Ivan Žałtoŭski — biełaruski šlachcic, jaki stvaryŭ «stalinski ampir»

Jan Žałtoŭski naradziŭsia ŭ 1867 hodzie na biełaruskim Paleśsi, u siadzibie Brodča na paŭnočnaj uskrainie Płotnicy Pinskaha pavieta ŭ katalickaj šlachieckaj siamji hierba «Ahońčyk». Achryščany byŭ u Asavieckim kaściole, jaki paśla vajny byŭ razabrany kamunistami, ad jaho zastałasia tolki zvanica.

Kaścioł u vioscy Asavaja (ciapier Stolinski rajon), u jakim chryścili Jana Žałtoŭskaha. Fota: Wikimedia Commons

Baćka pamior u 1870 hodzie, usiaho praz try hady paśla jaho naradžeńnia. U Jana było jašče dva braty, adzin ź ich, Vacłaŭ (1869 -1950-ja), pracavaŭ ścipłym farmaceŭtam u Astrohu. A voś siastra Maryja (1870-1939) vyjšła zamuž za pradstaŭnika ŭpłyvovaj siamji pramysłoŭcaŭ pana Zyhmunta Skirmunta. Taho samaha Skirmunta, da jakoha Jakub Kołas pisaŭ pietycyju ad miascovych sialan i jakoha paśla adlustravaŭ u tryłohii «Na rostaniach». Niamała mahił Žałtoŭskich dahetul možna adšukać na starych pinskich mohiłkach, u tym liku baćkoŭ Jana. 

Pinskaje realnaje vučylišča, dzie pačynaŭ vučycca Žałtoŭski. Fota: Wikimedia Commons

Pinsk nie byŭ čužym i dla Jana Žałtoŭskaha. Pačatkovuju adukacyju atrymaŭ doma, ale ŭ dziesiać hadoŭ byŭ zaličany ŭ pieršy kłas Pinskaha realnaha vučylišča. Pa ŭsich pradmietach adznaki ŭ jaho byli «zdavalniajučymi», tolki ŭ malavańni i čystapisańni jon prajaviŭ siabie na vydatna.

Nieviadoma čamu, ale siamja pierabrałasia ŭ Astrachań, dzie Ivan skončyŭ vučobu.

U 1887 hodzie jon padaŭ dakumienty ŭ Akademiju mastactvaŭ u Pieciarburhu. Praź vialikuju kankurencyju pajšoŭ nie na žyvapis, a na architekturu, dzie byŭ nižejšym bał. Jon atrymaŭ minimalny prachadny bał pa ŭsich pradmietach i byŭ zaličany. 

Tady jašče nichto nie moh ujavić, što hetaja vypadkovaść vyznačyć praz paŭstahodździa styl ahromnistaj impieryi. 

Ivan Žałtoŭski ŭ 1887 h. Fota: RDHA

Jak i mnohija inšyja studenty, Žałtoŭski zajmaŭsia padpracoŭkami ŭ viadomych dojlidaŭ. Heta davała hrošy na žyćcio, dośvied, karysnyja znajomstvy, ale niehatyŭna adbivałasia na vučobie. Na pieršym kursie Ivan byŭ pakinuty na druhi hod.

Z vučobaj u jaho ŭvohule nie ładziłasia. U mai 1891 hoda jon adličyŭsia praź siamiejnyja abstaviny, chvarobu i ciažki materyjalny stan. Praz hod sprabavaŭ adnavicca, atrymaŭ admovu, jašče praz hod byŭ zaličany znoŭ na pieršy kurs, iznoŭ vyklučany. Narešcie byŭ pryniaty volnym słuchačom.

Ivan Žałtoŭski ŭ čas vučoby ŭ Akademii mastactvaŭ. 1890-ja

Narešcie ŭ kancy 1898 hoda Žałtoŭski atrymaŭ zvańnie mastaka-architektara za prajekt Narodnaha doma. Ivan skancentravaŭsia na fasadach, nie darabiŭ płan i ŭvohule nie padaŭ razrezaŭ, ale dałučyŭ pryhožyja eskizy. Nie zakryŭ jon i mnohija śpiecyjalnaści, praz što nie atrymaŭ dypłoma i nie mieŭ prava samastojna prajektavać u horadzie. 

Za čas vučoby Žałtoŭski atrymlivaŭ nievialikija zakazy, ale taksama jamu daviałosia prajektavać u majsterniach inšych architektaraŭ dachodnyja damy, čyhunačnyja stancyi i vytvorčyja abjekty, a taksama kiravać rabotami ŭ interjerach pałacaŭ rasijskich bahaciejaŭ.

Ivan Žałtoŭski ŭ 1900-ja hady. Fota: Dziaržaŭny navukova-daśledčy muziej architektury imia Ščusieva

Jahony siabar dapamoh jamu pierabracca ŭ Maskvu, dzie jon znachodzić svaje koła zamoŭcaŭ — zamožnych kupcoŭ-staravieraŭ. Tut jon paralelna z asnoŭnaj pracaj vykładaŭ malunak u Strohanaŭskim vučyliščy. U 1904 hodzie praz kanflikt z dyrektaram jon byŭ vymušany zvolnicca. 

Niedzie ŭ tym ža pačatku XX stahodździa Žałtoŭski naviedvajecca ŭ Italiju. Pa šlachu ź Miłana ŭ Vieniecyju ŭ ciahniku architektar čytaŭ «Padarožža pa Italii» Hiote i raptam natyknuŭsia na zhadku pra Andrea Paładya, samaha ŭpłyvovaha ŭ kłasičnaj architektury tvorcu ŭsich epoch. Žałtoŭski źmianiaje svoj maršrut i nakiroŭvajecca ŭ Vičencu, na radzimu metra.

Viła Ratonda ŭ Vičency — viaršynia tvorčaści Andrea Paładya, na jakuju buduć aryjentavacca architektary nastupnych stahodździaŭ, u tym liku Žałtoŭski. Fota: Wikimedia Commons

Sustreča z šedeŭrami paładyjanstva skałynuła śviadomaść architektara. Paśla hetaj pajezdki Italija stanovicca duchoŭnaj radzimaj Ivana Žałtoŭskaha jak tvorcy, jaje jon imkniecca adbudavać i ŭ Rasijskaj impieryi.

Naprykład, na vystavie jon pakazaŭ konkursnyja prajekty doma Skakavoha tavarystva (1903-1906), vykananyja ŭ styli anhlijskich asabniakoŭ viktaryjanskaj epochi. Mienavita z Anhlii zachapleńnie końmi i pieradałasia rasijskaj arystakratyi. Ale, vidać, jon zdoleŭ u pracesie pierakanać zakazčyka całkam pierarabić prajekt u kłasičnym styli. I heta ŭ toj čas, kali vakoł panavali novyja modnyja avanhardnyja styli, jak madern i art-deko, a lubaja kłasika ŭsprymałasia jak pieražytak. Ale nie Žałtoŭskim.

Konkursny prajekt Skakavoha paviljona 1902 hoda. Varyjanty ŭ modnym anhlijskim styli

Realizavany dom Skakavoha tavarystva ŭ kłasičnym styli. Fota: «Architiekturnaja Moskva»

Žałtoŭski litaralna zachvareŭ na kłasičnuju architekturu i bačyŭ u joj vyratavańnie dla architektury sučasnaj. 

«Niedzie ŭ Italii, u staryźnika, jon kupiŭ eskizy piarom Rafaela, nabyŭ adzin z čatyroch asobnikaŭ pieršaha aryhinalnaha adnatomnaha vydańnia knihi Paładya pra architekturu z palami, śpisanymi ŭłasnaručnymi pamietkami hetaha hienijalnaha dojlida (astatnija try asobniki znachodziacca ŭ muziejach)», — pryhadvaŭ jahony kaleha Siarhiej Kožyn.

Fasady doma Tarasava ŭ Maskvie Žałtoŭski zapazyčaŭ u paładyjanskaha pałacca Ćjene. Fota: Wikimedia Commons

Siadziba Lipiki pad Maskvoj, pabudavanaja Žałtoŭskim u 1907 hodzie jak pierajmańnie viły Ratonda. U 1930-ja hady architektar całkam pierabuduje jaje pad uradavuju daču, dzie budzie žyć Stalin

Pa śladach Žałtoŭskaha ŭ «horad Paładya» paciakli pieciarburhskija architektary i mastactvaznaŭcy.

Žałtoŭski, jaki adčuvaŭ svaju mocnuju poviaź ź jeŭrapiejskaj, katalickaj kulturaj, vielmi skieptyčnaj staviŭsia da rasijskaha mastactva, ličačy jaho drennaj kopijaj pieršakrynicy. 

Kniaź Siarhiej Ščarbataŭ, kalekcyjanier i miecenat, tak apisvaŭ Žałtoŭskaha: «Žałtoŭski, palak, jaki nienavidzić Rasiju, choć joju karmiŭsia, karystaŭsia ŭ Maskvie zasłužanaj reputacyjaj tonkaha znaŭcy italjanskaj kłasiki…»

Žałtoŭski ŭ pieryjad słužby ŭ Narkamaśviety RSFSR. Fotakopija partreta pracy S. Malucina. 1919

Kastryčnickaja revalucyja 1917 hoda, zdavałasia b, pakładzie kaniec karjery 50-hadovaha architektara, jaki sam pachodziŭ sa šlachty i paśpieŭ za dziesiacihodździ svajoj pracy sprajektavać šerah siadzib i asabniakoŭ dla arystakratyi i buržuazii. 

Ale Žałtoŭski znoŭ usich ździviŭ — pryniaŭ revalucyju i paśpiašyŭ zavieryć novyja ŭłady ŭ svajoj łajalnaści dy hatoŭnaści na jaje pracavać dalej. Užo na nastupny hod Žałtoŭski zaniaŭ pasadu staršaha dojlida architekturna-mastackaj majsterni Massavieta, a paśla ŭznačaliŭ architekturny padadździeł Narkamata aśviety RSFSR, a ŭ śniežni — uvachodzić u techničnuju radu Kamiteta dziaržaŭnych zbudavańniaŭ pa haradskim i sielskim budaŭnictvie. Łunačarski navat napisaŭ na Žałtoŭskaha rekamiendacyjny list, nakiravany Leninu. Dalej słava architektara budzie tolki raści. 

Zvanica ŭ Pinsku, jak miarkujuć, značana padrasła dziakujučy Žałtoŭskamu. Fota: Wikimedia Commons

Jość mierkavańnie, što jašče da revalucyi, u 1912 hodzie Žałtoŭski paśpieŭ sprajektavać i zaćvierdzić prajekt rekanstrukcyi zvanicy kaścioła francyskancaŭ u rodnym Pinsku, jaki praz nastupnuju vajnu i lichalećci byŭ realizavany tolki ŭ 1923-1924 hady, pry Polskaj Respublicy. Žałtoŭski časta vyjazdžaŭ za miažu, ale ci spyniaŭsia jon u Pinsku, kab pilnavać budaŭnictva hetaj zvanicy ci naviedvać baćkoŭskuju mahiłu, my dakładna nie viedajem.

U 1922 hodzie Žałtoŭski prapanavaŭ savieckamu ŭradu nabyć viłu Ratonda — najvialikšy šedeŭr Paładya, kab raźmiaścić tam mastacki instytut, jak toje zrabiła Francyja ź viłaj Miedyčy. Navat u toj čas, čas baraćby za suśvietnuju revalucyju, płan byŭ čystaj avanturaj, i Narkamaśviety adkazaŭ admovaj.

Prajekt kacielnaj MADES 1927 hoda ŭ niecharakternym dla Žałtoŭskaha kanstruktyvisckim styli. Mahčyma, u hetym prajekcie hałoŭnaja rola naležała małodšym kaleham majstra

U kancy 1920-ch jamu daviałosia niaprosta jak architektaru, bo kanstruktyvisty nie tolki kankuravali ź im, ale i žorstka krytykavali. Žałtoŭski ŭ adkaz vydaŭ sieryju prajektaŭ u novym styli, jaki byŭ dla jaho zusim niecharakterny. Vyrvacca ŭ novuju epochu jamu dapamoh kalektyŭ, u jaki taksama ŭvachodzili Hieorhij Holc, Siarhiej Kožyn, Michaił Paruśnikaŭ i Ivan Sobaleŭ.

U 1930 hodzie architektar ustupiŭ u pramy kanflikt ź lidarami kanstruktyvizmu na abmierkavańni prajekta turbinnaj zały DniepraHES (budzie razburana ŭ čas vajny), dzie jaho prajekt, jaki nahadvaŭ Pałac dožaŭ, kankuravaŭ z prajektam bratoŭ Vieśninych, jakija zajmali vysokaje stanovišča ŭ pramysłovym budaŭnictvie SSSR. Vieśninym udałosia ź ciažkimi stratami adstajać svoj prajekt, ale samo sutyknieńnie adznačyła važny pierałom u savieckaj architektury.

Eskiz da kłasičnaha prajekta turbinnaj zały DniepraHES, vykananaha Žałtoŭskim. 

Kanstruktyviscki prajekt turbinnaj zały DniepraHES, vykanany Vieśninym

Užo ŭ pačatku 1930-ch hadoŭ razam sa zhortvańniem sacyjalnych ekśpierymientaŭ u maładoj savieckaj dziaržavie pačało zhortvacca i avanhardnaje mastactva. Jaho słaba razumieli jak kiraŭnictva krainy, tak i šyrokija masy.

Stylistyčnuju pieraaryjentacyju ŭznačalili ź viasny 1932 hoda Ščusieŭ i Žałtoŭski, jakija zastavalisia apošnimi bujnymi pradstaŭnikami «staroj škoły». Jany i raspracavali pieršyja ŭzory novaha savieckaha stylu. 

Konkursny prajekt Pałaca Savietaŭ Ivana Žałtoŭskaha, jaki ŭ 1932 hodzie byŭ hanaravany najvyšejšaj premii

Manifiestam radykalnaha pierahladu staŭleńnia dziaržavy da architektury, a praściej kažučy, namieru hetaj architekturaj kiravać, spraviadliva ŭhledžvajučy ŭ joj instrumient palityki, stali vyniki Usiesajuznaha konkursu na prajekt znakamitaha Pałaca Savietaŭ. Žałtoŭski byŭ uklučany ŭ skład Časovaha techničnaha savieta pry ŭpraŭleńni budaŭnictva Pałaca Savietaŭ razam ź inšymi viadomymi dziejačami kultury (architektary składali ź ich mienš za pałovu), a na konkurs pradstaviŭ adrazu dva prajekty, u adnym ź jakich jon vystupaŭ u jakaści aŭtara.

Premiju atrymaŭ «upryhožany» varyjant Žałtoŭskaha — heta byŭ jasny sihnał ab tym, jakaja architektura vyklikaje razumieńnie ŭ partyjna-dziaržaŭnaj viarchuški. Adnačasova architektar byŭ udastojeny zvańnia zasłužanaha dziejača navuki i mastactva RSFSR.

Žałtoŭski vyjšaŭ tryumfataram: «Ja tak i viedaŭ, što pavarot budzie».

Fasady łodžyi pałaca del Kapitanijata ŭ Vičency, sprajektavanaj Andrea Paładya, byli vykarystany Žałtoŭskim u svaim prajekcie doma na Machavoj. Fota: Wikimedia Commons

Dom na Machavoj u Maskvie staŭ «ćvikom u trunu kanstruktyvizmu» i adznačyŭ pačatak novaha stylu. Fota: Wikimedia Commons

Ale ambicyjny pałac Savietaŭ tak nikoli i nie pabudavali. Pieršym pomnikam novaha stylu, stvoranym Žałtoŭskim, staŭ dom na Machavoj, jaki byŭ pabudavany ŭ 1934 hodzie i mieŭ manumientalny ordarny fasad, pazyčany ŭ paładyjanskaj Łodžyi del Kapitania. Viaśnin nazvaŭ dom «ćvikom u trunu kanstruktyvizmu», jaki nieabchodna vydrać.

Architektar Famin tonka zaŭvažyŭ, što heta byŭ nie stolki praryŭ u budučyniu, kolki ahladka na minułaje:

«Jon svaim domam pakazaŭ vielmi jaskrava, jak raniej dobra prajektavali i jak raniej dobra budavali i, takim čynam, jak my ciapier drenna prajektujem i jak my drenna budujem».

Dla mnohich hety dom staŭ addušynaj paśla zasilla askietyčnych, pazbaŭlenych dekoru pabudoŭ minułaha dziesiacihodździa. 

Ale ŭžo 1934-1935 hady Ivan Uładzisłavavič akazaŭsia ŭ hanarovaj ssyłcy, prajektujučy dla Sočy-Maceścinskaha kurortnaha rajona. Reč u tym, što jahony patron u Maskvie, Łazar Kahanovič, usio bolš adychodziŭ ad spraŭ, a jahony pierajemnik, Chruščoŭ, zusim architekturaj nie cikaviŭsia. 

Z Žałtoŭskim praciahvali kansultavacca jak starcam-mudracom sajuznaha ŭzroŭniu. Užo viasnoj 1937 hoda jon straciŭ pazicyju kiraŭnika maskoŭskaj majsterni, na pieršy płan u savieckaj architektury vyjšaŭ Barys Iafan, čyj prajekt Pałaca Savietaŭ spadabaŭsia Stalinu.

Hieorhij Holc i Ivan Žałtoŭski ŭ pačatku 1930-ch hh. Fota: DCMSHR

Varta adznačyć, što stalinskija represii amal nie zakranuli nikoha sa staličnych metraŭ architektury. U savieckaha kiraŭnictva było razumieńnie, što ichniaje bačańnie dziaržavy novaha typu treba kamuści realizoŭvać, a tamu rastračvać kaštoŭnyja kadry na sfabrykavanyja palityčnyja spravy nie mieła sensu.

Mahčyma, što niemałuju rolu ŭ hetym adyhraŭ toj fakt, što pa svajoj śpiecyjalnaści Łaŭrencij Bieryja byŭ budaŭnikom-architektaram, dobra razumieŭ i cikaviŭsia hetaj śfieraj.

«Pravincyi» paščaściła mienš, naprykład, u Biełaruskaj SSR, dzie nie viałasia navat padrychtoŭka architektaraŭ, byli źniščany najbolš talenavityja kadry — Hajdukievič, Šabunieŭski, Koršykaŭ i inšyja.

Pachodžańnie, raniejšaja dziejnaść i niaspynnyja pajezdki Žałtoŭskaha za miažu byccam nichto nie zaŭvažaŭ, u toj čas, kali dla rasstrełu inšych było dastatkova kudy mienšych «arhumientaŭ». 

Dom na Kałužskaj vulicy ŭ Maskvie. Fota: Wikimedia Commons

Cikava, što va ŭsich savieckich dakumientach Žałtoŭski fihuruje jak biełarus. Rasijskija navukoŭcy kožny raz, zakranajučy hetuju temu, ci to nie viedajučy śpiecyfiki rehijona, ci to pazirajučy z vyšyni svajho impierskaha šavinizmu, kažuć pra jahonuju sprobu schavać svajo polskaje pachodžańnie.

Ale nam dobra viadoma, jakuju padvojnuju śviadomaść mahli mieć najbahaciejšyja pradstaŭniki «polskaj šlachty» na Biełarusi – i parodnienyja z Žałtoŭskimi Skirmunty, i Vajniłovičy, i Radziviły, i mnohija inšyja, chto ŭdzielničaŭ u biełaruskim ruchu. Da taho ž, pražyŭšy ŭsio žyćcio ŭ Rasii, Žałtoŭski moh by z tym ža pośpiecham schavacca pad ruskaj samaidentyfikacyjaj, ale nie zrabiŭ hetaha — vidać, heta było dla jaho nieprymalna, a voś zapisacca biełarusam było naturalnym. 

Žyły dom supracoŭnikaŭ NKUS na Smalenskaj płoščy ŭ Maskvie. Fota: Wikimedia Commons

U 1939 hodzie, kali Čyrvonaja Armija pačała ŭvarvańnie ŭ Polskuju Respubliku, siamja Žałtoŭskaha była vymušana ŭciakać ź Pinska ŭ Varšavu. Brat Vacłaŭ tak i nie zmoh daravać Ivanu jahonaj «zdrady» — pracy na Saviety.

U samoha Ivana Uładzisłavaviča tym nie mienš žyćcio składvałasia paśpiachova. Spakojna pieražyŭšy chvalu represij, jon iznoŭ akazaŭsia na piku svajoj karjery. 

U savieckim druku vyjšła sieryja publikacyj, pryśviečanych Žałtoŭskamu, taksama byŭ zapłanavany vypusk manahrafii pra jaho. Hetyja padziei byli źviazany z vysoŭvańniem architektara pa sukupnaści zasłuh na Stalinskuju premiju, zasnavanuju ŭ 1939 hodzie. Ale atrymaje jon jaje tolki ź piataj sproby. 

Z 1940 hoda Žałtoŭski vystupaŭ taksama ŭ roli tvorčaha kiraŭnika Maskoŭskaha architekturnaha instytuta. Ale z pačatkam vajny nie pajechaŭ śledam za instytutam u Taškient, a zastaŭsia pracavać u Centralnym vajenprajekcie. 

Ivan Žałtoŭski kala makieta Centralnaha maskoŭskaha ipadroma. Pačatak 1950-ch hh

Užo ŭ 1942 hodzie savieckaje kiraŭnictva zadumałasia pra adbudovu krainy paśla vajny. Majsternia 75-hadovaha Žałtoŭskaha była ŭ liku pieršych hrup dla ažyćciaŭleńnia prajektnych rabot pa adnaŭlenčym budaŭnictvie.

U 1943 hodzie adznačyŭsia karenny pierałom u vajnie, i śledam u vieraśni byŭ stvorany Kamitet pa spravach architektury, jaki ciapier adkazvaŭ za adnaŭlenčaje budaŭnictva na terytoryi RSFSR, BSSR i USSR. Užo ŭ 1944 hodzie Žałtoŭski byŭ pryznačany hałoŭnym kansultantam i kiraŭnikom majsterni, jakaja zajmałasia adnaŭleńniem rodnaj Biełaruskaj SSR. Majsternia była ŭzmocniena architektarami z Akademii architektury. 

U hetaj majsterni prajektavalisia i karektavalisia płany pavajennaha adnaŭleńnia Homiela i budaŭnictva paasobnych abjektaŭ u Mazyry i Pinsku. Mienavita vučni Žałtoŭskaha, słavutyja dojlidy Baršč i Paruśnikaŭ, stvarali ansambl praśpiekta Stalina ŭ razburanym Minsku. Hetak akademik architektury Žałtoŭski spryčyniŭsia da budaŭnictva ŭ rodnym krai.

Kažuć, što i miesca dla pabudovy teatra ŭ Homieli było vybranaje im asabista jašče pierad vajnoju, a jahony tahačasny prajekt staŭ asnovaj dla pabudovy ŭ 1947-1956 hadach.

Dom Savietaŭ u Sočy

Budynak KDB u Minsku. Fota: Wikimedia Commons

Dy i ŭ samoj stalicy niamała adsyłak da tvorčaści Žałtoŭskaha i praź jaho — da reniesansnaj i antyčnaj spadčyny. Najbolš adznačyŭsia jahony vučań Michaił Paruśnikaŭ, jaki sprajektavaŭ budynak Dziaržbanka, simietryčnyja žyłyja damy na ŭjeździe na Kastryčnickuju płošču, a taksama budynak KDB, jaki pierajmaje sočynski Dom Savietaŭ Žałtoŭskaha, a praź jaho — antyčny chram u Pule.

Fasad doma na Machavoj u Maskvie. Fota: Wikimedia Commons

Fasad budynka Ministerstva sielskaj haspadarki ŭ Minsku. Fota: Wikimedia Commons

Pierajmali i inšyja, architektar Ivanoŭ u budynku Ministerstva sielskaj haspadarki na vulicy Kirava amal dakładna pierajmaje fasady doma na Machavoj.

Kinateatr «Słava» ŭ Maskvie. Siońnia na doŭhačasovym ramoncie. Fota: Wikimedia Commons

Kinateatr «Zorka» ŭ Minsku. Fota: BDAKFFD

Na miescy kinateatra «Kastryčnik» u Minsku kaliści znachodziŭsia inšy kinateatr — «Zorka», pabudavany pa padabienstvie z maskoŭskimi kinateatrami «Słava» i «Pieramoha» Ivana Žałtoŭskaha.

Za svaju pracu jašče ŭ 1944 hodzie Žałtoŭski atrymaŭ zvańnie Zasłužanaha dziejača mastactvaŭ Biełaruskaj SSR, a ŭ 1947 staŭ hanarovym členam Biełaruskaj akademii navuk.

U druhoj pałovie 1940-ch — 1950-ch majsternia-škoła Žałtoŭskaha pieratvarajecca ŭ sapraŭdnuju «asabistuju akademiju». Pad jaho niepasrednym kiraŭnictvam tut vykonvajucca ŭsie konkursnyja raboty, što pravodzilisia ŭ Maskvie. U toj ža čas škoła Žałtoŭskaha pačała padlahać krytycy i hanieńniam, ale doŭhačakanaja Stalinskaja premija, atrymanaja architektaram u 1950 hodzie, zatknuła krytykaŭ. 

Žałtoŭski ŭ lapnoj majsterni. 1950-ja

Pamior Žałtoŭski 16 lipienia 1959 hoda ŭ Maskvie, pražyŭšy faktyčna dva žyćci — elitarnaha «architektara miljanieraŭ» i hałoŭnaha metra savieckaj dziaržavy. Ale nikoli nie hnaŭsia za modaj, uparta prasoŭvajučy svajo zachapleńnie italjanskaj kłasikaj. Jahony styl syšoŭ razam ź im — jaho vielič była źniščana jašče chruščoŭskaj pastanovaj «Ab likvidacyi praźmiernaściej u prajektavańni» ŭ 1955 hodzie. Praz heta imia metra ŭ nastupnyja dziesiacihodździ było nie pryniata zhadvać. 

Ivan Žałtoŭski va ŭłasnym kabiniecie. Na ścianie nie pravadyry savieckaha naroda, a jahony ŭłasny pravadyr — italjaniec Andrea Paładya. Fota: Wikimedia Commons

Spadčynu Žałtoŭskaha i jaho pierajemnikaŭ ci to ŭznaharodzili, ci to zataŭravali «stalinskim ampiram» — terminam niasłušnym i škodnym, jaki vyklikaje niepatrebnyja asacyjacyi z tatalitaryzmam, jakoha ŭ pieraniesienaj ź italjanskich piejzažaŭ architektury nikoli nie było.

Kali siońnia i možna nazvać jakuju architekturu tatalitarnaj, dyk heta zabudovu staličnych spalnikaŭ za apošnija dziesiacihodździ — tut zroblena ŭsio, kab čałaviek adčuŭ siabie nikčemnaj maleńkaj istotaj, u toj čas jak savieckaja nieakłasika, nieakłasika Žałtoŭskaha, jak ciapier zrazumieła, nadzvyčaj čałaviečnaja architektura.

Čytajcie taksama:

Architekturnyja tvory aŭtara bieła-čyrvonaha-biełaha ściaha pryznanyja Suśvietnaj spadčynaj JUNIESKA

Aktyvisty bjuć tryvohu: rekanstrukcyja kinateatra «Maskva» niezakonnaja

Nazvanyja najlepšyja architekturnyja pracy Biełarusi apošnich hadoŭ ŠMAT FOTA

F. Raŭbič

Chočaš padzialicca važnaj infarmacyjaj
ananimna i kanfidencyjna? Pišycie redaktaru
«Našaj Nivy» ŭ TH

52

3

0

10

8

10