«Nie adpuskajcie adno adnaho i ŭsio». Historyi biełarusak, jakija čakajuć kachanych z vajny
Sustrakać Novy hod z šampanskim i dumać, a jak tam tvoj chłopiec u akopie na bajavoj zadačy, dasyłać jamu prysmaki i hłušylnik dla vintoŭki, žyć ad paviedamleńnia da paviedamleńnia. «Dzie jon? Što jon?» — hetyja pytańni zajmajuć dumki žančyn, čyja kachanyja ciapier na froncie. «Miedyjazona» zapisała historyi biełarusak i ŭkrainki: pra stasunki z vajskovymi, viasielle ŭ lidskich kiedach i znajomstva praź cindar.
Znajemstva praz aktyvizm. Kasia i Alaksiej
Kasia i Alaksiej ažanilisia na svaju treciuju sustreču — roŭna praz dva hady paśla znajomstva. Dla hetaha biełaruscy daviałosia pryjechać z Varšavy ŭ Vińnicu, a chłopcu — adprasicca sa słužby ŭ Žytomirskaj vobłaści.
— My nikoli nie sustrakalisia, ja b navat nie skazała, što byli siabrami — my byli prosta blizkimi ludźmi. Bačylisia dva razy ŭ žyćci. Heta pra toje, što kali ty bačyš čałavieka, u jakim ty ŭpeŭnieny i chočaš pražyć ź im usio žyćcio, to prosta biary, dary, i budźcie razam. Nie adpuskajcie adno adnaho i ŭsio, — tłumačyć jana.
Da znajomstva jany aboje zajmalisia moładzievym aktyvizmam. Jon — va Ukrainie, jana — u Biełarusi. Praz palityčny pieraśled Kasia źjechała z krainy ŭ 2020 hodzie, žyła va Ukrainie i ŭ Polščy. Upieršyniu jany sustrelisia ŭ 2021 hodzie, kali 21-hadovaja dziaŭčyna vučyłasia ŭ Varšavie i pryjechała va Ukrainu na prahramu lidarstva ŭkrainskich «Studentaŭ za svabodu». «Atrymałasia tak, što ja zabrała nie tolki viedy, a i znajomstva sa svaim budučym mužam».
Jon zaprašaŭ jaje pryjechać va Ukrainu jašče raz, ale ŭ dziaŭčyny nie atrymałasia. Maładyja padpisalisia adno na adnaho ŭ instahramie, «troški bačyli žyćcio adno adnaho», ale nie asabliva razmaŭlali. Usio źmianiłasia z pačatkam poŭnamaštabnaj vajny, kali 22-hadovy Alaksiej dałučyŭsia da vojska, a Kasia pačała dapamahać ukrainskim biežancam na polskaj miažy.
— Ja jamu skazała, što ŭ biełarusaŭ va Ukrainie zaraz napeŭna buduć prablemy, viedała, što maim siabram zabłočyli karty. Kažu, u mianie jość znajomaja, za jakuju ja chvalujusia, ci moh by ty joj dapamahčy, kali što, ažanicca ci štości takoje. Nie surjoznaja prapanova, a chutčej na padumać. Jon napisaŭ: «Ja b z toboju odruživsia». Nu ja prosta takaja: «Cha-cha». Było i było.
Siabry pa žyćci i prylot rakiety ŭ hatel
Jany pačali šmat pierapisvacca, ale heta było składana — časam Alaksiej vychodziŭ na bajavyja i byŭ nie na suviazi. «I ja takaja: Boža moj, voś jon byŭ u taki čas anłajn, a zaraz nie anłajn, treba prosta čakać. Ničoha nie zrazumieła, nijakaj infarmacyi niama, prosta chvalavałasia».
U 2023 hodzie jon jašče raz spytaŭ, ci moža Kasia pryjechać. Jana adkazała, što niaŭdały dośvied užo byŭ i možna prajechać praź miažu, tolki kali jość svajaki. «Jon kaža: «A kali ažanicca, to možna? Davaj». Nie pamiataju, jak kankretna heta hučała, ale było ŭ razmovie pra toje, što ja nie mahu pryjechać», — pryhadvaje Kasia.
Bolš za sutki dziaŭčyna jechała z Varšavy da Zaparožža — kala hetaha horada była vajskovaja častka chłopca, i raśpisacca maładyja płanavali ŭ miascovym ZAHSie. Ale ŭstanova zaprasiła niekalki dadatkovych papier, jakich u pary nie było, tamu viasielle adkłali da nastupnaha razu.
U Zaparožžy Kasia i Alaksiej spynilisia ŭ hateli Reikart. «Tam byli ciažarnyja žančyny, jakija prychodzili papłavać u basiejnie, byŭ dziciačy łahier». Pry vysialeńni Kasia zabyłasia ŭ numary pras dla vałasoŭ, ale zabrać jaho nie ŭdałosia — u budynak prylacieła rasijskaja rakieta. U horadzie zahinuŭ adzin čałaviek, jašče 16 atrymali ranieńni.
Praz tydzień Kasia viarnułasia ŭ Varšavu i naprykancy žniŭnia znoŭ pryjechała va Ukrainu — na svajo viasielle ŭ Vińnicy. «Heta byŭ Dzień niezaležnaści Ukrainy. Jahonaja mama i siastra prynieśli šampanskaje z kielichami, cukierački, kvietački. A my amal u čym byli, u tym i pryjšli. Na mnie była letniaja biełaja sukienka, ale ź lidskimi kiedami — skazała, što sukienka nie važna, a voś kiedy buduć lidskija».
Supracoŭnica ZAHSa nie čytała maładym vialiki tekst pra «byť vmiestie i v horie, i v radosti, poka śmierť nie razłučit vas», pryhadvaje dziaŭčyna. Šluby rehistrujuć u adnym z akiencaŭ — u susiednich afarmlali śmierć ci naradžeńnie čałavieka.
— Ciotačka hetaja padpisała dakumienty i spytała nas: «Ci zhodnyja vy być siabrami pa žyćci?» Tak-tak. Heta było tak koratka i jomista, było supierpryjemna.
Ranieńnie i Novy hod u choładzie
Padčas słužby na aŭdziejeŭskim kirunku Alaksiej atrymaŭ ranieńnie. Chłopiec vyciahvaŭ u poli zahinułych pabracimaŭ i ŭ zazor u bronikamizelcy trapiŭ askiepak ad snaradu. Praź piać dzion dziaŭčyna pryjechała ŭ horad, dzie znachodziłasia lakarnia, i pieršy raz pabačyła muža ŭ vajskovaj formie.
— Jamu dazvolili nie nočyć u balnicy, tamu jon byŭ sa mnoj, ale chadziŭ tudy na pieraviazki. U asnoŭnym my siadzieli doma, tamu što horad maleńki i tam asabliva ničoha nie parobiš. U niejki momant ja pačała z hetaha ŭharać: ranicaj jon sychodzić, i niezrazumieła, kali vierniecca. Skazaŭ mnie: rabi što chočaš, kupi sabie što-niebudź. Nu ja zapisałasia na paznohciki, kab choć dźvie hadziny svajho žyćcia zabić.
Čakańnie muža, kaža Kasia, byvaje vielmi ciažkim. Alaksieja adpraŭlali na vychad akurat pierad Novym hodam. Tamu śviata dziaŭčyna vyrašyła nie adznačać, kab nie siadzieć u haściach «z kisłaj minaj». Kasi Alaksiej skazaŭ, što spadziajecca paviarnucca da 2024 hoda.
— Siadžu hladžu vystup Cichanoŭskaj, płaču, tamu što ja tut, a jon tam. A tam choładna, a heta Novy hod, usie pavinny być doma ź siemjami. Potym Zialenskaha — taksama płaču. Hučała: «Vy siadzicie ŭ svaich kabinietach, kažacie, što hetyja chłopcy takija małajcy» — prosta płakała ad hetych emocyj i niespraviadlivaści.
Padčas kurantaŭ Kasi patelefanavali, ale vyklik adrazu abarvaŭsia. Dziaŭčyna patelefanavała mamie Alaksieja, kab spytać, ci heta byŭ jon. «I ja nabrała jamu. Loša skazaŭ, što ŭsio, vyjšaŭ. Za niekalki chvilin, ale da Novaha hoda viarnuŭsia!»
Chłopiec raskazaŭ, što ich atrad chavaŭsia ŭ razbomblenaj miascovaści. Heta byŭ uščent źniščany dom, ale zachavaŭsia kavałak bramy nad dźviaryma — u im vajary znajšli paštoŭku. Razharnuli — a tam «Z Novim rokom!». «Usie źniščana, a heta zastałosia. Dumaju, jeść niejkija znaki».
Sustreča ŭ kino. Alina i Anton
— Za miesiac da taho jak jon syšoŭ, my razam zaviali kotku. Navat kom taki da horła, kali kažu. Ja razumieła, što čałaviek užo nie pieršy raz [jedzie na pazicyi], ale ŭsio roŭna. Kamunikavała ź biełaruskimi vajarami i šmat roznaha trešu vajennaha čuła i, kaniečnie, bajałasia, — raspaviadaje Alina, biełaruskaja miedyjščyca, jakaja žyvie ŭ Lvovie.
Jana kaža, što ŭ svaje 44 hady nie moža vyznačyć momant, ź jakoha pačałosia kachańnie. Niahledziačy na toje, što jaje kachany — vajskoviec i vielmi zaniaty, žančyna zaŭsiody adčuvaje ad jaho kłopat. Ciapier idzie treci miesiac, jak jany nie bačylisia, bo Anton źjechaŭ na pazicyi ŭ Zaparožža.
— U nas kožny dzień pačynajecca ź vitańnia. Chto pieršy pračniecca, toj i vitajecca. Ja atrymlivaju šmat padtrymki. Dziŭna, ale heta jakraz jon vučyć mianie pazityŭnamu myśleńniu. Kali jość mahčymaść, to jon telefanuje i my razmaŭlajem davoli doŭha. Byvaje, heta pieraŭtvarajecca ŭ lekcyi pa zbroi.
Antonu 36 hadoŭ, jon naradziŭsia ŭ Lvovie i da vajny pracavaŭ z hrafičnymi redaktarami, zajmaŭsia 3D-madelavańniem. Z Alinaj jany paznajomilisia praz tvorčuju tusoŭku horada, kudy jana pryjechała ŭ 2021 hodzie. Lvoŭskaj siabroŭkaj Aliny stała siastra vajskoŭca.
— Ja viedała pra jaho tolki toje, što jon vajuje. A potym u jaho była reabilitacyja paśla ranieńnia ŭ plačo i jon žyŭ u Lvovie. My sustrelisia, kali chadzili ahulnaj kampanijaj u kino. Zdajecca, heta byŭ «Luksiemburh-Luksiemburh».
Kotka, placak i «Silpo». Sumiesnaje žyćcio
Paśla jany bačylisia jašče niekalki razoŭ i zrazumieli, što simpatyja akazałasia ŭzajemnaj. Anton pravodziŭ Alinu dadomu, sustrakaŭ ź ciahnika paśla kamandziroŭki i pierajechaŭ da jaje na kvateru. «Ja navat padumać pra heta nie mahła — što ja zmahu z kimści razam być ciaham tydnia sam-nasam i mnie nie zachočacca zabić hetaha čałavieka».
Śniedać razam, pić kavu i razmaŭlać, chadzić u «Silpo» pa prysmaki i hladzieć kino — Alina kaža, što heta ich sumiesnyja rytuały, jakich ciapier vielmi nie chapaje. Za 3,5 miesiacy para pryvykła časta kuplać višniovy placak u miascovaj kramie.
— Ciapier jon źnik z prodažu. Ja zaraz prychodžu ŭ «Silpo» i abaviazkova zaziraju na palicu z vypiečkaj — ci nie vierniecca placak, ale jaho niama, i ja baču ŭ hetym štości simvaličnaje. Ja ŭvohule stała zaraz vielmi zababonnaj.
Ahulnaj spravaj dla ich stała kotka pa mianušcy Cmok. Siastra Antona adnojčy pryniesła z vulicy maleńkaje kaciania, skazaŭšy, što źbirajecca publikavać abviestku, kab chtości zabraŭ jaho da siabie. Ale kaciania zastałosia ŭ Aliny. Anton skazaŭ, što padtrymaje jaje rašeńnie i budzie dapamahać, pakul nie sydzie nazad u vojska.
— Jon źjechaŭ 17 listapada. Pravodzili ź jaho siamjoj. Nie mahła dadomu iści adna — spytała ŭ jaho siastry, ci možna zajści da jaje. Adpłakałasia tam, i potym užo stała niejak lahčej. Dla mianie taksama byŭ važny momant: nie zhubić siabroŭku praz toje, što ŭ mianie adnosiny ź jaje bratam. Zdajecca, z hetaha boku ŭsio dobra.
Hłušyciel u padarunak i pasyłki na front
Akramia zvankoŭ i paviedamleńniaŭ u Aliny z Antonam jość jašče adzin srodak kamunikacyi — padarunki. Jana źbiraje dla jaho pasyłki ź nieabchodnymi i pryjemnymi rečami: svajo piečyva, ciopłyja bafy dla šyi, prysmaki, suchija śniadanki, kremy dla skury, hihijeničny balzam dla vusnaŭ i šmat inšaha.
— Navat hłušylnik dla vintoŭki kuplała. Mianie tak uraziła: zamaŭlaješ pa spasyłcy hłušylnik, i tabie jaho na «Novu poštu» pryvoziać. Tam heta jak «žaleznyja vyraby» ŭkazana ci štości takoje. Biareš hetuju skrynačku i pasyłaješ u inšaje miesca.
U apošniuju pasyłku žančyna pakłała simvaličny padarunak — padušku z cytataj mandałorca: «This is the way». «Hetaja fraza jamu padabajecca. Nu i sapraŭdy — taki šlach».
Budučynia va Ukrainie
Razmaŭlajuć Alina i Anton kožny na svajoj movie — pa-biełarusku i pa-ŭkrainsku. Nijakich prablem z hetym nie ŭźnikaje, kali što — para razam šukaje adpaviedniki, pierakładaje adno dla adnaho nieznajomyja słovy. Pakul Anton prachodziŭ reabilitacyju, jany z Alinaj paśpieli schadzić u cir. Dla hetaha zvykłyja dla ŭkraincaŭ mišeni z partretam Pucina źmianili na fota Łukašenki.
Da pavietranych tryvoh i kamiendanckaj hadziny Alina ŭžo zvykłasia. Rašeńnie nie źjazdžać z Ukrainy paśla lutaha 2022 hoda jana nazyvaje śviadomym i kaža, što ni pra što nie škaduje. «Tamu što ja šmat kamu za hety čas zmahła dapamahčy i być tut karysnaj. Nas tut uvohule niašmat zastałosia, i ja ŭpeŭniena, što kožny z nas — heta ambasadar Biełarusi».
Ciapier Alina płanuje prasić va Ukrainie palityčny prytułak. Pavodle słoŭ žančyny, druhoj chvalaj adjezdu — paśla pačatku poŭnamaštabnaj vajny — dla biełarusaŭ va Ukrainie staŭ «pašpartny ŭkaz» Łukašenki. Alina i sama razhladała varyjant zrabić nieabchodnyja dakumienty ŭ Polščy, ale «praz Antona žyćciovyja płany źmianilisia».
Jany razmaŭlali pra budučyniu, jakuju zaraz žančyna bačyć dla siabie va Ukrainie. «Ty musiš zrazumieć, što toj, jakim ja byŭ da poŭnamaštabnaha ŭvarvańnia — heta adzin čałaviek, paśla kolkich miesiacaŭ u TRA — druhi, a zaraz, kali ja viarnusia — heta znoŭ budzie zusim inšy čałaviek», — pierakazała jana słovy svajho partniora.
Znajomstva ź biełarusam. Darja i Barys
Darji 20 hadoŭ, jana naradziłasia ŭ Charkaŭskaj vobłaści. Samastojnaje žyćcio dziaŭčyna pačała ŭ Charkavie, vučyłasia na dyryžora i vykładčycu narodnaha vakału. U 2022 hodzie dziaŭčyna nienadoŭha źjazdžała z Ukrainy i Polšču — pa viartańni žyła ŭ siabroŭki ŭ Kijevie. Tam jany z Barysam i paznajomilisia.
«Pieražyvała tady ciažkaje rasstańnie. A siabroŭka ŭ mianie takaja cikavaja skazała: «Ja tabie pakažu, jak treba žyć». I ja trapiła ŭ śviet cindara. Prabyła tam niadoŭha i sustreła svajho maładoha čałavieka litaralna ź niekalkich klikaŭ».
Darja kaža, što nie adčuvała niajomkaści, jakaja byvaje pierad nieznajomym čałaviekam, i razmova ciahnułasia prosta — Darja raspaviadała pra Kijeŭ i što tam «narmalnyja ludzi žyvuć, nie banderaŭcy». «Zaraz ja dumaju, što z majho boku heta było dziŭna. Ale ž ja nie viedała, što jon dumaje», — pryznajecca jana.
U Biełarusi Barys byŭ jašče studentam — va Ukrainie ŭžo prachodziŭ vajskovaje navučańnie pierad tym, jak pajechać na pazicyi.
— U jaho była mahčymaść raz na tydzień pryjazdžać da mianie. I tak my ź im miesiac prabyli, a potym jon źjechaŭ užo na vajnu. Ale kali jon skazaŭ mnie, što źjazdžaje, ja zadała jamu pytańnie: što ty čakaješ ad mianie? Jon skazaŭ, što jamu było b pryjemna, kab jaho tut niechta čakaŭ. Dobra, davaj. I z taho momantu my zrazumieli adno dla adnaho, što my ŭ adnosinach.
Kali z chłopcam źnikała suviaź, Darja drenna spała. «Jašče hety błekaŭt, nie było śviatła. Dzie jon? Što jon? Pieršy čas było vielmi ciažka. Žyvieš ad paviedamleńnia da paviedamleńnia. I prosta čakaješ, i ŭsio, i nie možaš ničoha zrabić».
Za čas, pakul Barys byŭ u vojsku, Darja nikoli nie adčuvała siabie samotnaj. Jon zamaŭlaŭ joj kvietki i namahaŭsia padtrymlivać va ŭsim, kaža dziaŭčyna.
Para źjechała z Ukrainy dva miesiacy tamu. Spačatku Darja navat nie razhladała taki varyjant, ale «na toje byli svaje pryčyny». «Ukraina prymaje vajskoŭcaŭ z usich krain, ale nie moža zabiaśpiečyć ich šmat čym — pačynajučy ź lehalizacyi», — tłumačyć dziaŭčyna.
Zaraz jany razam žyvuć u Polščy, pracujuć. Dziaŭčyna źmianiła śpiecyjalnaść i pačała vyvučać animacyju dla filmaŭ.
— U mianie niama ni kropli škadavańnia, što ja tak zrabiła, dzie ja ciapier znachodžusia. Zaraz jon pobač, i ja viedaju, što ź im usio dobra. Mahu spać pobač ź im i mahu pastajanna razmaŭlać. Bačyć. Zaŭsiody jość niejki fizičny kantakt. Tady heta była mara.
Čytajcie taksama:
Ciarpieńnie, śmierć i rucina. Try manałohi biełaruskich dobraachvotnikaŭ, jakija dva hady na vajnie
