Akuna Matata! Zanzibar — heta nie tolki seks biez abaviazkaŭ
Mnohija jeduć u Afryku ŭ pošukach seksu biez abaviazkaŭ. Ale vostraŭ Zanzibar — heta jašče i najčyściejšy akijan, rodny dom Fredzi Merkjury, pieraplacieńnie afrykanskaj i arabskaj spadčyny i mahčymaść adklučycca ad kavidnaj tryvohi. Tolki turystam tut treba być pilnymi, piša Źmicier Kaśpiarovič.
Depositphotos.com.
U čas pandemii ŭschodnieafrykanskaja dziaržava Tanzanija źjaŭlajecca adnoj ź niešmatlikich krain, kudy dla biełarusaŭ adkryty ŭjezd. Samym tannym sposabam naviedać archipiełah Zanzibar, što ŭvachodzić u jaje skład, akazaŭsia turpakiet z Kijeva: 1000 dołaraŭ na čałavieka z pražyvańniem u čatyrochzorkavym hateli i viza za 50 dołaraŭ prosta ŭ aeraporcie. U realnaści, praŭda, hatel nie daciahvaŭ da dźviuch zorak, a pa prylocie daviałosia dapłacić jašče 50 dołaraŭ źvierchu, kab nie zhubić try hadziny ŭ čerhach na mytniu i da pamiežnikaŭ. U Afrycy tak časta byvaje.
Zanzibar — archipiełah z 75 astravoŭ u Indyjskim akijanie, kala ŭschodniaha ŭźbiarežža Afryki. Ahulnaja jaho płošča — 2654 km2, što pryblizna roŭna płoščy bujnoha biełaruskaha rajona, nakštałt Łuninieckaha ci Rečyckaha. U 1964 hodzie Zanzibar abjadnaŭsia z Tanhańjikaj u supolnuju dziaržavu, nazvu jakoj skłali ź dźviuch: Tanzanija. Bolšaja častka archipiełaha składaje aŭtanomiju ŭ składzie Tanzanii z ułasnymi parłamientam, prezidentam, ściaham i stalicaj u adnajmiennym horadzie Zanzibar.
Biez prablem
Paśla dysnejeŭskaha multfilma «Karol Leŭ» 1994 hoda fraza «Akuna matata!» (litaralna «Nijakich prablem!», «Nie biady!») stała brendam, jaki pradaje. Užo ŭ aeraporcie Zanzibara joj sustrakajuć turystaŭ, i nadalej vy budziecie čuć jaje bieź pierapynku — razam z prapanovami kupić ekskursiju, suvienir abo marychuanu.
Aficyjnaja mova Zanzibara — suachili. Taksama tut havorać na inšych movach bantu i varyjantach arabskaj movy, i ŭsiudy razumiejuć anhlijskuju. Ale mienavita hety vyraz na suachili ŭvasablaje miascovuju fiłasofiju žyćcia.
«Akuna matata» — heta adnačasova i «Rady vitać», i «Biez prablem», i «Nie parsia», i «Mnie ŭsio adno», i «Dy nie dury sabie hałavy». «Nie pracuje duš? Akuna matata, druža!» Heta častka miascovaj kultury: nie zvažać na prablemy i, adpaviedna, nie vyrašać ich.
Aŭtar hetaha artykuła Źmicier Kaśpiarovič ź miascovym žycharom na fonie baababa ŭ nacyjanalnym parku Mikumi ŭ kantynientalnaj Tanzanii. Z archiva aŭtara
Luby turyst dla miascovych žycharoŭ — heta «mzunhu», što značyć «zamiežnik, nietutejšy», a taksama «čužyniec, u jakoha šmat lišnich hrošaj». Tamu ceny dla turystaŭ tut buduć u try-piać razoŭ bolšyja, čym dla svaich. Nažyvacca na turystach — zvyčajny dla ŭsioj Afryki sposab zarabić.
Kamienny Horad
U Kamiennym Horadzie stalicy Zanzibara. Z archiva aŭtara
Kamienny Horad — staraja častka stalicy Zanzibara. Heta architekturnaja piarlina archipiełaha, jana znachodzicca ŭ śpisie abjektaŭ historyka-kulturnaj spadčyny JUNIESKA. Arabskija kvartały zavarožvajuć svajoj aŭtentyčnaściu. Dziasiatki miačeciaŭ, katalickija i pratestanckija chramy, Stary port, pałac sułtanaŭ — heta tolki nievialikaja častka abjektaŭ, jakija varta tut pahladzieć. Pierasoŭvacca pa vuzkich vułačkach možna tolki pieššu.
Raz-poraz sustrakajucca znakamityja zanzibarskija dźviery z šypami na ŭvachodach u damy. Kožnyja dźviery — pradmiet mastactva. Koliś šypy słužyli dla abarony žytła ad słanoŭ, jakich ciapier na archipiełahu, na žal, nie zastałosia.
Fredzi Merkjury.
Na Zanzibary ŭ 1946 hodzie naradziŭsia słynny salist hurta Queen Fredzi Merkjury. Jaho sapraŭdnaje imia było Faruch Bułsara, jon naradziŭsia ŭ iranska-indyjskaj siamji. U jahonym domie ŭ Kamiennym horadzie ciapier znachodzicca muziej śpievaka, a kala doma ŭ dzionny čas zaŭsiody taŭkucca dziasiatki turystaŭ.
Faruch Bułsara ŭciok z Zanzibara ŭ Brytaniju razam ź siamjoj u 1964 hodzie, padčas revalucyi. Turystyčny kult Merkjury na Zanzibary niejak spałučajecca z tatalnaj nieciarpimaściu da hiejaŭ — adnapołyja adnosiny tut ličacca złačynstvam i karajucca až da pažyćciovaha źniavoleńnia. Depositphotos.com by Buurserstraat38, Stylepics
U centry Kamiennaha Horada i na prylehłych da jaho vulicach — rynak, dzie pradajuć sadavinu i harodninu. Ekzatyčnyja dla nas rambutany, marakuju, duryjany dy inšaje tut možna kupić litaralna za kapiejki.
Jašče niadaŭna turystyčnaj admietnaściu byŭ Dom cudaŭ (Biejt-al-Chukum): pałac, pabudavany ŭ 1883 hodzie dla druhoha sułtana Zanzibara jak paradny. Domam cudaŭ jaho nazvali praz toje, što heta byŭ pieršy budynak na Zanzibary, u jakim była elektryčnaść, i pieršy va Uschodniaj Afrycy, u jakim byŭ lift. U pačatku 2000-ch u budynku zrabili Muziej kultury suachili, ale 25 śniežnia 2020 hoda jon častkova razburyŭsia. Idzie rekanstrukcyja.
Dom cudaŭ, fota 1907 hoda. Wikimedia Commons
Dom cudaŭ, fota 1 studzienia 2021 hoda. Wikimedia Commons
Žyvy tavar
Rynak raboŭ — rajon Kamiennaha Horada, ź jakim źviazana samaja haniebnaja častka historyi Zanzibara. Ad časoŭ poźniaha Siaredniaviečča da 1873 hoda (hod admieny rabstva) vostraŭ byŭ asnoŭnaj pieravałačnaj bazaj handlu rabami dla ŭsioj Uschodniaj Afryki. Sotni tysiač raboŭ prajšli praź nievynosnyja pakuty ŭ čakańni adpraŭki ŭ roznyja častki śvietu.
U pačatku II tysiačahodździa našaj ery Zanzibar byŭ zručnaj, abaronienaj havańniu dla handlu śpiecyjami dy słanovaj kostkaj i raśćviŭ mienavita jak port. U 1503—1504 hady jon staŭ častkaj Partuhalskaj impieryi, i heta partuhalcy ŭ siaredzinie XVII stahodździa raspačali tut nadzvyčaj prybytkovy handal rabami. U 1698 hodzie Zanzibar trapiŭ pad kantrol arabskaha sułtana Amana. I nastupnyja dva stahodździ tranzit žyvoha tavaru praz Kamienny horad tolki ros.
Ad poźniaha Siaredniaviečča da 1873 hoda vostraŭ byŭ pieravałačnaj bazaj handlu rabami dla ŭsioj Uschodniaj Afryki. Sotni tysiač ludziej prajšli tut praź nievynosnyja pakuty. Praz hod paśla admieny rabstva brytancami na płoščy Rynku raboŭ pačali budavać vialiki anhlikanski sabor. Ciapier pobač z saboram znachodzicca manumient: u kvadratnaj jamie ŭ poŭny rost stajać piać postaciaŭ. Depositphotos.com by Giuseppemasci.me.com
Praz hod paśla admieny rabstva brytancami na płoščy Rynku raboŭ pačali budavać vialiki anhlikanski sabor. Ciapier pobač z saboram znachodzicca manumient: u kvadratnaj jamie ŭ poŭny rost stajać piać fihur zakavanych u łancuhi raboŭ.
Džulius Ńjerere
Pieršym kiraŭnikom Tanzanii byŭ Džulius Ńjerere (Jiulius Nyerere). Jaho tut šanujuć jak baćku nacyi, choć nie ŭsie z hetym zhodnyja.
U paraŭnańni z mnohimi inšymi afrykanskimi kiraŭnikami, Ńjerere nie byŭ žorstkim dyktataram i nie vyłučaŭsia ni ekscentryčnaściu, ni kleptamanijaj Mabutu Sese Seka (Zair), Žana Biedela Bakasy (Centralnaafrykanskaja Respublika) ci Idzi Amina (Uhanda). Žyŭ ścipła i paśladoŭna realizoŭvaŭ svaje idei. Tanzanija — adna ź niešmatlikich krain Afryki, dzie dziaržaŭnaja mova — suachili, a nie kałanijalnaja.
Sfarmiravany pad upłyvam zachodnich levych idej, Ńjerere sprabavaŭ pabudavać u Tanzanii sacyjalizm z afrykanskim abliččam. U Ńjerere spałučaŭsia i sacyjalist, marksist, i afrykanski nacyjanalist. Jon trymaŭ dystancyju ad SSSR i bałansavaŭ miž Kitajem i levymi jeŭrapiejskimi dy amierykanskimi lidarami. Mnohija ź jaho ekanamičnych idej, naprykład kalektyvizacyja i ŭzbujnieńnie viosak, nie spracavali. A voś raźvićcio adukacyi i achovy zdaroŭja, naadvarot, mieli pazityŭny ŭpłyŭ na raźvićcio krainy.
«Vy nie možacie raźvić ludziej. Ale vy abaviazanyja dazvolić ludziam raźvivacca», — lubiŭ paŭtarać Ńjerere, jaki šmat pisaŭ i pierakładaŭ, u tym liku Uiljama Šekśpira, na suachili.
Jon byŭ samabytnym marksisckim fiłosafam, jahonaja teoryja nazyvajecca «Udžamaa», što pierakładajecca jak «siamiejnaść» — taki «afrykanski šlach raźvićcia sacyjalizmu abščynnaha typu»
Ńjerere kiravaŭ krainaj z 1961 da 1985 hoda, paśla čaho ŭ 63 hady pieradaŭ uładu pierajemniku, adnapartyjcu Ali Chasanu Mvińji — nie tak i časta takoje zdarajecca ŭ krainach treciaha śvietu. Pražyŭ jon u adstaŭcy — na radzimie — da 1999 hoda. Jaho šanujuć jak Mwalimu — na suachili heta značyć «nastaŭnik». A prezidenty Tanzanii paśla taho, darečy, choć zaŭsiody i naležać da adnoj, zasnavanaj Ńjerere ŭ 1977 hodzie partyi Čama Ča Mapinduzi (Revalucyjnaja partyja), rehularna mianiajucca, adbyŭšy pry ŭładzie dva praduhledžanyja Kanstytucyjaj terminy. Ciapierašni lidar Džon Mahufuli, jaki kiruje ź listapada 2015 hoda, dla Tanzanii ŭžo piaty prezident.
Na nahach tut nosiać samarobnyja sandali, zmajstravanyja na padešvach z aŭtamabilnych šyn. I typovyja jarkija branzalety. Deposiphotos.com by Olegdoroshenko
U cełym sacyjalistyčnaja Tanzanija nie pieražyła ekanamičnaha cudu. Z čym, praŭda, paraŭnoŭvać u Afrycy? Napeŭna, abjektyŭna možna — z susiedniaj Kienijaj, jakaja rabiła staŭku na kapitalizm i suviazi z ZŠA i Brytanijaj. Na siońnia Kienija prykładna ŭdvaja abhaniaje Tanzaniju pa svaim ekanamičnym uzroŭni. Z druhoha boku, marksiscki ekśpierymient susiedniaha Mazambika, jaki vybraŭ aryjentacyju na SSSR, pryvioŭ da hramadzianskaj vajny. Siońnia Mazambik udvaja biadniejšy za Tanzaniju.
Niahledziačy na pačatak zdabyčy hazu na šelfie i jaho hihanckija zapasy, Tanzanija pakul što jaho nie ekspartuje, a ŭvieś vykarystoŭvaje na ŭłasnyja patreby dla vypracoŭki elektryčnaści. U toj ža čas na ekspart iduć zołata i mnohija pramysłovyja tavary, a taksama tytuń, ryba, kava, arechi kiešju i prypravy.
Archipiełah Zanzibar taksama nazyvajuć astravami śpiecyj: tut vyroščvajuć muskatny arech (na fota), karycu, hvaździk i čorny pierac. Deposiphotos.com by Mbruska
Samalotam na safary
U aŭtanomiju Zanzibar uvachodziać dva bujnyja astravy: Piemba i Unhudža (Zanzibar), a taksama šmatlikija nienasielenyja vyspy. Treci nasieleny vostraŭ (Mafija) i rešta archipiełaha Zanzibar uvachodziać u skład Abjadnanaj Respubliki Tanzanija niepasredna. U kantynientalnaj častcy Tanzanii raźmieščanyja takija hieahrafičnyja vybitnaści, jak najvyšejšaja hara Afryki — vułkan Kilimandžara — i aziory Viktoryja i Tanhańjika.
Palot na samalocie ŭ nacyjanalny park Mukumi kaštavaŭ mnie 350 dołaraŭ. Z archiva aŭtara.
U rajonie Staroha porta možna arandavać łodačku i dabracca na joj da Prison Island, vyspy, na jakoj była pabudavanaja turma, jakaja nikoli nie vykarystoŭvałasia pavodle pryznačeńnia. Vyspa viadomaja papulacyjaj siejšelskich hihanckich čarapach, uzrost niekatorych pieraŭzychodzić 150 hadoŭ, a pamier pancyra — bolš za 1,5 mietra ŭ dyjamietry.
Jarkim uražańniem dla mianie było padarožža na safary z Zanzibara ŭ kantynientalnuju Tanzaniju. Samy tanny varyjant, jaki ja znajšoŭ, — adnadzionny samalotny tur u nacyjanalny park Mikumi (350 dołaraŭ). Vyhodna, što samalot pryziamlajecca adrazu ŭ parku i zastajecca bolš času na ahlad žyvioł u žyvoj pryrodzie.
Mnie ŭdałosia pabačyć ilvoŭ, žyrafaŭ, słanoŭ, hipapatamaŭ, krakadziłaŭ, barodavačnikaŭ, ziebraŭ.
Realny žyraf kala samaj darohi. Depositphotos.com by Daveprimov
Vaśminohi i łobstary
Košt viačery biez ałkaholu na adnu asobu ŭ samaj prościeńkaj kaviarni pačniecca ad 10 dołaraŭ. Zatoje napoi možna prynosić z saboj (zvyčajna heta kańjahi — džyn miascovaj vytvorčaści, 4 dołary za paŭlitra).
Smažanyja ščupalcy vaśminoha z rysam. Da ryby i praduktaŭ mora tut padajuć kavałak łajma. Depositphotos.com by Olegdoroshenko
U mieniu vy znojdziecie pa adnoj-dźvie stravy z kurycy i jałavičyny, astatniaje — heta morapradukty. Voś standartny śpis amal luboj restaracyi: vaśminoh smažany, vaśminoh na hryli, vaśminoh u kakosavym małace, kalmary smažanyja i na hryli, łobstary, krevietki. Taksama roznaja ryba: barakuda, darada, akuła, tuniec. Usio heta z bulbaj fry albo z rysam.
Vaśminoha varta pakaštavać: heta vielmi smačna.
Niebiaśpiečnyja vožyki
Turysty pryjazdžajuć na Zanzibar u pieršuju čarhu dziela čyściutkaha akijana, biełaśniežnych plažaŭ i ciopłaha nadvorja. Raj na ziamli — tak možna acharaktaryzavać hetaje miesca na karcie śvietu. Z papraŭkaj: nie ŭ zaleŭny siezon.
Čas u Zanzibary supadaje ź biełaruskim. Džetłahu nie budzie. Depositphotos.com by Shalamov
Samaje niebiaśpiečnaje — zachvareć na malaryju, i ŭ siezon zaleŭ na toje najbolej šancaŭ. Vakcyny ad jaje niama. Mienavita tamu turysty śpiać pad bałdachinami ź sietak — navat u suchi pieryjad, kali maskitaŭ vobmal.
Inšaja niebiaśpieka dla śvietłaskuraha turysta na Zanzibary — sonca. Archipiełah znachodzicca ŭ paŭdniovym paŭšarji, davoli blizka da ekvatara. Kremam treba karystacca abaviazkova, SPF 50 i vyšej. A lepš — chavacca pad parasonam: za hrošy jaho pastaviać tam, dzie vam zručna.
Jašče adna niebiaśpieka — marskija vožyki. Nastupić na takoha padčas adlivu vielmi prosta, a voś kab vyniać jaho kalučki, papamučyciesia. Jad marskoha vožyka nie śmiarotny, ale moža vyklikać alerhiju i anafiłaktyčny šok, a kali ihołki z zavusienicami zasiaduć hłyboka, daviadziecca iści da afrykanskaha chirurha.
Jość dach, ale niama voknaŭ
Turyzm — asnoŭnaja krynica dachodaŭ dla aŭtanomii, i dziakujučy hetamu načnyja kłuby dla turystaŭ tut — biaśpiečnaje miesca.
Masai pradajuć na plažach usialakija afrykanskija suvieniry. Depositphotos.com by Olegdoroshenko
Načny kłub na Zanzibary ŭjaŭlaje saboj budynak na pa´lach na bierazie akijana. Takaja typovaja miascovaja architektura: u budynka jość dach, ale niama voknaŭ. Udzień jon moža vykarystoŭvacca jak restaracyja.
Uvachod dla biełaha čałavieka kala 5 dołaraŭ u ekvivalencie. Na barnaj stojcy možna kuplać vypiŭku, vielmi niatannuju (40 mł romu — 3 dołary, kaktejl — 6—8 dołaraŭ). Ihraje žyvaja muzyka (barabany), jakaja mianiajecca na zvyčajnuju kłubnuju.
Jeŭrapiejskija žančyny z afrykancami, apranutymi pad masajaŭ. Depositphotos.com by Olegdoroshenko
Miascovyja žychary zusim nie suprać znajomstvaŭ z turystami. Parački — zvyčajnaja karcina: bieły mužčyna kala 50 hadoŭ u supravadžeńni 20—25-hadovaj miascovaj žycharki albo biełaja žančyna za 40 z maładym «masajčykam». Sapraŭdnych masai, praŭda, na Zanzibary niama: heta kačavoje plemia ŭ Kienii i Tanzanii. U ich słavutuju čyrvonuju vopratku tut ubirajucca achoŭniki i prosta maładziony: mabyć, jana dobra «pradaje».
Žyćcio ź plaža
Zanzibar — heta kraina treciaha śvietu. Siaredni zarobak čałavieka, jaki pracuje «ŭ poli», kala 30 dołaraŭ na miesiac — košt adnaho abiedu dla dvaich turystaŭ biez ałkaholu.
Zanzibarcy žyvuć u muravanych adnapaviarchovych damach biez vyhod, mohuć spać prosta na padłozie. Uviečary miascovyja albo iduć u miačeć, albo źbirajucca na televizar: niaredka — adzin na viosku. Jaho vystaŭlajuć na vulicu i staviać pierad im kresły.
Zialonaja čarapacha ŭ prazrystaj vadzie. Depositphotos.com by Kjorgen
Što novaha dla tych, chto zvyk da Čornaha i Bałtyjskaha moraŭ, — heta mocnyja prylivy i adlivy. Turysta adliŭ moža pastavić u niazručnaje stanovišča, kali ŭviečary ty idzieš u načny kłub pa bierazie akijana, a viartacca musiš pa pojas u vadzie.
U toj ža čas prylivy i adlivy — krynica dachodaŭ dla tutejšych. Uzdoŭž bierahoŭ archipiełaha stvoranyja cełyja fiermy: prosta ŭ piasok, naciahnuŭšy viaroŭku miž dźviuma pałkami, žančyny vysadžvajuć kaštoŭnyja vodaraści, bahatyja na naturalnyja zahuščalniki — ahar-ahar i karahinany.
Žančyny źbirajuć uradžaj vodaraściaŭ. Wikimedia Commons
U čas adlivu možna chadzić pa dnie akijana i nazirać za žyćciom roznych marskich stvareńniaŭ: naprykład, marskich zorak, jakich svabodna možna brać u ruki. A pakul vy ŭ čas adlivu razhladajecie marskija stvareńni, miascovyja na plažach pracujuć: źbirajuć akijanskich račkoŭ i vaśminohaŭ — mahčyma, vam ža na viačeru.
