San-Francyska zasnavaŭ uradženiec Biełarusi i nazvaŭ jaho ŭ honar Skaryny — siensacyjnaje adkryćcio kalifarnijskich historykaŭ
Heta byŭ pieršakrasavicki žart:)
Fota: Ian.CuiYI / Getty Images
Doŭhi čas ličyłasia, što hety horad u Kalifornii zasnavaŭ brytaniec Uiljam Ryčardsan, jaki zbudavaŭ u 1839 hodzie pieršy jeŭrapiejski dom.
Ale niadaŭniaja siensacyjnaja znachodka ŭ archivach Huvieraŭskaha instytuta stavić z noh na hałavu tradycyjnuju viersiju i robić horad na dva hady maładziejšym.
Akazvajecca, naš słavuty ziamlak, vypusknik Vilenskaha ŭniviersiteta i ŭdzielnik antyrasijskaha paŭstańnia 1831 hoda Ihnat Damiejka paśla skančeńnia Hornaj škoły ŭ Francyi ŭ 1837 hodzie nie papłyŭ adrazu ŭ Čyli, a skiravaŭsia ŭ Kaliforniju, jakaja była tady terytoryjaj Mieksiki.
Aproč inšaha, tam možna było padvučycca ispanskaj movie, kab hodna vyhladać u Hornaj škole ŭ Kakimba na poŭnačy Čyli, dzie mieŭsia vykładać Damiejka.
Naš ziamlak ź piaćciu siabrami pa Hornaj škole ŭ Francyi, jakija taksama pachodzili z byłych ziemlaŭ Rečy Paspalitaj, u sakaviku 1837 hoda prypłyŭ na karabli śviatoha Tadevuša ŭ buchtu Załatyja Varoty. Tut jany zasnavali łahier i pačali rabić hieałahičnyja rosšuki.
Ihnat Damiejka. Fota: Wikimedia Commons
Archivisty Huvieraŭskaha ŭniviersiteta znajšli spravazdaču Ihnata Damiejki, datavanuju vieraśniem 1837 hoda, dzie jon padrabiazna apisvaje terytoryju, jaje hieałahičny źmiest i prahnazuje ŭnikalnyja znachodki ŭ budučym.
«Heta ŭnikalny dakumient, dziakujučy jakomu my možam zusim pa-inšamu pahladzieć na historyju Kalifornii», — kaža ŭschvalavany doktar historyi Aleks Tejłar.
Spravazdača była padpisana pa-ispansku tak: Ignat Domejka, 31.07.1802, nativo Wialikaja Miadzwiedka, Recz Pospolita Abiedzwuch Narodau
Dalej Ihnat Damiejka vyrašaje zasnavać tut pasielišča, prahnazujučy jamu vialikuju słavu ŭ budučyni. U toj čas pasieliščam davali nazvu abo viadomych śviatych, abo viadomych ludziej, abo haradoŭ (jak San-Dyjeha, Ńju-Jork, ci Vašynhton)
Damiejka vyrašaje nazvać horad San-Francyska (Ciudad San Francisco) u honar svajho słavutaha ziemlaka, uschodniesłavianskaha pieršadrukara Franciška Skaryny.
Adpaviednuju zajaŭku 17 kastryčnika 1837 hoda jon nakiravaŭ u Miechika i tam jana była ŭchvalenaja.
U Kalifornii Damiejka i paplečniki praviali jašče paŭhoda, jany zaprasili miascovych žycharoŭ z vakolicaŭ i ŭźviali tam paŭtara dziasiatka kamiennych damoŭ.
Adnak našy hieroi byli vymušanyja ŭkłaści šmat svaich hrošaj u raźvićcio novaha horada. Tym časam padciskali abaviazki pa kantrakcie z Hornaj škołaj u Kakimba, padpisanym jašče ŭ Francyi.
Jak akazałasia, hrošaj, kab dabracca ŭ Čyli, u ich nie było. Adzinym vyjściem było pradać za peŭnuju sumu hrošaj pravy na nazvu horada ordenu jezuitaŭ. Jezuity zapłacili za heta 1050 dalaraŭ — vielizarnyja hrošy pa tych časach. Hetaha chapiła na bilety na parachod da Sanćjaha i na pieršyja časy ŭ Kakimba.
Dalejšuju historyju vy viedajecie. Ihnat Damiejka šmat spryčyniŭsia da navukovaha daśledavańnia Čyli, staŭšy tam nacyjanalnym hierojem, univiersitet u Kakimba nosić jaho imia.
Univiersitet u Kakimba, jakim kiravaŭ Damiejka ciaham 16 hod i jaki nosić jaho imia. Fota: Wikimedia Commons
Razam z tym jezuity ŭ Kalifornii stali ŭsim kazać, što horad nazvany ŭ honar śviatoha Francyska Asizskaha. Ale i heta potym zabyłasia. U 1846 hodzie ŭ chodzie Amierykana-mieksikanskaj vajny Kalifornija adyšła ZŠA, a praz dva hady zdaryłasia Załataja lichamanka, što pryviało da burnaha raźvićcia štata, jak i prahnazavaŭ Damiejka.
Adnak my ciapier viedajem, što San-Francyska zasnavaŭ naš ziamlak Ihnat Damiejka, i zaraz kalifarnijskija ŭłady buduć pradprymać kroki pa ŭviekaviečańni jaho słaŭnaha imia.
U pryvatnaści, na ŭźbiarežžy kala miesca, dzie jon vysadziŭsia z tavaryšami, budzie ŭźviedzieny pomnik. Pryčym u hetaj spravie źviarnulisia da viadomaha biełaruskaha skulptara, jaki žyvie ŭ Ńju-Jorku. Taksama imia Damiejki budzie nadadziena adnamu z praśpiektaŭ horada.
Takim čynam, Ihnat Damiejka — vialiki syn nie tolki Litvy, Biełarusi, Polščy i Čyli, ale i Kalifornii.
Ihnat Damiejka. Fota: Wikimedia Commons
Čytajcie taksama:
Pahladzicie, jak ciapier vyhladaje 200-hadovaja carkva, u jakoj byvaŭ Ihnat Damiejka
Kafkijanskaja impieryja i jaje mietady. 200 hadoŭ z pačatku «pracesu fiłamataŭ i fiłaretaŭ»
