Rymskaja impieryja zasochła
Adnoj z pryčyn padzieńnia Rymskaj impieryi była zasucha: jana supała pa časie z surjoznym palityčnym kryzisam, usio čaściejšymi napadami varvaraŭ ci navat stała jaho pryčynaj. Tak ličać navukoŭcy, jakija adnavili vahańni tempieratury i kolkaści apadkaŭ u Jeŭropie za apošnija 2,5 tysiačy hadoŭ.
Mietad vyvučeńnia klimatu pa hadavych kolcaŭ drevaŭ, taŭščynia jakich zaležyć ad umovaŭ žyćcia dreva ŭ kožny kankretny hod, nie novy. Prablema zaklučajecca ŭ tym, kab znajści nastolki staruju draŭninu, pa jakoj možna było b adnavić klimat minułaha va ŭsich padrabiaznaściach.
Hetuju prablemu častkova vyrašyła hrupa navukoŭcaŭ na čale z paleaklimatołaham šviejcarskaha Fiederalnaha daśledčaha instytuta lesu, śniehu i łandšaftu Ulfam Bunthienam. Padčas pracy śpiecyjalisty zdoleli ŭznavić historyju źmieny klimatu ŭ Jeŭropie za apošnija 2,5 tysiačy hadoŭ.
Dla hetaha im daviałosia sabrać i praanalizavać hadavyja kolcy 9tys. uzoraŭ duba, chvoi i listoŭnicy z Aŭstryi, Hiermanii i Francyi.
Pa hetych dadzienych navukoŭcy adnavili vahańni tempieratury i kolkaści apadkaŭ. Vyniki pracy apublikavanyja ŭ časopisie Science.
Samaja cikavaja vysnova daśledavańnia zaklučajecca ŭ vyjaŭleńni vyraznaj suviazi šerahu histaryčnych padziej z klimatyčnymi źmienami. Klimatyčnyja «skoki» admoŭna ŭpłyvali na sielskuju haspadarku, što ŭnosiła sumiatniu ŭ žyćcio narodaŭ, vyklikała roznaha kštałtu akcyi pratestu suprać ułady, jakaja była nie ŭ stanie zabiaśpiečyć svoj narod charčavańniem.
U pryvatnaści, pavodle mierkavańnia navukoŭcaŭ, pieryjad zasuchi ŭ III stahodździ
«Vilhotnyja i ciopłyja letnija miesiacy prypadajuć na pieryjady rymskaha i siaredniaviečnaha roskvitu,— havorycca ŭ artykule. — Pavieličeńnie amplitudy klimatyčnych vahańniaŭ u 250–600 hadach
Zasucha ŭ Jeŭropie ŭ III stahodździ pahoršyła surjozny kryzis u Zachodniaj Rymskaj impieryi, adznačany ŭvarvańniem varvaraŭ, palityčnymi burami i ekanamičnymi biesparadkami ŭ niekalkich pravincyjach Halii».
Takija daśledavańni ŭžo pravodzilisia navukoŭcami. Tak, było pakazana, što bujnyja vojny ŭ Kitai, jakija mieli miesca za apošniuju tysiaču hadoŭ, pa časie supali ź niebyvałymi dla tych miescaŭ chaładami. Akramia taho, dyskusijnym zastajecca pytańnie, ci nie źjaŭlajucca kanflikty ŭ sučasnaj Afrycy nastupstvam źmieny klimatu.
Biezumoŭna,
praca Bunthiena i jaho kaleh stanie jašče adnym arhumientam adeptaŭ teoryi sučasnaha hłabalnaha paciapleńnia.
Kamientujučy pracu ŭ Science, amierykanski navukoviec Majkł Man źviarnuŭ uvahu na toje, što «adnosna ścipłyja źmieny ŭ klimacie Jeŭropy ŭ minułym mieli surjoznyja nastupstvy dla hramadstva». Ciapierašnija ž źmieny klimatu značna surjoźniejšyja i maštabniejšyja, čym tyja, što adbyvalisia ŭ Starym Śviecie za apošnija 2,5 tysiačy hadoŭ.
