Byŭ pieršym prafiesijnym biełaruskim ekanamistam i spojvaŭ palityčnych praciŭnikaŭ. Siońnia — dzień pamiaci pieršaha redaktara «NN» Alaksandra Ułasava
Siońnia 83 hady z dnia śmierci lehiendarnaha biełaruskaha redaktara i publicysta Alaksandra Ułasava. Jon nikoli nia skardziŭsia i ŭ najciažejšych varunkach zachoŭvaŭ badziory nastroj, piša «Radyjo Svaboda».
Alaksandar Ułasaŭ ź siamjoj u Mihaŭcy
Heta — archiŭny tekst
Ułasaŭ pieršym redahavaŭ hazetu «Naša Niva», zasnavaŭ iznoŭ ža pieršy biełaruski sielskahaspadarčy časopis «Sacha», stvaryŭ časopis dla biełaruskaj moładzi «Łučynka». Nikoli nia skardziŭsia i ŭ samych ciažkich varunkach zachoŭvaŭ badziory nastroj. U 20-ja hady zajmaŭsia palitykaj (byŭ senataram ad Bloku nacyjanalnych mienšaściaŭ u polskim senacie). Spryjaŭ tvorčamu rostu Janki Kupały, Jakuba Kołasa, Alaizy Paškievičanki (Ciotki), Źmitraka Biaduli.
1. U dziacinstvie jaho biŭ pa hałavie tata
«Pomniu, moj baćka, jak najvyšejšaja ŭłada ŭ domie, ahravaŭ mianie liniejkaj pa hałavie, tłumačačy pry hetym, što byŭ adzin durny chłopiec, adnojčy jamu raźbili hałavu i tahdy jon staŭ vielmi razumnym da navuki. Ale, vidać, maja hałava była druhoj systemy, bo ad baćkoŭskaha boju navuka maja nie palepšyłasia».
Ivan Łuckievič i Alaksandar Ułasaŭ
2. Pakutavaŭ ad klizmaŭ
«Centram našaha žyćcia byŭ dzied, sielski pop, katory nas lubiŭ i sam byŭ staroje dzicia. …Kali babcia, kłapatlivaja, aščadnaja haspadynia, jašče śpić pa abiedzie, dzied nas pierakinie praz płot u sad, i my łupili nia ŭ svoj duch jahady i jabłyki, a jon staić na varcie. …Nas časta lačyli ad abžorstva roznymi damovymi sposabami, kala nas staralisia ceły babski synedryjon: ciotki, babula. Pomniu, što my kryčali dzikimi hałasami, kali nam zakatvali klizmy…».
Alaksandr Ułasaŭ
3. Byŭ pieršym prafesijnym biełaruskim ekanamistam
Pavodle prafesara Ŭładzimiera Konana, Ułasaŭ — «pieršy prafesijny ekanamist, jaki pisaŭ pa-biełarusku». «Tolki jaho sacyjalna-ekanamičnaja publicystyka skłała b niekalki tamoŭ. Darečy, ideja sialanskaj kaaperacyi, jakuju jon raspracavaŭ u navukova-publicystyčnych artykułach, i siońnia nia straciła svajoj aktualnaści…».
Alaksandar Ułasaŭ z rodzičami. 1920-ja hady
4. Z humaram uspaminaŭ, jak uciakaŭ ad pieraśledu carskich uładaŭ
«Miensk 1905/6 h. Paśla pieršych maich mitynhaŭ u Radaškavičach, dzie ja havaryŭ strašennyja štuki: «cara nia treba» i t. p., — ja, jak kažuć dalikatnyja našy miestačkovyja jaŭrei, «troški» ŭciok, unačy, zimoj, absadžanym biarozami starym traktam u Miensk. Sielanin padhaniaŭ kania svajho z pašany da pasažyra: «Hej, praletaryj usich staron… sajedziniajsia!».
Ivan Łuckievič, Anton Łuckievič, Alaksandar Ułasaŭ
5. Spojvaŭ palityčnych praciŭnikaŭ
«Redaktar čarnasociennaj hazety S., moj palityčny praciŭnik, ź jakim praz «Našu Nivu» ja nia raz palemizavaŭ, pavinien byŭ pračytać referat… Ja… hetak viesieła i biesturbotna pačaŭ ź im hutaryć, što jon zusim abmiak i padumaŭ: «Hety Ułasaŭ — separatyst biełaruski, ale ŭ kampanii ciarpimy tak-siak. /…/ Starka… maje jakaści, pra jakija viedaŭ ja, a redaktar S. na svaju biadu nia byŭ umudrony, što jana pjecca jak vada, a potym adymajeć nohi i jazyk. Ja zmoładu mieŭ alkaholny imunitet i byŭ zdaroŭ. Ja traktavaŭ redaktara i čokaŭsia ź im, što pad kaniec… moj susied utraktavaŭsia hetak, što nia moh zrazumieć, dzie jon znachodzicca… sarvaŭsia, spatykajučysia, nadzieŭ kryva šapku i chodu. /…/ S., praspaŭšysia, zrazumieŭ moj jadavity žart i napisaŭ hramavuju staćciu prociŭ «biełaruskich separatystaŭ».
Alaksandar Ułasaŭ, druhaja pałova 20-ch hadoŭ
6. Letam chadziŭ u adnych trusoch, čym biantežyŭ sialan
Jaho plamieńnica Viera Nižankoŭskaja (budučaja žonka Branisłava Taraškieviča) uspaminała: «Kali było horača, dziadźka chadziŭ u adnych trusoch…, a taki vołat, jak jon, vyhladaŭ dosyć aryhinalna. …Pryjechaŭ niejki biełarus z vakolic Vilni i ź dziadźkam pajšoŭ u sad. Tymčasam pryjšoŭ sielanin pa radu. Jaho pasłali ŭ sad, ale jon chutka viarnuŭsia adtul pierapałochany: «Tam niejki hoły varjat chodzie, a kala jaho, musić, felčar krucicca i ŭsio jaho ŭhavorvaje». Raz pryjšła niejkaja dziaŭčyna, i jaje pasłali ŭ sad. Jana pajšła, kličučy: «Panie senatar!», i raptam pačuła niedzie z hary: «Hop, hop!» Padniała hałavu, a tam na drevie niejkaje vializnaje, amal hołaje cieła. Heta dziadźka piłavaŭ suki na drevie. …Dzieŭka ledź nie samleła».
Alaksandar Ułasaŭ ź plamieńnicaj Vieraj Nižankoŭskaj. 1920-ja hady
7. Prymušaŭ moładź zajmacca sportam
Viera Nižankoŭskaja pisała: «Ad dziacinstva pamiataju, jak da nas na svaim «viernym tavaryšu» — rovary… źjaŭlaŭsia… brat majoj maci — Alaksandar Ułasaŭ. Zdalok byŭ čuvać jahony mahutny bas i rohat i była vidać jaho pryhožaja atletyčnaja fihura. …Jon išoŭ u sad i hladzieŭ, jakija pośpiechi my rabili ŭ sporcie na pryładach, zroblenych u nas u asnoŭnym pad kamandu dziadźki. /…/ Usia moładź musiła praktykavacca».
8. Adradžaŭ batlejku
«U 1915 hodzie ja ŭ redakcyi «Sachi» i «Łučynki» arhanizavaŭ batlejku. Kolki dzion paciahaŭšysia pa ŭskrainach Miensku, ja adkapaŭ starych batlejščykaŭ… katoryja i batlejkavali ŭ redakcyi niadzieli try. …Pry hetym, pašukaŭšy, ja niedzie spatkaŭ stareńkuju madystku dla lalek batlejki, katoraja z hetaha niekali žyła. Tradycyja vymahała, kab usie vopratki byli niaźmienna staraśvieckaha fasonu».
Biełaruski pasolski klub. Siadziać (źleva naprava): u 1-m šerahu — Anton Aŭsianik, Fabijan Jaremič, Pavał Vałošyn; u 2-m šerahu — Viačasłaŭ Bahdanovič, Michaił Kachanovič, Branisłaŭ Taraškievič, Alaksiej Nazareŭski, Alaksandar Ułasaŭ; stajać: Vasil Rahula, Symon Jakaviuk, Adam Stankievič, Symon Rak-Michajłoŭski, Piatro Miatła. Varšava. 1923 h.
9. Spałučaŭ adradženckuju dziejnaść z donžuanskimi zalotami
«Usia rabota maja pieraplałasia z kachańniem. Nosiačysia pa kraju velasypedam, ja spatkaŭ čornavałosuju, čarnavokuju paleskuju «pryncesu». …Zrazu nas pryciahnuła, jak dva mahnity. …Jana była Maryja Mnišak, a ja Dźmitry Samazvaniec, jaki nia kvapiŭsia ni na jakuju karonu. Bliskučy mały, ale ŭ žyćci niejki redaktar «Sachi» i «Łučynki», a tut polskaja hazeta ŭ Vilni achnuła zaborystuju staćciu prociŭ mianie i buntaŭščykoŭ-biełarusaŭ. Babuli, mamy rasčytali… i ja dastaŭ palityčny harbuz. … Praz kolki času ŭ mianie zakachałasia iznoŭ brunetka (mnie viazieć ščaście na brunetak, bo maja miłaja žonka taksama jašče brunetka). Damok u višniovym sadzie, sałaviej, fantany niavinnych pacałunkaŭ, vulkany kachańnia… No… Katalička, ksiondz, razumnyja baćki, čym jon zajmajecca i h. d. Iznoŭ harbuz pamiž nami. …Kali-niebudź raskažu pra svoj raman z anhielskaj bahiniaj Dyjanaj, ale heta mała ŭchodziła ŭ biełaruskuju sferu, viarniej skazać, kachańnie heta mahło b mianie vynieści z hetaj sfery. Usie maje achviary bohu kachańnia — Amuru byli ŭsim viadomy, bo ja ŭsim strečnym-papiarečnym žyvapisaŭ pra svaich bahiń».
Udzielniki akruhovaha źjezdu Tavarystva biełaruskaj škoły ŭ Horadni. Druhi źleva ŭ pieršym šerahu — paet Michaś Vasilok, u centry druhoha šerahu — Alaksandar Ułasaŭ, sprava ad jaho — Ryhor Šyrma. 1928 h.
10. Pavieryŭ savieckaj uładzie, čym asudziŭ siabie na hibiel
«…17 vieraśnia 1939 hodu, kali ŭ Radaškavičy ŭvajšła savieckaja armija, jon pryjšoŭ da mianie, poŭny entuzijazmu, — pryhadvała Viera Nižankoŭskaja. — Voś kali jon budzie pisać i drukavacca jak ekanamist. Jon sam jedzie ŭ Maładečna prapanavać svaje pasłuhi ŭ redakcyju hazety. Adtul jaho… pasyłajuć u NKVD na zaćvierdžańnie. Tam jamu zahadali napisać aŭtabijahrafiju. Dziadźka apisaŭ na 17 staronkach usie svaje zasłuhi… Z NKVD jon užo nia vyjšaŭ, i, zdajecca, aŭtabijahrafija fihuravała jak akt abvinavačańnia. Jon dastaje ŭ Maładečnie piać hadoŭ źniavoleńnia, jaho vysyłajuć niedzie na ŭschod, i jon pamiraje pa darozie ŭ Maryjskaj akruzie».
