niesumlenna ŭ adnosinach da tych, chto ciapier u Biełarusi, chto pad presinham.
Pra pošuki pracy
— Amal štodnia sustrakajemsia z roznymi ludźmi, byli na radyjostancyjach i telestudyjach. Treba razumieć, što ŭkrainskaje telebačańnie i radyjo na 90% ukrainskamoŭnaje. Na rasiejskaj movie viaščajuć Jaŭhien Kisialoŭ i Savik Šuster. Zrazumieła, Šusteru i Kisialovu možna viaščać na luboj movie. Kali my kali-niebudź staniem Šusterami i Kisialovymi, taksama zmožam viaščać na luboj movie. A pakul — nie. Pakul my tut ludzi nieznajomyja. Niechta nas viedaje, addaje naležnaje niejkim našym zdolnaściam i sprabuje nas «umantavać» u hetuju medyjnuju systemu. Jość telekanały i radyjostancyi, jakija biaruć rasiejskamoŭnych. Z druhoha boku, vyvučyć ukrainskuju movu nam, ludziam darosłym, z hałavoj i intelektam, nia budzie składana. Mahčyma, jana nie adrazu pojdzie lohka i svabodna, kab vyjści ŭ efir, ale z časam atrymajecca. My lohka vučymsia, tym bolš ja linhvist…
Pra biełaruskuju movu
— Patrebnaja matyvacyja, atačeńnie i asabistaja zacikaŭlenaść. Tak budzie i ź biełaruskaj movaj u Biełarusi. My pabačyli za hod, što biełaruskaja mova — taja samaja siła, palityčnaja instytucyja, jakija moža dapamahčy biełarusam uśviadomić siabie, svaju biełaruskaść i svajo miesca ŭ centry Eŭropy. Mova najpierš. Tolki potym ściah i himn.
Pra pačućcio, kali pačynaješ žyćcio nanava z adnoj valizkaj i zaplečnikam
— Kali čałaviek źjaždžaje, jon heta robić nie tamu, što jamu zachaciełasia pahrecca na soniejku ci pajeści baršču. Hetaje rašeńnie prymajecca raptoŭna i pad ciskam peŭnych abstavinaŭ. Heta strach za siabie, za rodnych, za blizkich, adsutnaść viery ŭ toje, što sytuacyja moža niejak vyrašycca. I tamu čałaviek chapaje zaplečnik i źlataje, źbiahaje, spłyvaje, źjaždžaje. I ŭ hety momant, kali čałaviek pierasiek miažu i zrazumieŭ, što za im nichto nia hnaŭsia, z kustoŭ nia vyskačyli špijony i nie zatrymali jaho, pieršaje adčuvańnie biaśpieki pieravažaje. Ty jak vydychnuŭ. Potym inšaje pačynajecca. Ty ž kartku tam pakinuŭ, bo pa kartcy ciabie mohuć adsačyć. Mahčyma, heta praźmiernyja zachady biaśpieki, ale lepiej surjozna da hetaha stavicca. Adčuvańnie biaśpieki najpierš. Potym dumaješ, dzie budziem spać, dzie budziem jeści…
Jakoje pakarańnie pavinna być za prymus ludziej da emihracyi
— Padzialu adkaz na dźvie častki — asabistuju i dziaržaŭnuju. Asabista ja b mordu nabiŭ. A druhaja častka — heta pavinna vyrašacca ŭ adpaviednaści z eŭrapiejskimi i suśvietnymi zakonami. Tut nia treba prydumlać rovar. Takija zakony isnujuć, ich šmat, mnohija krainy śvietu praz heta prajšli. Jakoje pakarańnie? Asabista ja paprasiŭ by, kab niekalkich čałaviek mnie addali na hadzinu.Napeŭna, ja prosta pahladzieŭ by im u vočy — što ž vy tvaryli, hady… Ale asabistaje nie pavinna pierasiakacca z pravavym polem. Tolki tak, jak vyrašyć sud, naš sud, biełaruski, jaki budzie sapraŭdnym, čałaviečnym sudom.
Pra baćkoŭ, jakija padtrymlivajuć Łukašenku
— My tolki adnojčy ź imi stelefanavalisia. Była niadoŭhaja razmova.
— Jak ty tam?
— Narmalna, mama.
— Tam ža ž va Ŭkrainie zabaranili rasiejskuju movu, tam ža banderaŭcy pa vulicach chodziać, i tam vajna ciapier idzie.
— Nie, mama.
— Ty mnie budzieš raskazvać. Tut pa televizary raskazvajuć, što tam pa śmietnicach ludzi porkajucca.
— Nie, mama, ja tut, usio nia tak.
— Ty jašče nia viedaješ. Ładna, kali što, zvani, my za ciabie pieražyvajem.
Heta ŭsio. Ničoha nie źmianiłasia. Tata schilny da niejkich refleksij, jon užo sa śmiecham usprymaje toje, što havorać pa biełaruskich telekanałach.
— Dzianis, tut niadaŭna pa vašym BT pakazvali 50 džypaŭ na miažy. Kamu takaja biazhłuździca mahła pryjści ŭ hałavu? Patłumač im, ty ž ź imi jašče.
— Nie, tata, ja daŭno ź imi ŭžo ničoha.
— A pra samalot — heta sapraŭdny teraryzm, ale ža Łukašenka pra heta nia viedaŭ, a tak by navalaŭ tym, chto heta zahadaŭ samalot sadžać.
U ich takoje bačańnie śvietu, ja nie źbirajusia z hetym zmahacca. Jany majuć na heta prava.
Pra Ramana Pratasieviča
— Maju sytuacyju i Ramana nia varta paraŭnoŭvać. Ja byŭ prosta na sutkach (dzikaść, ciapier my havorym «heta ž tolki na sutkach»). Pratasievič u bolš žorstkich umovach. Ad jahonych pavodzinaŭ i słovaŭ zaležyć mnohaje. Dziaržaŭnaja mašyna budzie jaho vykarystoŭvać pa poŭnaj. Što tyčycca jaho interviju, ja nia viedaju, ci praŭda heta. Da jaho mahli pryjści ludzi ŭ harniturach i halštukach adtul i skazać: «Kab tvaje rodnyja byli ŭ biaśpiecy, ty pavinien zapisać hetaje interviju». Pratasievič: «Ja zhodny». Jamu kažuć: «Ty nie zrazumieŭ, ty pavinien zapisać heta tak, kab usie pavieryli». Pratasievič: «Tak, ja zrazumieŭ». Jany: «Nie, nie zrazumieŭ, ty pavinien heta skazać tak, kab Mejerchold i Niemirovič-Dančanka, kab suśvietnyja režysery pavieryli, kab Śpiłberh prynios tabie «Oskar» i skazaŭ, što vieryć».
Moža, da jaho zaprasili majstroŭ pa pramovach, pa aktorskim majsterstvie. My nia viedajem, što tam adbyvałasia za kulisami. Całkam mahčyma, što Pratasievič havaryŭ ščyra, inšaja sprava, što im ruchała.
Pra toje, jak specsłužby prymušajuć ludziej «pryznavacca» na kameru
— Jak mianie zapisvali? Da mianie pryjšli ŭ vieraśni na Akreścina i skazali, što treba zapisać. Ja skazaŭ, što zapisvać nia budu. Mnie skazali: «Dzianis Iharavič, niaŭžo vy dumajecie, što my da vas pryjšli, kab pačuć admovu. Paviercie…» I dalej niekatoryja rečy, pra jakija ja nia budu havaryć. Hvałt da mianie nie prymianiali. Luby čałaviek za ličanyja chviliny zapiša ŭsio, što treba. Absalutna ŭsio, kali jany prychodziać da vas i kažuć, što treba zapisać.
Ci tyčacca ichnyja arhumenty blizkich ludziej? Tak, kaniečnie. Jany razumiejuć, što jość na što nacisnuć. Šukajuć kropku, na jakuju možna nacisnuć. Padrabiaznaści nie mahu raskazać, bo ŭ mianie šmat roznych padpisak. Jany heta ŭsio lohka robiać.
Jakaja dapamoha patrebnaja ciapier
— Prapanovaŭ dapamohi ad biełarusaŭ va Ŭkrainie navat bolš, čym nam treba. Kali my skazali, što šukajem kvateru, była vializarnaja kolkaść prapanovaŭ jak ad biełarusaŭ, tak i ad ukraincaŭ, ichnych znajomych. Nam prapanoŭvali niekatory čas biaspłatna pažyć, prapanoŭvali pracu. My paznajomilisia z ukrainskimi televiadoŭcami, jakija kali daviedalisia, što ja byŭ televiadoŭcam u Biełarusi, dali vializarnuju kolkaść telefonaŭ, adrasoŭ, kaardynataŭ. Nam mocna dapamahajuć i biełarusy, i ŭkraincy. Ciahajuć na kancerty i cikavyja mierapryjemstvy. Dobraje adčuvańnie, što ty nia kinuty, ty cikavy, kamuści patrebny.
Pra viartańnie
— Viartańnie. Dušeŭny bol, usie lubimaje, što tam zastałosia — heta ŭsio naša. Pa ciapierašnich adčuvańniach mahu paabiacać, što my nie zadumvajučysia viarnulisia b u Biełaruś, choć i bačym, što va Ŭkrainie bolš mahčymaściaŭ, bolšy medyjny rynak. Ciapier my b dakładna viarnulisia. Kali b była takaja mahčymaść.
