«Tak, my ź Niaklajevym tancavali tanha ŭ mietro». Hutarka ź piśmieńnicaj Raisaj Baravikovaj
«Pra mnohich piśmieńnikaŭ chodziać samyja nievierahodnyja čutki», — zahadkava paśmichajecca paetka Raisa Baravikova. Vydumki pra siabie jana ŭžo nie pamiataje, ale raskazvaje toje, što było, — jak chavałasia ad łasia padčas kamandziroŭki, tančyła ŭ mietro z Uładzimiram Niaklajevym, zakachałasia ŭ navukoŭca, što adramantavaŭ jaje chaładzilnik, i dahetul ź im u šlubie.
Raisa Baravikova — aŭtarka intymnaj liryki i dziciačych knih. Pracavała redaktarkaj kinastudyi «Biełaruśfilm», časopisaŭ «Alesia», «Maładość».
«U spadčynu atrymała abraz, jaki prajšoŭ pakaleńniaŭ šeść našaha rodu»
«Naša Nina»: Vy naradzilisia na Paleśsi. Što ŭ vas ad palešukoŭ zachavałasia?
Raisa Baravikova: Navat nie viedaju… Dumaju, što ŭsie stahodździ historyi štości ŭkładali ŭ maje hieny, rod. Ja naradziłasia ŭ Biarozaŭskim rajonie i zajmałasia historyjaj svajho kraju. U nas raka Jasielda praciakaje, a ŭ jaje jość vytok — Krečat. Ja ź dziacinstva zadumvałasia, adkul ža takaja nazva. Dyk voś Krečat — heta stepavaja ptuška rodu sakalinych. Kali vyvučała hetaje pytańnie, ja čytała krynicy, karystałasia łohikaj. Liču, što ŭ hłybokaj staražytnaści mienavita na bierahach Jasieldy sialiłasia sarmackaje plemia jacyhaŭ…
Byŭ adzin mistyčny vypadak. Niedzie ŭ 2011 hodzie my ź dziciačaj piśmieńnicaj Alenaj Masła jeździli ŭ Vilniu na mižnarodnuju knižnuju vystaŭku. Voś-voś musiła być adkryćcio. Ja adyšła, i raptam kala harderobu niejki pažyły mužčyna źviarnuŭsia da mianie: «Vy, napeŭna, ź biełaruskaha Paleśsia?» Mianie heta tak uraziła. U Vilni, nieznajomy čałaviek… Kažu: a jak vy zrazumieli? «A ja heta adčuŭ pa vašaj enierhietycy. Tolki ad biełarusaŭ, narodžanych tam, dzie šmat vady, asablivaja enierhietyka sychodzić». Ale tut mianie niechta huknuŭ, pačałosia adkryćcio, aficyjoz, i kali ŭžo praz hadzinu ŭsio skončyłasia, ja pabiehła da taho harderobu, ale čałavieka tam nie było.
«NN»: U vašaj siamji ža jość relikvii, jakija pieradajucca z pakaleńnia ŭ pakaleńnie?
RB: Mnie ŭ spadčynu pierajšło vialikaje lusterka. Dzied kupiŭ jaho niedzie na kirmašy ŭ Biarozie ŭ 1930-ja hady. A potym padčas vajny našu viosku palili niemcy. Z susiedniaj vioski viečaram niechta papiaredziŭ, tamu ludzi pa chutarach raźbiehlisia, a zastalisia tolki staryja, u tym liku i maja prababula. Samaje kaštoŭnaje zakapali, doma pakinuli tolki rečy pieršaj nieabchodnaści. Kali naša chata zaharełasia, prababula kinułasia ŭ jaje i pačała vynosić toje, što jašče zmahła. Hetaje lustra zakinuła ŭ harod miž razorami. I mama potym raskazvała: viartajemsia z chutaroŭ, dzie chavalisia, a na miescy chaty tolki pieč staić abpalenaja i kala jaje babula z hetym vialikim lustram u rukach, i žar ad spalenaha biarvieńnia adbivajecca ŭ im.
Paśla vajny heta było adzinaje lustra na ŭsiu viosku. I tamu da dzieda i baby prychodzili jaho prasić, kali viasielli pačalisia. Kolki par, jakija brali šlub, i žar vajny adbilisia ŭ tym lustry.
Na hetym zdymku budučaj piśmieńnicy 4 hady.
A jašče jość staražytny abraz, zacałavany maimi svajakami pa krajach, jaki prajšoŭ pakaleńniaŭ šeść našaha rodu. Kazali, što jaho niejki manach daŭ. U Biarozie ž stajaŭ klaštar, pry im byŭ kaścioł. Potym paśla paŭstańnia 1830-1831 kaścioł zakryli, a manachaŭ z kiellaŭ pieraviali ŭ viosku Sihnievičy, što niedaloka.
«NN»: Jak vas zaniesła ŭ žurnalisty, pryčym u hazietu inšaha rajona?
RB: Ja adrazu paśla škoły nie pastupiła na fiłfak — nie chapiła adnaho bała. I kali nie prajšła, vyrašyła na tydzień pajechać da svajakoŭ u Bychaŭ. A byŭ u mianie sšytak z vučnioŭskimi vieršami. Ja pakazała jaho ŭ redakcyi bychaŭskaj rajonnaj haziety. Tady hałoŭnym redaktaram byŭ simpatyčny čałaviek, vopytny žurnalist Hieorhij Barysaŭ. Jon vietliva mianie sustreŭ, kaža: «A ja tut konkurs pravodžu, u nas jość volnaja adzinka karespandenta. Chłopcy-pretendenty zaŭtra jeduć u Hrudzinaŭskuju škołu-internat pisać repartaž, kali chočacie, možacie dałučycca».
Pryjechali ŭ tuju Hrudzinaŭku, chłopcy stali dyrektara rasšukvać, a ja źviarnuła ŭvahu na dziciačyja fotazdymki, jakimi byli abviešany ścieny ŭ kalidory. I ja repartaž pačała z hetaha. Vidać, liryčny ŭstup redaktara začapiŭ. Ale jon chacieŭ uziać chłopca. Bo karespandent — heta kamandziroŭki, artykuły pra zaatechnikaŭ, ahranomaŭ. Tamu jašče adzin konkurs nam naładziŭ — repartaž ź miascovaha elevatara. Chłopcy znoŭ pajšli damaŭlacca z kiraŭnictvam, a ja padyšła da kiroŭcaŭ, parazmaŭlała ź imi. Adnym słovam, mianie ŭziali na pracu.
Ja hod tam pracavała. Adnojčy viartałasia z kamandziroŭki i spaźniłasia na rejsavy aŭtobus. Heta byŭ pačatak sakavika, śniehu šmat, maroz. Jechała na paputcy da pavarotu na Bychaŭ. Užo źmiarkajecca, da horada kiłamietraŭ siem praź les pieššu. I voś ja idu — i raptam napieradzie niešta vialikaje, ciomnaje. Uzradavałasia, dumała, što niechta viazie siena na kalosach i moža mianie padvieźci. A tut hladžu — łoś ahromnisty. Ja spałochałasia strašenna, kubaram z adchonu palacieła, z paŭhadziny lažała ŭ śniezie hłybokim, pakul narešcie łoś nie pacokaŭ praz darohu. Užo kali pačuła, što sučča traščyć u inšym baku, vykaraskałasia z adchonu i biehła — heta byŭ sapraŭdny kros. Takaja voś praktyka ŭ 18-hadovaj dziaŭčyny.
«Jak možna pisać pa-biełarusku, a žyć u Maskvie ci niejkim jeŭrapiejskim horadzie?»
«NN»: Vy vučylisia ŭ elitarnym Maskoŭskim litaraturnym instytucie. Praŭda, što zaliki chadzili zdavać u Kreml?
RB: Sprava ŭ tym, što ŭ tyja časy — hety byŭ pačatak 1960-ch hadoŭ — u kožnaj respublicy byłoha Savieckaha Sajuza ŭsia dziaržaŭnaja dakumientacyja viałasia na nacyjanalnaj movie. I tamu ad kožnaj respubliki ŭ Maskvie pry Saviecie ministraŭ SSSR pracavali pierakładčyki. Ad Biełarusi tady byŭ prazaik Aleś Rybak. Niekalki hadoŭ hetaja ŭstanova ź pierakładčykami znachodziłasia ŭ Kramli. Tady ž Alesia Piatroviča zaprasili vykładać našaj hrupie biełaruskich studentaŭ rodnuju movu, kab my nie zabylisia ŭ Maskvie jaje.
A jak byvaje ŭ studenctvie? Časam nie paśpiavali zalik atrymać, a chaciełasia zimoj na niekalki tydniaŭ chutčej na kanikuły da baćkoŭ pajechać. Tamu chadzili da Spaskaj viežy, Aleś Piatrovič byŭ svaim čałaviekam.
«NN»: A jak vam, pačynajučaj paetcy, udałosia pračytać vieršy Bułatu Akudžavie?
RB: U Maskvie ja svaim nastaŭnikam liču paeta Lva Ozierava, jaki vioŭ u nas sieminary. Ale tak atrymałasia, što ŭ mianie byli siabroŭskija adnosiny z ruskim piśmieńnikam Uładzimiram Maksimavym. I voś jakraz jon tym časam byŭ vialikim siabram z Bułatam Šałvavičam. Niejak adzin maskoŭski mastak zaprasiŭ słynnaha paeta z žonkaj da siabie ŭ majsterniu. Akudžava ŭziaŭ z saboj Uładzimira Maksimava, a jon zaprasiŭ mianie.
I kali ŭžo papili kavy, zapalili kamin, i ŭsie pačali prasić Akudžavu niešta praśpiavać, jon zahadkava pahladzieŭ na mianie i skazaŭ: «A ja nie mahu, tut prysutničaje jašče dama, jakaja piša vieršy na biełaruskaj movie, tamu niachaj pačytaje».
«NN»: Adnakurśniki zajzdrościli, kali daviedalisia?
RB: Dy nie. Uładzimir Maksimaŭ i inšych znajomiŭ z Bułatam Šałvavičam, dy i sam cikaviŭsia biełaruskaj litaraturaj. Naprykład, naš piśmieńnik Aleh Ždan źviartaŭsia da Maksimava, kab toj pahladzieŭ jaho prozu.
U tyja časy pamiž litaraturnaj moładziu i kłasikami, asabliva ŭ asiarodku instytuta, niaredka byli siabroŭskija adnosiny. Viadomyja paety byli našymi vykładčykami, šmat chto ź ich sam litaraturny instytut zakančvaŭ.
Ja była na druhim kursie, kali ŭ mianie napisaŭsia vierš, jaki vielmi spadabaŭsia Ozieravu — «Ja dziaŭčynka na šary». I jon zaprasiŭ mianie na vialiki litaraturny viečar, dzie byŭ viadučym. Na im vystupaŭ Robiert Raždziestvienski, Silva Kapucikian.
I sa mnoj adbyŭsia vialiki kazus tady. Ujaŭlajecie, dziaŭčynka, jakaja tolki ŭvachodzić u litaraturu, z Bychava pryjechała i nie viedała, jak što. Usie pryjšli vielmi prosta apranutyja — chto ŭ śvitary, chto ŭ pinžačku. A ja — u sukiency, z kapronavym žabo, jakoje tady było ŭ modzie, śviatočnaj, chutčej dla balu.
Raspranułasia, ahledziełasia… i raspłakałasia. Skazała Lvu Ozieravu: ja nie budu vystupać, mnie niajomka. Jon usio zrazumieŭ. U jaho pad pinžakom byŭ pułovier piasočnaha koleru, i jon źniaŭ jaho, skazaŭ, što heta padydzie i ŭsio budzie narmalna. Atrymałasia navat modna. I tady ja ŭžo pračytała vierš.
A samaje pieršaje majo litaraturnaje vystupleńnie było ŭ Bychavie. Kali ja pracavała ŭ «Majaku Prydniaproŭja», adnojčy ŭvosień da nas pryjechali Alaksiej Pysin i Vasil Matevušaŭ. Redaktar vyklikaŭ mianie da siabie: «Raja, paznajomciesia, heta našy viadomyja paety». I tady ž byŭ arhanizavany ŭ Domie kultury litaraturny viečar, zaprasili mianie. Heta było takoje chvalavańnie — pamiataju, potym niekalki načej nie spała.
Darečy, mienavita dziakujučy Pysinu ja abaviazana svaim pastupleńniem u litaraturny instytut. Bo ja siabie ŭžo žurnalistam ličyła, mnie navat hałoŭny redaktar kazaŭ: damo rekamiendacyju, i na zavočnaje adździaleńnie žurfaka pastupiš. I ja mieła taki namier, mnie padabałasia žurnalisckaja praca, kamandziroŭki pa rajonie. Ale tut Pysin prapanavaŭ: Sajuz piśmieńnikaŭ moža dać rekamiendacyju ŭ litinstytut, vam tolki treba pasłać svaje vieršy i niekalki pierakładaŭ na tvorčy konkurs.
«NN»: Čamu paśla vučoby viarnulisia ŭ Biełaruś?
RB: Heta było pryncypova.
Ja maładaja dziaŭčyna była, i, zrazumieła, mahła praz šlub zastacca ŭ Maskvie. Ale mnie važna było viarnucca dadomu, bo ja była biełaruskaj paetkaj. Jak možna pisać pa-biełarusku, a žyć u Maskvie ci niejkim jeŭrapiejskim horadzie? Na čužynie nikoli biełaruskim piśmieńnikam, ja tak liču, nie stanieš. Treba žyć tam, adkul karani, adkul rod.
Ja, darečy, zaŭždy pisała vieršy, tolki kali prychodziła natchnieńnie. I jak tolki adčuła, što, skarystoŭvajučy vopyt, mahu ŭziać i, viedajučy niejkija tajamnicy, skłaści vierš, pačała šukać, u jaki litaraturny žanr ja mahu pierajści z paezii. I pierajšła ŭ dziciačuju litaraturu.
«Ja nie ŭpisvałasia ŭ dziaržaŭny sajuz piśmieńnikaŭ, mnohich litarataraŭ adtul prosta nie viedała»
«NN»: Jak u tyja hady žyła litaraturnaja bahiema Minska?
«NN»: Ja dumaju, što paniaćcie «bahiema» troški pierabolšana.
U polskaha litaraturaznaŭcy Jana Parandoŭskaha, jaki zajmaŭsia psichałohijaj tvorčaści, mnie zapomniłasia fraza: kali b čytačy viedali, kolki hienijalnych tvorach naradziłasia ŭ papirosnym dymie. Ja liču, što piśmieńnikam abaviazkova treba źbiracca niedzie razam. I viečary pravodzić u tym samym cyharetnym dymie i, mahčyma, za čarkaj ci kavaju.
My maładyja vielmi lubili čytać adno adnamu. Źbiralisia ŭ Domie litarataraŭ na vulicy Frunze. Tam tady byŭ bar, i kožny tydzień pravodziłasia litaraturnaja piatnica, dzie prachodzili vystupleńni paetaŭ.
U mianie navat zastałosia zaprašeńnie na maju paetyčnuju piatnicu — niekalki hadoŭ tamu jaho pieradaŭ Anatol Kłyška, ź jakim my ŭ adnym padjeździe žyviem. Pryčym kłasiki prychodzili na tyja čytańni. I Maksim Tank moh zazirnuć, i Nił Hilevič — dla nas heta była takaja padtrymka!
Kažuć, što piśmieńniki padzialajucca na dźvie katehoryi: adnym treba, kab ich chvalili, a druhim naadvarot — da ich natchnieńnie prychodzić, kali ich krytykujuć. Ja asabista liču, što paetaŭ treba padchvalvać.
Darečy, pra psichałohiju tvorčaści. Pamiataju, na pačatku 1980-ch hadoŭ my siamjoj z centra Minska pierajechali na Paŭdniovy Zachad. Ja novyja hardziny ŭ pakojčyku paviesiła. Sadžusia za stoł — i ŭsio, nie idzie, nie zdolnaja ničoha napisać. Praź niekalki tydniaŭ ja zdahadałasia, u čym sprava. U raniejšaj kvatery ŭ mianie byli hardziny ŭ kalarovyja razvody, a tut ja paviesiła bialutkija. Ja tady musiła pamianiać štory — i ŭsio narmalna stała.
«NN»: Z kim z paetak svajho pakaleńnia siabravali?
RB: Nas zaŭždy bačyli ŭtraich — Ženia Janiščyc, Taisa Bondar i ja. U 1988 hodzie Ženi nie stała, u 90-ja hady niejak razyšlisia z Taisaj i hadoŭ vosiem nie pierazvońvalisia. My prosta vielmi roznyja pa charaktarach. Taisa ličyła, što ja zališnie naiŭnaja, choć sama ja tak zusim nie dumaju. Mianie heta vielmi złavała. A potym Taisa była bolš volny čałaviek: darosły syn, muž — mastak. A ŭ mianie małyja dzieci i muž-navukoviec. Ja bolš była zaniata chatnimi spravami, a siabroŭstva vymahaje času.
«NN»: Vy ŭ 1990-ch atrymali Dziaržaŭnuju premiju imia Janki Kupały. Jakija bonusy heta davała?
RB: Tady ŭ hrašovym vymiareńni heta była maleńkaja suma. Ale dla piśmieńnika atrymać dziaržaŭnuju premiju vielmi pryjemna. Mnie było važna, što mianie zaŭvažyli, adznačyli. Piśmieńnik pavinien uznaharody atrymlivać.
Premiju ŭručyli za zbornik «Lusterka dla samotnaj» — dumaju, tamu, što tudy ŭvajšła histaryčnaja drama «Barbara Radzivił». Ja pracavała ŭ časopisie «Alesia», kali pryjšoŭ litaraturaznaŭca Marjan Viž (my tady ź im i paznajomilisia) ź vializnym falijantam — u im byŭ pieradruk biełaruskich letapisaŭ. Kaža: «U mianie da vas prośba. Na hetaj staroncy — historyja kachańnia Barbary Radzivił i Žyhimonta Aŭhusta. Napišycie histaryčnuju dramu. U vas pavinna atrymacca, vam Barbara Radzivił dapamoža». Śmiajusia: jak jana mnie moža dapamahčy? A jon: «U vas inicyjały lusterkavyja, i ŭ hetym jość štości mistyčnaje».
100-y śpiektakl «Barbara Radzivił» u Respublikanskim teatry biełaruskaj dramaturhii, 2002 hod.
«NN»: Pra svoj hučny sychod ź dziaržaŭnaha sajuza piśmieńnikaŭ nie škadavali nikoli?
RB: Nie. Ja nie ŭpisvałasia tudy, niejkija rečy mnie vielmi nie padabalisia. Mnohich litarataraŭ u hetym sajuzie ja prosta nie viedała i sumavała pa svaich. Mnie cikava było sa svaimi piśmieńnikami, z kim prašli maładyja hady, maładyja žadańni. Vydatny paet Lonia Drańko-Majsiuk, Viktar Hardziej…
U časy maładości Vałodzia Niaklajeŭ mianie šmat padtrymlivaŭ, i ja jaho. U mianie jość vierš «Francuzskaje tanha ŭ mietro ź Niaklajevym». My sapraŭdy kali byli maładymi, tancavali tanha na płatformie ŭ mietro Płošča Pieramohi. Nastroj taki byŭ, tolki paety na takoje zdolnyja. Ludzi tam abałdzieli ŭsie, rasstupilisia i potym navat apładziravali.
«NN»: Vam paśla sychodu z sajuzu nie stavili pałki ŭ koły?
RB: Takoha nie było. Praŭda, z redkalehii vykreślili, nie tolki «Maładości», ale i inšych vydańniaŭ. Ale mianie cikaviła ŭžo zusim inšaje — pačali źjaŭlacca ŭnuki, my z mužam napačatku 2000-ch nabyli siadzibu vialikuju ŭ Uździenskim rajonie. I ja akazałasia takoj spraŭnaj sialanačkaj! Ja lublu svaje kvietniki, harod, biaźmiežna lublu svaich unukaŭ. Ich u mianie piaciora: małodšaj try hady, starejšaj chutka 16 spoŭnicca, a traim unukam — 6, 7 i 9 hadoŭ.
«Ja viedaju psichałohiju mužčyn, tamu ŭ mianie ź imi bolš atrymlivałasia siabroŭstva»
«NN»: Kažuć, vy byli modnicaj i za savieckim časam mahli dastać deficytnyja rečy.
RB: Dastavać ja ničoha nie ŭmieła, ale mieła švačku ŭ Zialonym Łuzie. Fasony sama prydumlała, prychodziła da jaje, i my fastryhavali. Było adno atelje, dzie mahli pašyć pryhožy kapialušyk, u maniery, skažam, XIX stahodździa. Napeŭna, dla hetaha i dajecca maładość, kab prydumlać adzieńnie dla siabie.
Ja navat u svaim žyćci pracavała na cahielni, tolki nie śmiejciesia.
Sprava ŭ tym, što ŭ 9 kłasie ŭ nas było vytvorčaje navučańnie. Chłopcaŭ rychtavali na ślesaraŭ, a dziaŭčat na pradaŭcoŭ. I paśla ŭ mai, heta hod 1963, u nas praktyka ŭ haradskim univiermahu była. Ja patrapiła ŭ abutkovy adździeł. Boža, jaki tam byŭ abutak! Impartny, skurany, u modu ŭvajšła vysokaja-vysokaja špilka… Ale kaštavali tufli nievierahodna doraha, 45 rubloŭ. I kali ja zaiknułasia mamie, jana ledź nie abamleła. «Jakaja špilka? Pa-pieršaje, ty školnica, a pa-druhoje, chiba možna za takija hrošy kuplać abutak?»
I tut ja idu pa vulicy i na słupie čytaju abjavu, što miascovaja cahielnia zaprašaje na pracu na farmavańnie cehły-syrca padletkaŭ i žančyn nizkaha rostu. Cehła prasušvałasia ŭ nizieńkich pavietkach — z vysokim rostam tudy nie praleźci. Ja mamie skazała, što chaču miesiac papracavać. Jana tolki paśmiajałasia: nu pajdzi, praź dzień-dva źbiažyš adtul.
Ja adpracavała navat troški bolš jak miesiac i kupiła sabie bardovyja češskija špilki. Ich potym abuvała na školnyja viečary. I da ich nabyła jašče pryhožy vosieński palitončyk. Heta byŭ samy pieršy moj zarobak.
«NN»: Šmat ulublalisia ŭ žyćci?
RB: Nie, napeŭna. Pakolki ja starejšaja siastra dvuch bratoŭ, ja niejak viedaju psichałohiju mužčyn. Tamu ŭ mianie ź imi bolš atrymlivałasia siabroŭstva. Pryčym ja zaŭždy była vielmi viernaja siabram.
Jašče z časoŭ litinstytuta my siabravali ź Mišam Ptašukom, našym režysioram, my ziemlaki — jon ź Fiedziukoŭ, heta Lachavicki rajon Bieraściejščyny. Pamiataju, ad Sajuza piśmieńnikaŭ atrymała kvateru, a jon paśla niejkaha svajho filma nabyŭ pieršuju mašynu — «Žyhuli». I jon mianie pieravoziŭ — knižki, posud, adzieńnie. Potym, kali ja ŭžo była ŭ šlubie, naša siabroŭstva pierarasło ŭ siamiejnaje.
Ja davoli miralubny čałaviek, i mianie da takich ža ciahnuła. Sa mnohimi siabrami ja ni razu nie svaryłasia.
«NN»: A hałovy šmat kamu ŭskružyli?
RB: Pra mnohich tvorčych ludziej chodziać samyja nievierahodnyja čutki. Mnie darečy, padabałasia heta. Ciapier mnoha rekłamy, a ŭ toj čas nijakaj nie było. Tamu kožnaja dziorzkaja čutka — svojeasablivaja rekłama. Heta tolki mužčyny nie razumiejuć čamuści (uśmichajecca).
Nie viedaju, ci šmat u mianie ŭlublalisia. A kali b navat i viedała, to nie skazała b. Ja amal 40 hadoŭ u šlubie, kachaju i pavažaju svajho muža — ja vyšej takich rečaŭ.
Bolš za toje, zakachacca ž možna nie tolki ŭ znajomaha. Bolš kaštoŭnaje płataničnaje kachańnie. Zakachacca možna — i ja tak najčaściej rabiła — u mužčynu, jakoha raptam pabačyš na teleekranie, ź jakim vypadkova sustreniešsia ŭ elektryčcy. Ty nie viedaješ, chto jon, a ŭ ciabie moža naradzicca ź dziasiatak vieršaŭ, i čałaviek nie daznajecca pra heta.
Zakachacca možna navat u čałavieka, jakoha daŭno niama. Kali ja była ŭ trecim ci čaćviortym kłasie, pryśniła son, dzie za partaj siadzieŭ Napaleon Orda. Zusim juny čałaviek, ź ciomna-kaštanavymi vałasami, u biełaj kašuli z šyrokimi rukavami, uziatymi la zapiaścia na humku, u šaŭkovaj kamizelcy. I potym ja ŭsio žyćcio cikaviłasia losam i tvorčaściu Ordy. Ja b mahła zakachacca ŭ takoha čałavieka. Mnie chaciełasia ŭnutrany partret jaho skłaści, i ja navat pačała vyvučać jaho haraskopy.
«NN»: A kali kazać pra litarataraŭ tady, chto ličyŭsia zajzdrosnym žanichom?
RB: Ja nie viedaju, tamu što my, dziaŭčaty, nikoli pra heta nie dumali. Čamu? Bo vielmi ciažka, kali siamja z tvorčych ludziej. Usio ž taki tvorčy čałaviek troški nie ad hetaha śvietu, i ŭ jaho šmat dziŭnaściaŭ, jakija jon sam nie moža vytłumačyć. I kali dva piśmieńniki ŭ pary, to abaviazkova adzin štości ŭ tvorčaści stracić. Heta tak pryrodaju zadumana było.
U našaj siamji 40 hadoŭ damastroj. Ja całkam padparadkoŭvajusia mužu. Nie jon mnie, a ja jamu padaju kavu.
«Nikoli doma nie čytaju svaich vieršaŭ, tamu niama nijakich padstaŭ, kab raŭnavać»
«NN»: Jak paznajomilisia z mužam?
RB: Kali Miša Ptašuk dapamahaŭ mnie pierajechać na novuju kvateru, moj nievialiki chaładzilnik sapsavaŭsia. Mator tak burkacieŭ mocna, što ściana dryžeła. Adnojčy da mianie zajaviŭsia susied źnizu i skazaŭ: vyklikajcie majstra, u nas ściana treskajecca. Ja nie vyklikała, dla mianie heta vielmi turbotna. Tady jon pryjšoŭ znoŭ i prapanavaŭ: a možna ja vaźmu siabra, u jakoha załatyja ruki, i jon usio zrobić? I pryjšoŭ ź Siarhiejem — heta byŭ moj budučy muž. Mianie ŭraziła toje, što jon chutka ŭsio adramantavaŭ, a jaho — što ŭ mianie tak šmat praduktaŭ u chaładzilniku. Kažuć ža, što šlach da mužčyny praz straŭnik. Jon, vidać, padumaŭ: boža moj, na jakuju ja haspadyniu patrapiŭ (žartuje). Ja na try hady starejšaja za svajho muža, ale heta roźnica nam nie zaminała.
«NN»: Vy adrazu zakachalisia, jak jon pryjšoŭ ramantavać chaładzilnik?
RB: U pryncypie tak, ja adrazu adčuła, što ŭ jaho załatyja ruki i nie mienš załataja hałava. Što čałaviek adukavany i hruntoŭny, nie letucieńnik-paet (śmiajecca). My viasielle nie śviatkavali, spakojna raśpisalisia, jak robiać mnohija.
Raisa Baravikova kupaje dačku Alenu.
«NN»: A jon vas nie raŭnavaŭ? Usio ž taki viadomaja paetka, viečary, imprezy.
RB: Nie. Ja nikoli ŭ siamji nie čytaju svaich vieršaŭ, tamu niama nijakich padstaŭ, kab raŭnavać. Ja jak Leŭ Tałstoj — svaju «Krejcaravu sanatu» jon pad siańnik chavaŭ ad žonki.
«NN»: Muž pracuje dahetul?
RB: Tak. Jon u BDUIRy pracuje, doma za kampjutaram časta zaniaty. Kali my paznajomilisia, jon vykładaŭ va ŭniviersitecie. Ale dakładna nie mahu skazać, čym zajmajecca, — my nie ŭnikajem u spravy adno adnaho. Moj muž nie ŭsie maje knižki bačyŭ.
Jon vielmi razumny čałaviek. A žančyna pavinna ŭmieć canić rozum. Raniej u jaho byŭ čamadan roznych racyjanalizatarskich prapanoŭ. Uvohule Biełaruś niekali nazyvali zboračnym cecham Savieckaha Sajuza, u nas byli mahutnyja kanstruktarskija biuro. My siabravali z adnakurśnicaj, krytykam Ałaj Kabakovič, maci Hanny Kiślicynaj, dyk jaje muž u kancy 1960-ch, kali my byli studentkami, pa paŭhoda jeździŭ u kamandziroŭki ad zavoda Ardžanikidze ŭ Indyju. U nas była mocnaja ŭ techničnym płanie respublika i šmat razumnych mužčyn. Mnie kryŭdna, što hetyja ludzi redka źjaŭlalisia na ekranach televizaraŭ. Ale ŭ siońniašniaj Biełarusi vielmi mnoha razumnaj moładzi — heta spracavali hieny. Mahčyma, tamu nas i nazyvajuć ciapier krainaj ajcišnikaŭ.
«NN»: Vaš muž u sučasnych technałohijach taksama dobra raźbirajecca?
RB: Biezumoŭna. Mnie jaho supracoŭniki raskazvali, što jon tolki ruki prykładzie da kampjutara — i ŭžo viedaje, što ŭ im nie tak. Jon jak encykłapiedyja — i ŭ litaratury šmat viedaje, i ŭ historyi, fiłosafaŭ moža pracytavać. Adnym słovam, ja doŭha vybirała sabie muža i vybrała taho, kaho treba.
A ja sama ŭsio žyćcio nie ŭ ładach z technikaj. Navat nie ŭmieju pralnuju mašynu ŭklučać, muž heta robić. U mianie da hetych Kaladaŭ byŭ knopkavy telefon, a tut zrabili padarunak (kivaje na smartfon): užo viedaju, što tut — nadvorje, tut — fotazdymki, tut — zvanki, tut — naviny. Pakul tolki heta zasvoiła.
«NN»: A kim dzieci pracujuć?
RB: Jany taksama techničnaha składu. Dačka i ziać pracujuć u IT-kampanii. Syn — radyjoinžynier pa adukacyi, ale ŭładkavaŭsia mieniedžaram u kampaniju.
«NN»: Za hady žyćcia jakuju mudraść vy dla siabie vynieśli?
RB: Adna navuka była ŭ baćkoŭ, žyćcio pa-svojmu vučyła… Dumaju, hałoŭnaje — być dobrym čałaviekam. Paet pavinien abudžać dobryja pačućci ŭ ludziach.
A jašče ja zrazumieła, što samaja karotkaja adlehłaść u śviecie — heta čałaviečaje žyćcio. Tamu nie treba adkładać jaho na potym, hady laciać vielmi chutka.
