Nie rukapis, a ksierakopija? Historyja ź nieviadomym vieršam Ryhora Baradulina atrymała praciah
U situacyi ź vieršam «Volna raźvinajciesia» jašče nie pastaŭlenaja kropka.
«Heta nie rukapis Baradulina, a ksieraks. Taki samy ŭ mianie lažyć doma — u sensie, niedasiažny, u Biełarusi, u maich papierach», — piśmieńnica Juhasia Kalada dadała jašče adzin raździeł u historyju z vypadkova znojdzienym nieviadomym vieršam Ryhora Baradulina. Sa słoŭ litaratarki, identyčny znachodcy Hanny Kaśpiarovič arkuš jana atrymała ŭ 1998 hodzie, kali pryjechała na «Čarnobylski šlach» u Minsk.
Dniami nieviadomy rukapis vierša Ryhora Baradulina vypadkova byŭ znojdzieny ŭ zborniku paeta «Prynamsi» 1977 hoda. Vydańnie razam ź inšymi knihami było pieradadzienaje biełaruskaj architektarcy Hańnie Kaśpiarovič u Krakaŭ. Kali Hanna znajšła ŭ zborniku papierku ź vieršam 1998 hoda i podpisam biełaruskaha paeta, jana pačała pošuki i vyśvietliła, što tvor da hetaj pary nidzie nie drukavaŭsia. Atrymoŭvajecca, što vierš «Volna raźvinajciesia» raniej uvohule nie dachodziŭ da čytačoŭ.
«Heta sapraŭdny cud», — padsumoŭvaje ŭładalnica artefakta.
Publikacyja pra znachodku vyklikała rezanans, i litaralna ŭ toj ža dzień na navinu adhuknułasia piśmieńnica z Homiela Juhasia Kalada. Jana ŭznaviła, što padobny arkuš ź vieršam biełaruskaha kłasika jość u jaje archivie. I heta nie rukapis, śćviardžaje aŭtarka, a ksierakopija.
«Mianie hety vierš rasčuliŭ da śloz!»
Pa prośbie Reform.by piśmieńnica padzialiłasia svajoj viersijaj «pachodžańnia» arkuša.
— Heta byŭ 1998 hod, ja pamiataju, što pryjechała z Homiela ŭ Minsk na «Čarnobylski šlach». Išoŭ apošni hod majho navučańnia ŭ škole pierad univiersitetam, u mianie byli siabry ŭ Minsku, ja tady aktyŭna kamunikavała ź biełaruskanacyjanalnaj supolnaściu, — uvodzić u kantekst aŭtarka.
Sa słoŭ spadaryni Kalady, arkuš ź vieršam Ryhora Baradulina na tym mitynhu joj daŭ jaje siabra — budučy žurnalist i vučony Viktar Korbut.
— Ja spytała tady, pabačyŭšy papieru: «Heta praŭda rukapis Ryhora Baradulina?». I moj siabra pažartavaŭ: «Kaniečnie, Ryhor Baradulin siadzieŭ i pisaŭ arkušy ceły dzień». Viktar pakazaŭ mnie ceły stos hetych kopij i dadaŭ, što arkušy byli pamnožanyja va Upravie BNF na Varvašeni, 8.
— U majoj pamiaci dakładna adbiłasia, što pamnožanyja kopii byli adtul, — praciahvaje raspovied naša surazmoŭca. — «Volna raźvinajciesia!», — ja pamiataju radok ź vierša. Paśla mitynhu ja zachavała papieru i paviesiła jaje ŭ siabie na ścianie ŭ junačym pakoi. I vierš da hetaj pary zachoŭvajecca ŭ maich archivach u Biełarusi, tolki chutka jaho ciapier nie znojdzieš.
Ci viedała tady Juhasia, što vierš — nienadrukavany?
— Mnie heta ŭ hałavu nie mahło pryjści! — pryznajecca jana. — Ja była ŭpeŭnienaja, što vierš — viadomy, jaho razdavali ŭsim. I kali ja pračytała artykuł u «Novym časie», to ŭvohule była šakavanaja. Voś jakaja siensacyja! Kali b ja tolki viedała, što hety vierš nieviadomy…
Kab daznacca bolš pra «pachodžańnie» arkuša, Reform.by paličyŭ važnym źviazacca i ź siabram Juhasi Kalady — žurnalistam Viktaram Korbutam.
«Mnie zdajecca, hety vierš Baradulina moh źjavicca ŭ tahačasnaj presie, — padzialiŭsia Viktar svaim mierkavańniem. — Abo, kali nie byŭ abnarodavany ŭ hazietach, to moh być nadrukavany ŭ vyhladzie listoŭki. Tady jašče nie byŭ tak raspaŭsiudžany internet, jak ciapier, i ŭsie materyjały nie pierasyłalisia praź miesiendžary abo źjaŭlalisia ŭ elektronnych ŚMI, a ksierakapiravalisia, a dalej raspaŭsiudžvalisia z ruk u ruki. Ryhor Baradulin, jak viadoma, byŭ siabram BNF, i tamu hety vierš pa inicyjatyvie kahości z BNF moh być razmnožany mienavita va Upravie, a adtul jaho moh sabie ŭziać luby žadajučy. 26 krasavika na Čarnobylskim šlachu my paznajomilisia ź Juhasiaj. I ja moh joj dać listoŭku ź vieršam Baradulina. Ja tady braŭ usiu drukavanuju pradukcyju va Upravie i raspaŭsiudžvaŭ siarod siabroŭ i znajomych».
Viktar Korbut dadaje, što znojdzieny ciapier vierš vyklikaŭ u jaho efiekt dežaviu.
— Jak tolki ja pračytaŭ infarmacyju pra hety vierš, ja aznajomiŭsia, naturalna, i z samim hetym tvoram. I mnie zdałosia, što ja raniej niešta padobnaje ŭžo čytaŭ. A na nastupny dzień da mianie źviarnulisia vy, žurnalist Reform.by, z pytańniem… I ja, ščyra kažučy, nie ździviŭsia vašamu pytańniu. Bo niekatoryja mietafary, epitety, vykarystanyja paetam u vieršy, mnie zdajecca, ja ŭžo raniej sustrakaŭ u jaho tvorčaści. Mahčyma, na «toj samaj» listoŭcy. Praŭda, ja sam dakładna nie mahu ŭspomnić, jakija tvory ŭ 1998 hodzie raspaŭsiudžvalisia va Upravie BNF, — adkazvaje Viktar.
Viktar Korbut padkreślivaje, što jon nie choča śpiašacca z vyvadami. Daśledčyk i ŭdzielnik daŭnich padziej vielmi aściarožna zaŭvažaje.
— Tearetyčna, mahčyma, što kali nichto nie pakłapaciŭsia ŭ svoj čas pra publikacyju hetaha tvora ŭ adnym sa zbornikaŭ Ryhora Baradulina, jon moh zastacca tolki na listoŭcy. Tamu siońnia i byŭ imhnienna akreśleny jak nieviadomy. Ale chto viedaje… Moža, vierš jašče ŭ 1998 hodzie apublikavali ŭ niejkim vydańni, ale hetaja publikacyja zabyłasia… Z druhoha boku, niahledziačy na toje, što ja dobra znajomy z tvorčaściu Ryhora Baradulina i byŭ znajomy ź im, darečy, z 1998 hoda, ja ŭsio ž nie źjaŭlajusia daśledčykam jaho tvorčaści, kab dać adnaznačny adkaz: ci hety tvor sapraŭdy «nieviadomy», «novy» dla nas, ci ŭžo dzieści publikavaŭsia. Adnak, padkreślu, što niekatoryja radki mienavita hetaha vierša mnie zdajucca znajomymi. Tut ja mahu całkam davierycca svajoj pamiaci i jaje sihnałam.
Čytajcie taksama:
