Pra pasiečanaha Lenina, pafarbavanaha Puškina i skandalnyja vykazvańni ŭ SIZA — vialikaja hutarka ź Pilipam Šaŭrovym
25-hadovy Pilip Šaŭroŭ try z pałovaj miesiacy adsiadzieŭ u SIZA na Vaładarskaha za toje, što razmalavaŭ ruki pomniku Alaksandru Puškinu čyrvonaj farbaj. Pravaabaroncy pryznali chłopca palitviaźniem. U vyniku jon atrymaŭ 1350 rubloŭ štrafu.
Kali Šaŭroŭ znachodziŭsia za kratami, zdaryŭsia adzin dziŭny epizod: śpiecsłužby vystavili ŭ internet videa, na jakim chłopiec hutaryć z pravaachoŭnikam, dajučy nie samyja pryhožyja acenki paplečnikam.
Pra ŭsio heta Pilip raskazaŭ u intervju «NN».
«Naša Niva»: Raskažy pra siabie.
Pilip Šaŭroŭ: Ja rodam ź Viciebska. Skončyŭ tam himnaziju ŭ centry horada. Tolki niadaŭna daviedaŭsia, što da 1937 hoda heta była polskaja himnazija. A potym represavali ŭsich nastaŭnikaŭ. Siońnia na sajcie ŭstanovy nidzie niama zhadki pra hetuju historyju. Dzieści hod tamu ja zacikaviŭsia pytańniem represij viciebskich nastaŭnikaŭ. Akazałasia, što takich było bolš za 50 čałaviek. Heta šalonyja ličby! Ja vučyŭsia na jurfaku BDU, ale ŭvieś čas cikaviŭsia historyjaj. Šmat udzielničaŭ u alimpijadach, u tym liku abłasnych.
«NN»: Kim pracavaŭ?
PŠ: Ja pracavaŭ u strachavańni, a da hetaha byŭ jurystam na dziaržaŭnym zavodzie. Heta było pa raźmierkavańni. Z zavoda syšoŭ u vojska na hod. Cikaviŭsia sportam: futbołam, handbołam, baskietbołam.
«NN»: Jak ciabie zaniesła ŭ «Małady front»?
PŠ: Ja nie mahu skazać, što ja siabra «Maładoha fronta». Ja siabie atajasamlivaju z šeraham arhanizacyj. Hramadskaj dziejnaściu staŭ zajmacca jašče ŭ škole — heta była kampanija «Jeŭrapiejskaja Biełaruś». Mnie tady było 14 hadoŭ. Potym udzielničaŭ u studenckich pratestach suprać płatnych pierazdačaŭ u 2015 hodzie. U 2016 hodzie dałučyŭsia da vajskova-patryjatyčnaha kłuba «Vajar». Šmat siłaŭ i času vydatkavaŭ na hety kirunak. Jak potym pakazała maja słužba ŭ vojsku, heta daje peŭny plon. Hod u vojsku ciabie moža zahartavać chiba psichałahična, a niejkija praktykavańni vykonvać možna navučycca i tak.
«NN»: U vojska pajšoŭ śviadoma?
PŠ: Nu jak, mianie pryzvali. Žadańnia kasić nie było — heta ž finansavyja vydatki na chabary. Było niejkaje žadańnie pahladzieć, jak tam jano. Ščyra kažučy, vajskovy pieryjad u maim žyćci byŭ samy składany.
«NN»: Što takoje siońnia biełaruskaje vojska?
PŠ: (doŭhaja paŭza). Heta miesca, dzie ludzi žyvuć za kalučym drotam. Jany nie majuć ničoha nieabchodnaha. Z chimičnych srodkaŭ jość tolki, skažam, piasok. Aŭtamat Kałašnikava možna čyścić tapkam, brudnaj anučaj i piaskom. Heta struktura, jakaja zastałasia niedzie ŭ XIX stahodździ. Tam jość prykmiety i fieadalizmu, i kapitalizmu, i kamunizmu. Naprykład, kali mnie niešta treba, to ja prosta idu i biaru, bo ŭsio ahulnaje, kali tolki niešta nie lažyć u vopratcy. Plus žorstkaja ijerarchija.
«NN»: Maješ na ŭvazie dziedaŭščynu?
PŠ: Tak, kaniečnie. Navat možna skazać «ustaŭščyna» — heta svojeasablivaja forma dziedaŭščyny. Heta kali aficer kaža, što ja tut hałoŭny «dzied» i dembiel. Samy jaskravy prykład, kali adny aficery bjuć inšych. Viadoma, što sałdaty taksama pierajmajuć taki dośvied.
«NN»: Ciabie bili?
PŠ: Nie, ja razmaŭlaŭ pa-biełarusku. Kali ty razmaŭlaješ pa-biełarusku, to ciabie nichto i palcam nie kranie. Ale heta nie pazbaŭlaje ad vykanańnia biessensoŭnaj pracy, jakoj zaniaty ŭvieś čas.
«NN»: Kali ty sioleta trapiŭ u izalatar, to ŭspłyła historyja, jak jašče, budučy studentam, ty ŭziaŭ mołat i pajšoŭ znosić pomnik Leninu. Raskažy pra heta.
PŠ: A što raskazvać? Ja vyrašyŭ źnieści pomnik Leninu. Abjechaŭ usie takija abjekty, abraŭ samaha biezabaronnaha. Vyjšaŭ unačy i staŭ vykonvać zadumanaje. Heta było niedaloka ad staroha aeraporta.
Uziaŭ siakieru i staŭ siekčy. Zatrymali mianie na miescy praz čatyry hadziny. Była kryminalnaja sprava, potym jaje pierakvalifikavali ŭ administracyjnuju. Ja atrymaŭ štraf.
«NN»: A pomnik Puškinu? Što heta było takoje?
PŠ: Čyrvonyja ruki Puškinu ja namalavaŭ u studzieni. U śniežni byli vialikija pratesty suprać intehracyi z Rasijaj, byli pieramovy kiraŭnikoŭ krain. Ad hramadzianskaj supolnaści patrabavałasia vykazać svaju pazicyju nakont intehracyi i płanaŭ Rasii pazbavić Biełaruś niezaležnaści, pahroza była vielmi realnaja. Ja vyrašyŭ zładzić mastackuju akcyju, pierformans.
«NN»: Dyk a čamu mienavita Puškin, a nie Lenin?
PŠ: Jon nie maje dačynieńnia da historyi Minska, a da historyi Biełarusi kali i maje, to tolki niehatyŭnaje. Jon apraŭdvaŭ zadušeńnie paŭstańnia 1830 hoda. My nie majem u Biełarusi pomnikaŭ Bykavu, Karatkieviču, Kalinoŭskamu ŭrešcie. Zatoje jość Puškiny, Leniny, Kalininy, hetyja pomniki dobra achoŭvajucca, ramantujucca. Ja sprabavaŭ pryciahnuć uvahu da najaŭnaści takich pomnikaŭ u nas u krainie.
«NN»: Čyrvonyja, kryvavyja ruki Puškina — heta niejki simvalizm?
PŠ:
Mesedž akcyi ŭ tym, što niemahčyma intehravacca ź ludźmi, u jakich ruki ŭ kryvi.
Rasija raspačała vajnu va Ukrainie i moža pačać u Biełarusi. U historyi byli pieryjady, kali intehracyja kančałasia 1937 hodam, a biełaruskija patryjoty jechali ŭ Sibir. Heta svojeasablivaja akcyja samaabarony, kab my nie pajechali ŭ Sibir jak krymskija tatary, jak narody Kaŭkaza.
«NN»: U internecie aburalisia, što ŭsio ž Puškin tut ni pry čym, moh by Dziaržynskaha jakoha zamalavać.
PŠ: Puškin — heta historyja XIX stahodździa. Siońnia my ŭžo bačym, što navat biełaruskija ŭłady dazvalajuć pasłableńni ŭ historyi hetaha pieryjadu. Kali XX stahodździe dla ich — heta vajna, jany nie adpuskajuć hety naratyŭ, to ŭ XIX stahodździ jość zruchi. Možna pryhadać ustalavańnie pomnika Stanisłavu Maniušku i Vincentu Duninu-Marcinkieviču. Dajuć dabro na Michała Kleafasa Ahinskaha, na Kaściušku. Pakul takoje niemahčyma ŭ historyi BNR, naprykład, doški niama pa siońnia. XIX stahodździe — toj pieryjad, dzie možna dziejničać bolš volna.
«NN»: Jakija byli dva astatnija punkty abvinavačańnia?
PŠ: Heta akuratny nievialiki bieł-čyrvona-bieły ściah na pomniku milicyi kala Ministerstva abarony. Hety znak pavinien byŭ simvalizavać, što biełarusy hatovyja baranić pierad Rasijaj svaju krainu, a siłaviki pavinny baranić terytaryjalnuju niezaležnaść i kanstytucyjny ład.
Nijakaj niepavahi da palehłych milicyjantaŭ ja nie chacieŭ vykazać. Choć kali ŭziać śpis milicyjanieraŭ, jakija palehli ŭ toj čas, to 20-30% byli zabityja lasnymi bratami, patryjotami Biełarusi. Ja pytaŭsia ŭ milicyjanieraŭ, čamu vaš pomnik staić la Minabarony, čamu tam niama kamieraŭ? Cisnuli plačyma, a my nie viedajem, kažuć.
«NN»: U internecie pisali, što ty pabłytaŭ pomniki. Ličyŭ, što «apahańvaješ» pomnik vajskoŭcam, a akazałasia, što milicyjantam. Praŭda?
PŠ: U ludziej časta pahanskaje staŭleńnie da pomnikaŭ. Kali jon jość, to značyć, što da jaho treba prychodzić, malicca, prynosić kvietki. Choć pomniki ŭstaloŭvajucca ludźmi, znosiacca ludźmi. Heta nie relihijnyja zbudavańni. Niechta kaža: nie ty staviŭ, nie tabie prybirać. Ale pomniki mohuć mianiacca, transfarmavacca ŭ adpaviednaści z patrebami času. Ci pierabłytaŭ ja? Mahčyma, što i pabłytaŭ. Pryjšoŭ da chaty i pahladzieŭ užo adtul, što heta pomnik milicyi.
«NN»: I treci punkt abvinavačańnia?
PŠ: Heta hrafici «1937» kala Kurapataŭ. Heta značyć, kali našy vysiłki pa abaronie niezaležnaści buduć niedastatkovymi, to nas čakajuć 1937 hod i Kurapaty. Na žal, siońniašniaja situacyja ŭ Rasii paćviardžaje maje razvahi. U SIZA ja siadzieŭ z čałaviekam, jaki adbyvaŭ pakarańnie ŭ Rasii. Jon kaža, što tam cełyja korpusy addajuć na viaźniaŭ z Kaŭkaza. Sotni ludziej atrymlivajuć pa 20-25 hadoŭ za ekstremizm. Tolki za toje, što jany lubiać svaje krainy. Ź biełaruskich patryjotaŭ taksama zrobiać terarystaŭ — voś i ŭsio.
«NN»: Ty ž sam pajšoŭ zdavacca ŭ milicyju?
PŠ: Bo razumieŭ, što mianie ŭsio adno vyličać. U Biełarusi vielmi ščylny kantrol. Navat kali atrymajecca abyści dziesiać kamieraŭ videanazirańnia, to niejki vypadkovy rehistratar aŭto ŭsio adno ciabie vyličyć. Pa hetaj spravie pracavała niekalki hrup śledčych, kryminalny vyšuk. Kali Karajeŭ staŭ ministram, to jon jak vychadziec z unutranych vojskaŭ admianiŭ biessensoŭnaje patrulavańnie parkaŭ bajcami čaści 5448, i možna skazać, što ja hetym skarystaŭsia. Prosta ja zrazumieŭ, što ŭsio surjozna, i najlepšy vychad — raskazać praŭdu.
«NN»: Razumieŭ, što ciabie źmieściać u SIZA?
PŠ: Całkam. Kali ty žyvieš u Biełarusi, to treba być hatovym, što ciabie źmieściać u izalatar navat biez pryčyny. Adzin z hałoŭnych arhumientaŭ, čamu ja pajšoŭ zdavacca: nie chacieŭ, kab paciarpieli nievinavatyja ludzi. Jak heta było paśla teraktu na Dzień Respubliki, kali pasadzili šmat nievinavatych ludziej i vybivali ź ich pakazańni. Ci sprava mańjaka Michasieviča, kali ŭvohule rasstralali nievinavatych. Jak by ja siabie adčuvaŭ, kali b niechta sieŭ za ździejśnienaje mnoj?
«NN»: Ty pračnuŭsia ranicaj, skazaŭ žoncy «byvaj». I pajšoŭ zdavacca?
PŠ: Ja jaje nie papiaredziŭ.
«NN»: Nie soramna za heta?
PŠ: Ja potym užo ź milicyi joj patelefanavaŭ.
«NN»: Jak u milicyi ciabie sustreli?
PŠ: Pazityŭna, jany abradavalisia. Spytali, čaho kankretna ja chaču. Ja skazaŭ, što chaču, kab ź izalatara adpuścili majho siabra, błohiera «Šeraha Kata» Źmitra Kazłova, jaki atrymaŭ 120 sutak. I heta parušaje ŭsie praviły. Pryjechaŭ asabista načalnik minskaj milicyi. Jany byli ŭdziačnyja, što im nie daviałosia rasśledavać spravu, ale pierakonvali, što ŭ lubym razie znajšli b mianie, bo ja ŭžo znachodziŭsia ŭ bazie.
«NN»: Na Vaładarskaha było praściej, čym u vojsku?
PŠ: Tak, absalutna. U vojsku sałdat zaŭsiody niešta robić: rubić les sapiorskimi rydloŭkami, pieranosić płot, kapaje «adsiul i da abiedu». Heta jašče z časoŭ Rymskaj impieryi prydumana, kali niama vajny, to sałdaty pavinny ŭvieś čas zajmacca niejkaj fizičnaj pracaj, navat kali jana nie maje sensu.
«NN»: Što za ludzi z taboj siadzieli?
PŠ: Ekanamičnyja, kamiersanty — takich pracentaŭ 60. Vielmi šmat moładzi siadzić pa artykule 328.
«NN»: Ty ličyŭsia palityčnym, da ciabie było asablivaje staŭleńnie?
PŠ: Turma — heta miesca, dzie ty prosta žyvieš. Heta jak pakoj u internacie. Ludzi ŭ abmiežavanaj prastory prosta siadziać. I nie važna, ličyš ty siabie palityčnym ci nie ličyš. Ty, jak i ŭsie astatnija, prosta jasi, śpiš, niešta pišaš. Nijakich pabłažak ja nie adčuvaŭ, ale i cisku.
«NN»: Navat padčas zapisu videa, jakija źjavilisia na sajcie «SB», cisku nie było?
PŠ: Ciažka skazać, što možna nazvać ciskam. Da mianie try razy prychodzili supracoŭniki HUBAZiK. Heta byŭ nie KDB. Jany kažuć: «Ty ž razumieješ, što tut vyrašaje nie prakuratura, nie sud, nie śledstva, a my». Pa sutnaści, HUBAZiK siońnia jak kaliści NKVD.
Pa ekanamičnych złačynstvach taksama ŭsio vyrašajuć jany. Jany zapałochvajuć ludziej, pa kožnaj spravie jość svoj kuratar. Jany viedajuć prysudy da taho, jak jany vyniesienyja.
Kali ty ź imi razmaŭlaješ, to ŭ tvaich intaresach im spadabacca. Heta jak sumoŭje na pracu: ty kažaš toje, što spadabajecca inšamu boku.
«NN»: Ty viedaŭ, što ciabie zapisvajuć?
PŠ: Jany nie papiaredžvali, ale ja moh heta pradbačyć. Ja vybačajusia pierad tymi ludźmi, kaho moh pakryŭdzić. Adzinaje — vartaje ŭličvać, što praŭdy tam było mienš za pałovu. Nivodnaj kryminalnaj spravy pa maich słovach zaviedziena nie było.
«NN»: Ty chacieŭ ich pierajhrać?
PŠ: Nie, heta nie hulni. Prosta ŭ mianie pytajucca, što ja dumaju pra spadara Rymašeŭskaha? Kažu, što jon karupcyjanier i zdradnik. Što treba rabić, kab nie było Płoščy? I ty im faktyčna pierakazvaješ usio toje, što jany rabili ŭ 2010 hodzie. Maŭlaŭ, usich treba zatrymać, a kaho nie zatrymali, razahnać dubinkami. I jany takija: o, dyk my ŭsio pravilna robim!
Pytalisia, ci jość zbroja? Kaniečnie, jość, ale my abaraniajemsia. Kali kazacki ruch pravodzić treniroŭki, praktykavańni, to prabiełaruskija siły taksama hulajuć u strajkboł.
«NN»: Usio ž raskažy padrabiazna, jak heta adbyvałasia.
PŠ: Mianie zavodzili achoŭniki da ich u kabiniet. Heta nijakaje nie śledčaje dziejańnie, jany prosta zadajuć pytańni. Jak juryst ja razumieju, što jany zajmajucca apieratyŭnaj pracaj. Hetaja praktyka vielmi raspaŭsiudžanaja. Mnie prapanoŭvali peŭnyja pabłažki, ale ja admoviŭsia.
«NN»: Što prapanoŭvali?
PŠ: Kazali, kali tabie drenna siadzicca, to možam pieravieści ŭ inšuju kamieru. Samaje hałoŭnaje — kazali, što kali budzieš z nami supracoŭničać, to atrymaješ «chimiju» ci štraf. Hetyja słovy byli ahučanyja, i ich možna ŭsprymać jak šantaž. Nie pavinny takim zajmacca supracoŭniki pravaachoŭnych orhanaŭ. Prosta prychodziać niejkija ludzi, jakija prapanujuć tabie ŭhody, jakija nijakim čynam nie aformlenyja.
Šmat ludziej zhadžajecca supracoŭničać, asabliva pa artykule 328, a potym ich banalna «kidajuć». I kažuć, što ničoha takoha nie abiacali. Kali da mianie prychodzili, to ja skazaŭ, što pra ŭsio heta raskažu ŚMI. Kali chočacie, kab ja maŭčaŭ, to za heta treba zapłacić 3 tysiačy dalaraŭ. Inačaj ja pajdu ŭ niezaležnyja ŚMI, i jany mnie buduć płacić za intervju. (Naturalna, «Naša Niva» i inšyja niezaležnyja ŚMI nie płaciać hierojam intervju — Red.)
«NN»: Nie ŭsio ž trapiła ŭ internet?
PŠ: Dy nie, faktyčna całkam. Zrazumieła, ja nie kazaŭ, što ja nie palityčny — heta była narezka.
«NN»: Jak jany jaje zrabili?
PŠ: Spytali, naprykład, ci liču ja palityčnaj dziejnaściu ŭsio toje, čym zajmajecca spadar Rymašeŭski. Ja adkazvaju, kaniečnie, heta nie palityka.
«NN»: Ź Sieviaryncam paśla vyzvaleńnia razmaŭlaŭ?
PŠ: Pakul nie.
«NN»: Dumaješ, jon pakryŭdžany na ciabie?
PŠ: Kankretna pa Sieviaryncu. Kali jaho zatrymali ŭ śniežni, to ja namalavaŭ hrafici «Svabodu Sieviaryncu», davaŭ pa im pakazańni. Ja zaŭsiody padtrymlivaju dziejańni spadara Paŭła. Ja skazaŭ, što jon siaredniaviečny fanatyk, ale ja tak nie liču. Heta byŭ taki svojeasablivy papulizm. Faktyčna heta była kopija pavodzinaŭ Alaksandra Łukašenki, jaki ŭsim naviešvaje cetliki, abražaje ludziej.
«NN»: A nakont prapanovy pajści słužyć u orhany, jakuju ty pryniaŭ?
PŠ: Heta byŭ trolinh. Nichto ŭsurjoz nikomu ničoha nie prapanoŭvaŭ. Što možna prapanavać čałavieku, jaki razvažaje pra toje, što treba pajści palić «Dom Maskvy» ŭ Minsku? Takija ludzi ŭ śpiecsłužbach słužyć nie pavinny, bo jany mohuć vyjści z-pad kantrolu.
«NN»: Ty na poŭnym surjozie chacieŭ spalić «Dom Maskvy»?
PŠ: Ja viedaŭ, što maje razmovy pa telefonie zapisvalisia, ale ja nie saromiejusia vykazvać svaje mierkavańni, jak niekatoryja.
Zrazumieła, heta nie maje ničoha supolnaha z rečaisnaściu. Možna skazać, što ja damohsia svajho. Kali «Sovietskaja Biełoruśsija» nakładam 200 tysiač asobnikaŭ piša pra toje, što jość takija ludzi, jakija kažuć, što Rasija sydzie tolki kali padpalić pasolstva. I ludzi čytajuć u «SB», što jość tyja, chto suprać Rasii. Uvohule ŭ mianie pazicyja, što treba razmaŭlać z usimi i pa mahčymaści sprabavać pieraciahnuć ich na svoj bok.
«NN»: Ciabie vazili na psichałahičnuju ekśpiertyzu ŭ Navinki?
PŠ: Nie, heta ŭsio było prosta na Vaładarskaha. Prosta zapaŭniaješ testy. Ničoha nadzvyčajnaha. Kštałtu tych, kali sprabuješ uładkavacca ŭ milicyju ci inšyja orhany.
«NN»: Paśla hetych videa izhojem siabie nie adčuvaješ?
PŠ: Nie, kaniečnie. U palitycy zaŭsiody jość krytyka. I kali čałaviek publičny, to jaho krytykujuć z usich bakoŭ. Adny za radykalnaść, inšyja — za pamiarkoŭnaść. Čałaviek zaŭsiody maje prava vykazvacca, jamu nielha zatykać rot. Heta pieršasnyja pravy čałavieka. Časam ludzi kryčać, što nie vierać dziaržaŭnym ŚMI, ale kali tam niešta vychodzić pra apazicyju, to padchoplivajuć heta i padajuć jak niejki arhumient, raskidvajuć spasyłki.
«NN»: Kazali, što ciabie adpuścili, bo zachvareŭ. Heta, moža, «karona» była?
PŠ: Nie, zvyčajnaja chvaroba. I vyzvalili nie praz chvarobu. Kali chtości chvareje ŭ izalatary, to mierajuć tempieraturu, ale pierad hetym pytajucca, ci treba mierać, moža, u ciabie zub balić. Sprava ŭ tym, što kamieru, dzie ŭ kahości tempieratura, sadžajuć na karancin, nie vyvodziać na prahułki. Dla takich vyzvalili ceły pavierch na Vaładarcy, zapoŭnieny jon na pałovu. Tak što vełkam!
«NN»: Čuŭ, što mienavita ty vykinuŭ ź mietro kazaka na słavutym videa. Heta praŭda?
PŠ: Tak, ja jechaŭ u mietro ź siabram. Pabačyŭ pjanaha čałavieka ŭ kazackaj papasie, biercach i kamuflažnych štanach. U mianie jość znajomyja kazaki, ja byŭ u ichnim ofisie ŭ Minsku. Kazaki byvajuć roznyja, toje ž kubanskaje kazactva paciarpieła padčas represij. Hety čałaviek prosta zhańbiŭ mundzir. I jaho potym źbili sami kazaki, pryčym vielmi žorstka. Bili za toje, što jon byŭ pjany, a pa-druhoje, što nie daŭ adpor, kali jamu źbili papachu. U mianie asabista nijakich prablemaŭ nie było, pahrozaŭ taksama.
