Klimaks: što lepš viedać pra jaho ŭžo siońnia, kolki b hod vam ni było
Kali infarmacyju pra pieršyja miesiačnyja nam jak-nijak dajuć u škole, to ŭsio, što čakaje nas paśla apošniaj mienstruacyi, dla mnohich žančyn akazvajecca niepryjemnym siurpryzam. I darma: z klimaksam źviazana minimum čverć žyćcia kožnaj žančyny, i lepš viedać usie simptomy, jakija supravadžajuć hetyja źmieny ŭ arhaniźmie, zahadzia.
Publikujem infarmacyju, jakaja dapamoža bolš daznacca pra svajo cieła, padrychtavacca da klimaksu (tym bolš jon imkliva «maładzieje») i lepš razumieć maci, starejšych kaleh ci znajomych, jakija pieražyvajuć hety dośvied prosta ciapier.
Razabracca z usimi niuansami nam dapamoža doktarka-hiniekołah Alena Rudskaja, jakaja, miž inšym, viadzie karysny insta-błoh, pryśviečany žanočamu zdaroŭju.
Što takoje klimaks?
U hiniekałohii isnuje niekalki paniaćciaŭ: klimaks i klimakteryčny sindrom. Klimaksam nazyvajuć fizijałahičny pieryjad, u jakim žančyna pierachodzić u bieźmienstrualnuju fazu: našy jaječniki vyčerpvajucca i pacichu zhasaje dzietarodnaja funkcyja. Klimakteryčny sindrom — heta nabor simptomaŭ, charakternych dla hetaha pieryjadu.
Sinonimam klimaksu jość termin «mienapaŭza». Doktar adličvaje jaje z momantu apošnich miesiačnych. Vyłučajuć taksama premienapaŭzu (hod da apošniaj mienstruacyi), pierymienapaŭzu (premienapaŭza plus hod paśla apošniaj mienstruacyi) i postmienapaŭzu (paśla hoda ad apošniaj mienstruacyi i dalej).
Jak zrazumieć, što klimaks nie za harami?
Chutki nadychod mienapaŭzy prajaŭlaje siabie rańnimi (nierehularnaść cykłaŭ, źmiena nastroju, prylivy, pavyšanaja patlivaść, źnižeńnie libida, biassońnica, skoki arteryjalnaha cisku, tryvožnaść, razdražnialnaść), adkładzienymi (suchaść skury, źjaŭleńnie hrubych marščyn, vypadzieńnie vałasoŭ, krochkaść paznohciaŭ, suchaść i śvierb vulvy) i poźnimi simptomami (postmienapaŭzalny mietabaličny sindrom: atłuścieńnie, ateraskleroz, arteryjalnaja hipiertenzija, cukrovy dyjabiet; źnižeńnie ŭvahi, zroku, słychu; «udovin horb», pierałomy šyjki ściahna i inš.).
U žančyn z chudym ciełaskładam za košt małoj kolkaści estrahienaŭ, jakija ŭ tym liku praducyrujucca ŭ tłuščavaj tkancy, simptomy asteaparozu i ŭvohule prablemy z kaściami buduć macniejšymi, čym u žančyn bolš poŭnaha ciełaskładu. Ale žančyny z vysokim indeksam masy cieła, jakija pakutujuć ad atłuścieńnia, pavinny pamiatać, što ŭ tłuščavaj tkancy ŭtvarajecca drenny harmon leptyn. Jon viadzie da źnižeńnia vypracoŭki pałavych harmonaŭ, što spryjaje rańniamu prychodu klimaksu i rańniamu stareńniu.
Niekatorym žančynam bolš za ŭsio nie chapaje testasteronu: dadajecca lišniaja vaha, źnikaje žadańnie aktyŭnaj sacyjalnaj dziejnaści (nie chočacca iści na pracu, u hości, padarožničać), źjaŭlajucca prablemy z seksualnym žadańniem.
A ci byvaje, kab nie było ŭsialakich niepryjemnych simptomaŭ?
Pieršapačatkova pryrodaj było zadumana tak, kab žančyny lohka pierachodzili da stałaści. Adnak siońnia my drenna charčujemsia (nienaturalnyja kaŭbasy, fast-fud, majanez, šmat vuhlavodaŭ), majem małaruchomy ład žyćcia, mała byvajem na pryrodzie, dychajem zabrudžanym pavietram, niedaatrymlivajem pryrodnaha vitaminu D i pastajanna stresujem na pracy i doma.
Socyum raźvivajecca, ale žanočy arhanizm nie paśpiavaje adaptavacca da ŭsich hetych źmien. Tamu ŭ sučasnych biełarusak mienapaŭza nie prachodzić biasśledna.
Biezumoŭna, kab my viali aktyŭny ład žyćcia, pili vitaminy (asabliva D), pastajanna abśledavalisia b, naš arhanizm moh by bolš płaŭna pierajści u klimakteryj, bieź fizičnych uskładnieńniaŭ, jakija abciažarvajuć žyćcio. Ale ŭsio roŭna praz 10 hod ad startu mienapaŭzy amal kožnuju žančynu dahaniajuć chvaroby.
Jaki ŭzrost — norma dla klimaksu?
Ličycca normaj nadychod kala 50 hod. Kali sprava raspačynajecca z 40 da 45 hod — heta ŭžo rańniaja mienapaŭza. I ciapier va ŭsim śviecie nazirajecca tendencyja: klimaks u žančyn prajaŭlajecca ŭsio raniej, jak, ułasna kažučy, i pieršyja miesiačnyja.
Varta dadać, što rańni klimaks moža pačacca taksama paśla pieražytych surjoznych chvarob ź miedycynskim umiašańniem: vydaleńnie jaječnikaŭ abo chimijaterapija. U takim razie havorka budzie iści pra štučny klimaks.
Ci možna pasunuć nadychod mienapaŭzy?
Nie varta zabyvacca na toje, što isnujuć faktary, na jakija my z vami paŭpłyvać nie ŭ siłach: naprykład, ekałohija, hienietyka. Viadoma, kali va ŭsich svajačak u rodzie žančyny klimaks prychodziŭ dosyć rana (naprykład, da 45 hod), navat vykarystoŭvajučy ŭsie mahčymyja miechanizmy, pasunuć jaho nadychod (charčavańnie, zdarovy ład žyćcia, vitaminnyja dabaŭki) možna na plus-minus niekalki hod.
Kali klimaks nie daje narmalna žyć, što rabić?
Zvyčajna ŭ 45—50 hod žančyny ŭžo dasiahnuli peŭnych met i ŭ karjernym, i ŭ siamiejnym płanie. Jany aktyŭnyja i, čaściej za ŭsio, zajmajuć vysokija pasady. Samo saboj, takija rečy, jak prylivy, źmieny nastroju, biassońnica, stamlalnaść, ciažkaści z seksualnym žadańniem pieraškadžajuć im adčuvać siabie całkam kamfortna.
Pieršy samy dziejsny sposab prafiłaktyki — harmanalnaja terapija nizkadazavanymi sučasnymi preparatami. Jaje varta pryznačać jak tolki vyjaŭleny harmanalny deficyt. Viadoma, u harmanalnaj terapii jość supraćpakazańni, na dapamohu ŭ jakaści zamieny prychodziać alternatyŭnyja mietady — heta fitaterapija (užyvańnie raślinnych preparataŭ, što padtrymlivajuć peŭny stan).
Ja nie prychilnica lačeńnia harmanalnaj terapijaj u repradukcyjny pieryjad, ale kali prychodzić mienapaŭza, i vidavočna, što harmony pryniasuć bolš karyści, ablehčać fizičnyja adčuvańni, naładziać žyćcio z seksualnym partnioram, to, biezumoŭna, treba ich prymać.
Samo saboj, pierad pryznačeńniem mienapaŭzalnaj terapii ŭ žančyny nie pavinna być vyjaŭlena supraćpakazańniaŭ nakštałt ankałahičnych zachvorvańniaŭ matki, spadčynnaj schilnaści da raku małočnaj załozy (hien BRCA 1/2), arteryjalnaj hipiertenzii 3—4 stupieni, hipierpłazii endamietryi, matačnych kryvaciokaŭ, trambozaŭ hłybokich vien, ciažkich zachvorvańniaŭ piečani i žoŭcievaha puzyra, uzrostu bolš za 60 hadoŭ, mienapaŭzy bolš za 10 hadoŭ i inš. (isnuje ceły pieralik absalutnych i adnosnych supraćpakazańniaŭ, jaki pavinien uličvacca doktaram).
Dyk a što ž usio-taki adbyvajecca ź libida ŭ hety pieryjad?
U žančyn, jakija ŭzrostava nabližajucca da pieryjadu,pra jaki my viadziom havorku, źnižajecca vypracoŭka harmonaŭ, jakija adkazvajuć za pałavuju aktyŭnaść — testasteronu ŭ pryvatnaści. Razam z tym u arhaniźmie źnižajecca kolkaść estrahienu — steroidnaha pałavoha harmonu, jaki ŭpłyvaje na vilhotnaść pochvy. U klimakteryčny pieryjad žančyny ŭsio čaściej skardziacca na bol, niepryjemnyja adčuvańni padčas seksualnych kantaktaŭ. Na hety vypadak isnuje śpiecyjalnaja terapija, jakaja nakiravanaja vyklučna na źniaćcie suchaści ŭ pochvie, balučaści padčas pałavoha aktu — heta ŭžyvańnie miascovych estrahiennych preparataŭ (hielaŭ, śviečak). Možna taksama karystacca łubrykantami, adnak heta na zaŭsiody zručna, bo kožny raz zmazku treba mieć pad rukoj. Tym bolš, jana nijak nie dapamoža viarnuć seksualnaje žadańnie, kali toje źnikła.
Jak rychtavacca da mienapaŭzy?
Pažadana pravieści šerah abśledavańniaŭ: źviarnucca da hiniekołaha, jaki pryznačyć harmanalnyja analizy, kab praanalizavać, nakolki chutka čakajecca mienapaŭza i ci možna niejak dapamahčy žančynie: padtrymać cykł miedykamientami, naprykład, tym samym padoŭžyć jaje žanočuju maładość. Da takich analizaŭ adnosicca analiz na FSH (falikułastymulujučy harmon), estradyjoł, AMH (antymiuleraŭ harmon). Razam z harmanalnym abśledavańniem prachodziać bijachimičnaje — na lipidny ŭzrovień, białkovy, vuhlavodny abmien, a taksama UHD orhanaŭ małoha tazu, abśledavańnie małočnych załoz, pry najaŭnaści siamiejnaha anamnezu — hienietyčnaje daśledavańnie, kansultacyi vuzkich śpiecyjalistaŭ i inš.
Naładziŭšy svoj ład žyćcia nanoŭ, zhodna z vynikami hetych analizaŭ, možna padoŭžyć pieryjad da mienapaŭzy i palehčyć adčuvańnie ŭ momant jaje nadychodu.
Taksama raju ŭsim pacyjentkam pierad pryznačeńniem mienapaŭzalnaj harmanalnaj terapii ci ŭ postmienapaŭzie zrabić abśledavańnie na najaŭnaść asteapienii/asteaparozu: renthienaŭskuju densitamietryju (DXA) pajaśničnaha adździeła chrybietnika i praksimalnaha adździeła ściahna (acenka ryzyki pierałomaŭ pa FRAX).
Ci možna nie zaścierahacca padčas pałavych kantaktaŭ z prychodam klimaksu?
Kab być dakładna ŭpeŭnienaj ŭ tym, što vy bolš nie zaciažarycie, treba zdać analiz na avaryjalny rezierv — funkcyjanalny zapas jaječnikaŭ, jaki robić mahčymymi avulacyi. Kaniečnie, kali žančyny znachodzicca ŭ postmienapaŭzie, u jaje adsutničaje cykł, to heta aznačaje, što zaciažaryć jana nie moža. Ale heta jašče mahčyma ŭ premienapaŭzie, kali cykł nierehularny, i mienstruacyja to jość, to niama.
Treba pamiatać, što mienapaŭzalnaja harmanalnaja terapija nie abaraniaje ad ciažarnaści, i ŭ takim vypadku treba vykarystoŭvać dadatkovia mietady kantracepcyi (naprykład, barjerny mietad — preziervatyŭ) abo razhledzieć sumiesna z doktaram prymianieńnie kambinavanych aralnych kantraceptyvaŭ.
