«U 46 hod navučyŭsia jeździć u transparcie». Čyrvony Kryž vypuściŭ knihu pryznańniaŭ ludziej z rasstrojstvam psichiki
Čyrvony Kryž upieršyniu ŭ Biełarusi vypuściŭ zbornik pryznańniaŭ ludziej z surjoznymi formami rasstrojstva psichiki. Historyi roznyja: adny nie zmahli pieražyć śmierć blizkich, inšyja — rastańnie z mužam abo stres na pracy. U «Adčynienym domie» jany pierastali bajacca ludziej, zaviali znajomstvy, znajšli siły viarnucca da pracy ci navučylisia karystacca hramadskim transpartam.
«U niejki momant mnie zdałosia, što ja absalutna zdarovaja, i pierastała prymać tabletki. Paśla było abvastreńnie. Ja stała pavodzić siabie ahresiŭna, mnie pierastali prynosić zadavalnieńnie maje chobi, jakimi ja zajmałasia. Mianie špitalizavali ŭ stacyjanar», — zhadvaje 21-hadovaja Viera.
Takich historyj u zborniku «Zapalić pahasłuju zorku» sabrałasia ź dziasiatak. U knizie taksama pradstaŭleny vieršy i malunki hierojaŭ — akazałasia, što ŭ ich šmat prychavanych talentaŭ.
Jak adznačajuć ekśpierty, taŭro «nienarmalnaści» pakul jašče zastajecca standartnaj reakcyjaj hramadstva na ludziej ź psichičnymi zachvorvańniami. Ale tolki ad jaho nichto nie zastrachavany: psichičnyja rasstrojstvy ŭźnikajuć i ŭ zdarovych ludziej z vydatnaj «hienietykaj». U Čyrvonym Kryžy zaklikajuć hramadstva pazbavicca ad stereatypaŭ i strachaŭ pierad «dziŭnymi ludźmi».
Ciapier hieroi knihi ŭpeŭniena dzielać svajo žyćcio na «da» i «paśla». Chacia kiepskaje zhadvajuć achvotniej.
«U mianie była ciažkaja žyćciovaja situacyja. Pastajannyja depresii, biassonnyja nočy… Ja vielmi bajałasia adkrycca, davierycca čałavieku. Ja pasprabavała chadzić da psichołaha, psichaterapieŭta. I, ščyra kažučy, «była sytaja pa horła» hetymi pachodami, — raspaviadaje 27-hadovaja Volha. — Ja vielmi bajałasia mierkavańnia navakolnych ludziej i stała vieści jašče bolš izalavany ład žyćcia, vielmi «zamknułasia ŭ sabie». Nie mahła pazbavicca ad pryhniatalnych dumak ź minułaha».
U kožnaha z hierojaŭ była svaja pryčyna, z-za jakoj pryjšła chvaroba. I kožny doŭhi čas nie razumieŭ, što adbyvajecca i nakolki heta surjozna.
«Ja naradziŭsia ŭ siamji mikrabijołahaŭ i ledź nie ź dziciačaha sadka cikaviŭsia navukaj, fantastykaj i cikavymi historyjami. Ale ź ciažkaściu navučaŭsia, pastajanna z kimści vajavaŭ, prahulvaŭ uroki. A na miažy stahodździaŭ i tysiačahodździaŭ ŭ maim losie była zakładziena mina zapavolenaha dziejańnia ŭ vyhladzie pastanoŭki na psichijatryčny ŭlik i prysvajeńnia hrupy invalidnaści. Ale da paŭnalećcia i zakančeńnia škoły ja nie ŭsprymaŭ hetyja papierki surjozna i navat byŭ rady biaspłatnamu prajezdu», — uspaminaje 27-hadovy Andrej.
Usie hieroi, sutyknuŭšysia ź biadoj, apynulisia ŭ «Adčynienym domie» i zmahli źmianić svajo žyćcio da lepšaha. Kab paźniej prajści svoj šlach i znajści ŭ sabie mužnaść raspavieści pra toje, što pieražyli.
Viarnucca da paŭnacennaha žyćcia im dapamahli ŭ «Adčynienym domie» ŭ centry Minska. Praz prajekt Biełaruskaha tavarystva Čyrvonaha Kryža «Padtrymka ludziej ź psichičnymi zachvorvańniami» prajšli 140 čałaviek. Va ŭsich — šyzafreničnaje abo bipalarnaje rasstrojstva psichiki. Ź ich bolš za 80 čałaviek damahlisia ŭstojlivaj remisii — im nie treba raz na hod abo raz na paŭhoda kłaścisia ŭ stacyjanar. Pry hetym 44 čałavieki znajšli sabie pracu ci padpracoŭku, a 5 čałaviek stvaryli siamju.
Pa słovach śpiecyjalistaŭ, hieroi knihi znoŭ zdabyli prostyja, ale takija važnyja radaści: pracu, siamju i chobi. A hałoŭnaje — pierastali ličyć siabie dušeŭnymi invalidami.
«Paśla šmathadovaha znachodžańnia tolki ŭ kvatery i balnicy, ja znoŭ svabodna žyvu. Ja padarožničaju pa Minsku i Biełarusi. Naviedaŭ mnohich svajakoŭ, pabyvaŭ na ekskursijach, papłavaŭ na Minskim mory», — ciešycca 30-hadovy Anatol.
Čytajučy historyi, časam składana pavieryć, što čałaviek moh žyć zusim pa-inšamu. I navat ni razu nie jeździŭ u haradskim aŭtobusie.
«Ciapier ja navučyŭsia karystacca hramadskim transpartam, staŭ razmaŭlać ź ludźmi. Razam z haściami i vałanciorami my chadzili ŭ kramy adzieńnia i abutku. Mnie prapanavali źmianić imidž. I heta sapraŭdy nadało mnie ŭpeŭnienaści. U mianie naładzilisia adnosiny z dačkoj, ja mahu ciapier bačycca i mieć znosiny ź joj čaściej», — havoryć adkryta 46-hadovy Alaksandr.
Niekatoryja hieroi zmahli nie tolki zavieści siabroŭ, ale i stvaryć siemji.
«Kali raniej ja bajałasia jakich-niebudź stasunkaŭ, to ciapier ja adčuła niejkuju nadzieju. I voś paśla adnaho hoda znajomstva moj chłopiec zrabiŭ mnie prapanovu. Raniej ja dumała, što z majoj chvarobaj mnie niama čaho dumać ni pra jaki zamustvy, a ciapier, viedajučy maju situacyju, jon usio ž taki vyrašyŭ ažanicca sa mnoj. I voś u traŭni my raśpisalisia», — pryznajecca 36-hadovaja Iryna.
U «Adčynienym domie» nikoha nie nazyvajuć pacyjentami — tolki haściami. U im niama lekaraŭ-psichijatraŭ, choć supracoŭnikaŭ centra kansultujuć śpiecyjalisty RNPC psichičnaha zdaroŭja i Haradskoha kliničnaha psichijatryčnaha dyspansera.
U centry padkreślivajuć, što ŭ stanoviščy hierojaŭ moža apynucca kožny: mocny stres, składanyja žyćciovyja abstaviny abo chraničnaje zachvorvańnie mohuć pryvieści da psichičnaha rasstrojstva. «Važna, kab było žadańnie ruchacca napierad i zmahacca sa svajoj chvarobaj», — źviartajuć uvahu ŭ Čyrvonym Kryžy.
«Adčynieny dom» Čyrvonaha Kryža pracuje pa pracoŭnych dniach z 10 da 19 hadzin u Minsku pa vulicy Čyrvonaj, 3. Naviedvać jaho možna biaspłatna — centr adčynieny dla ŭsich, chto maje patrebu ŭ psichałahičnaj i sacyjalnaj padtrymcy.
