Kali my emihryryvali, bolš za 10 hod tamu, vyrašyli, što doma budziem razmaŭlać pa-rasiejsku. Durnyja my, dumali, što heta mova niejak dzieciam budzie karysnaj. Dobra, što płan nie spracavaŭ, dzieci nichrana pa-raśsiejsku nie razmaŭlajuć, razumiejuć, tak. Potym my zaŭvažyli, što biełaruskaja daje mahčymaść kamunikavać z palakami, čechami, słavakami, a “vielikij, mohučij” nie.
Ale pierajšli na movu tolki ŭ studzieni. Bo ni v adnoj ankiecie ja bolš nikoli nie napišu, što rasiejskaja, mova doma.
Było spačatku vielmi-vielmi ciažka, asabliva ŭ seksie razmaŭlać. Ale ničoha.
Zaraz hladzieli video staryja, čuju rasiejskuju ad nas, i nie paznaju, tak inšarodna! Ludzi, pierachodźma na movu rodnuju!
⤷Valadzimir, Nacyju stvaraje ahulnaja kultura. Historyja dy mova jość častkami kultury. Ale bolšaść ludziej cikaviacca vyklučna svajoj asabistaj historyjaj, tak było i tak budzie zaŭsiody. I naadvarot, movaj karystajucca ŭsie, bo jana jość srodkam štodzionnaj suviazi sa śvietam.
Kali čałaviek maje asnoŭnaj movaj rasiejskuju, to jon aŭtamatyčna padklučany da "russkoho mira". Navat nie zaŭvažvajučy, jon prasiakacca rasiejskaj kulturaj, noravami i zvyčkami. Navat kaštoŭnaści suśvietnaj kultury jon spažyvaje praz rasiejščynu i pad rasiejskim punktam zoru. Praź niejki čas jaho ŭžo nielha budzie adroźnić ad rasiejca. I žyć jon budzie tak ža sama, i budavać rasiejščynu vakoł siabie, i sacyjalnyja pavodziny jaho buduć pryviazanyja da rasiejskaha "my samyje umnyje i duchovnyje, prosto s načalstvom nie vieziot" u spałučeńni z "biez łocha žizń płocha". Što my zaraz i nazirajem u maštabach krainy.
A kali čałaviek maje asnoŭnaj movaj našu jeŭrapiejskuju, albo, prynamsi razumieje, što rasiejščyna -- heta niešta naviazanaje zvonku, to da russkoho mira jon užo nie "padklučany". I stavicca da žyćcia jon budzie nacyjanalna, tobok pa-jeŭrapiejsku. I cikavicca budzie najpierš nacyjanalnym abo jeŭrapiejskim, a nie patencyjna atrutnym rasiejskim praduktam. Prosta tamu, što na svajoj movie spažyvać kulturu jamu kamfortniej, a sama kultura -- bližej.
⤷ Valadzimir, Sapraŭdnaja historyja biełarusaŭ — «tutejšych», pra jakich vy havorycie movaju-šmrvaju svaich šmatrazovych kamentaroŭ — užo dobra viadomaja. Praŭda prosta nie stasujecca ni z savieckaju pseŭdahistaryjahrafijaju, ni z łukašenkaŭskaju dy «russkomirskoj» prapahandaju, ni z vašymi ekscentryčnymi pohladami. A naša biełaruskaja mova takaja ž važnaja, jak naša biełaruskaja historyja.
⤷Valadzimir, pierš za ŭsio, zvažajcie na słoŭny vybar, kali łaska. Ja vam nie chamiŭ, a vy mnie chamicie. Dalej:
1. Ja nie razumieju, navošta vy nahruzili niejtralnaje słova "ieŭrapiejski" niepatrebnymi kanatacyjami. Ja prosta kanstatuju vidavočnaje: Biełaruś - heta nievialikaja monaetničnaja kraina, što znachodzica ŭ Jeŭropie. I kali b jaje nasielnictva mieła bolš nacyjanalnaha pačućcia i nie było amal uščent zrusifikavanym, siońnia naša dziaržava mieła b šaniec davać sabie rady nieparaŭnalna lepš. Jak tyja ž Polšča abo Litva.
2. Mnie zdajecca, vyraz "palaki zabaranili ŭžyvać našuju movu ŭ spravavodstvie" - heta vielmi śmiełaje pierakručvańnie tahačasnaj rečaisnaści. Usio było prazaičniej: litoŭskaja šlachta (tobok "palityčny narod", bo mova chłopaŭ nikoha nie cikaviła) ŭ pieravažnaj bolšaści pałanizavałasia i pierastała ŭžyvać piśmovuju "ruskuju" (čamu - heta inšaja tema). Tamu pastanova prosta zamacavała najaŭny stan rečaŭ. Nijakaj "zabarony" u talerantnaj RP być nie mahło, bo ŭsio vyrašaŭ Sejm, dzie pradstaŭnikoŭ litoŭskaj šlachty było chiba nie pałova. Darečy, kali ž vy chočacie sfakusavacca na pryciaśnieńniach, to ŭzhadali b lepš 1920-30-ja, kali palaki paskoranymi tempami budavali svaju nacyjanalnuju dziaržavu. Ot tady sapraŭdy byli, i dyktat, i paharda da mienšaściaŭ. Prytym na biełarusaŭ cisnuli macniej, bo ličyłasia, što jany nie majuć vyraznaj nacśviadomaści, a značyć chutčej asimilujucca (nahadvaje adpaviednyja mary Chruščova, ci nie tak?). Ale ž heta doŭžyłasia dva dziesiacihodździ i było chutčej vyklučeńniem z pravił. Što tyčycca ciapierašniaj Polščy, to ja nikoli nie sustrakaŭ pahardy abo prahi palakaŭ niejak śpiecyjalna skasavać biełaruščynu. Hetaha ŭ ich nia bolš, čym u inšych uschodnie-jeŭrapiejskich stasunkach, ja b skazaŭ. A što tyčycca biełaruščyny ŭ samoj Biełarusi, to ŭ hetym pytańni jany padtrymlivajuć nas ledź nie bolš, čym našyja suajčyńniki. Bo, jak novaja jeŭrapiejskaja kraina, jany razumiejuć našuju prablemu ź Niezaležnaściu.
3. Ja nie razumieju, jakim čynam padziei 1696-ha hoda tyčacca ciapierašnich časoŭ. Skažam, litoŭskaja mova navohuł nie była dziaržaŭnaj ŭ Rečy. I što? Ci heta zaminuła Litvie siońnia stacca siabram JEZ i NATA? Ci adnosna niadaŭnija kryvavyja ciorki pamiž palakami i litoŭcami (abo palakami i niemcami) zaminajuć hetym krainam być siońnia dobrymi partniorami? A moža fakt Vałynskaj raźni zaminaje Polščy akazvać vializarnuju dapamohu Ukrainie? A kali ŭsie adkazy admoŭnyja, to, napeŭna, časam "viedańnie historyi" z fakusavańniem na starych (u tym liku, ujaŭnych, jak u našym vypadku) kryŭdach nie dapamahaje ruchacca napierad.
4. Vy ničoha nie adkazali pa sutnaści na moj tezis ab praktyčnym prymacie movy pierad inšymi składnikami nacyjanalnaj kultury. Rablu z hetaha vysnovu, što vy pahadzilisia ź im.
⤷Doktar, toje, jakimi kanatacyjami Vy nahružajecie termin "rasiejski (ruski)" stvaraje dla Vas ryzyku kali-niebudź narvacca i na hrubaść. Nahadaju, što heta nie chto-niebudź, a Jeŭropa, da jakoj Vam tak chočacca dałučyć biełarusaŭ u "cyvilizacyjnym" sensie, u svoj čas stvaryła pa ŭsioj Ziamli haniebnuju dzikunskuju rabaŭničuju kałanijalnuju sistemu, pryčym nie ŭ adzinkavych vypadkach ździajśniała adkryty hienacyd karennych narodaŭ. Taksama nahadaju, što padčas Druhoj Suśvietnaj Vajny častka Jeŭropy była na baku nacyskaj Hiermanii i ŭdzielničała ŭ hienacydzie narodaŭ SSSR.
Nakont 1696 hodu, tak, u toj zabaronie nie było ničoha padobnaha na toje, što rabiła Polšča ŭ dačynieńni biełarusaŭ u 20-m stahodździ, voś tolki nie nada pra "vyklučeńnie z pravił". Jak ja razumieju, z Kreŭskaj Vunii pačałasia realizacyja "histaryčna-stratehičnaha" płana Kaścioła i Polščy, jakaja raściahnułasia na stahodździ, pa "cyvilizacyjnamu" pahłynańniu na toj ("zychodny") momant pravasłaŭna-"pahanskaha" VKŁ (z adpaviednym staŭleńniem da jaje hramadztva), i pastanova 1696 (1697) hodu, miarkuju, biassprečna była dla ich važniejšaj "etapnaj" kropkaj pa pakareńniu litoŭskich "schizmatykaŭ" (jakoje ŭ ich tak i nie atrymałasia).
Naša paŭnočnaja "bałckaja" susiedka, u čarhovy raz nahadaju, maje nazvu "Respublika Lijetuva", a NIE Litva. Litva (VKŁ) - heta nazva siaredniaviečnaj słavianskaj krainy (dziaržavy), stvoranaj naščadkimi zachodniesłavianskich mihrantaŭ lutičaŭ.
Uvachodžańnie RB ŭ ES , a tym bolš u NATA ŭ bližejšyja časy liču niemahčymym i niepatrebnym. Adzinym varyjantam dla tutejšaha narodu, paŭtaru, liču "cyvilizacyjny" nejtralitet. Nu a u kaho ŭ kultury prymat, mianie, prabačcie, nie cikavić.
⤷Valadzimir, 1. Ažno cikava stała, a jakimi sensami słova “rasiejski” možna abciažaryć? Rasieja - heta turma narodaŭ, pabudavanaja na hvałcie, iłžy i chałopstvie. Jaje raspadu zaminaje toje ž samaje, što kaliści paspryjała jaje ŭzvyšeńniu: ichnija ziemli anikomu nie patrebnyja, aproč mo azijataŭ. Što tut jašče možna prydumać? 2. A ci možacie pradjavić dokazy isnavańnia hetaha “stratehičnaha płanu Kaścioła i Polščy pa pahłynańniu VKŁ”? Bo vielmi padobna na “płan Dalesa”, jakim saŭkam kaliści namatali na vušy, ale jaki nichto nikoli nie bačyŭ. Albo dajcie choć dokazy apazicyi litoŭskich “schizmatykaŭ” na tym samym Sejmie, dzie prymałasia pastanova ab kančatkovym skasavańni “ruskaj” movy ŭ spravavodstvie. Vy ž nie prapanujecie pavieryć vam na słova nasupierak šmatlikim histaryčnym śviedčańniam, praŭda? 3. Lijetuva-Letuva-Litva - ja maju na ŭvazie našaha paŭnočnaha susieda. I pryvioŭ jahony prykład nie dziela sprečki ab naźvie, a dziela ilustravańnia pieravah naturalnaha cyvilizacyjnaha (jeŭrapiejskaha) vybaru. Kali vam jość što skazać, adkažycie. Tolki nia treba adchilacca ŭ nieviadomyja huščary. 4. Toje ž tyčycca i tav. Hlitera. Ja navat nie źbirajusia čapać vašu dziŭnavatuju traktoŭku padziej Druhoj Suśvietnaj, bo jana nie tyčycca pradmietu razmovy. 5. > Nu a u kaho ŭ kultury prymat, mianie, prabačcie, nie cikavić.Dy niama prablemy, ale heta trochi dziŭny pavarot, bo tred pačaŭsia mienavita z taho, što najvažniejšy kulturny składnik - movu - vy abjavili druhasnym adnosna historyi. Ale ž, ładna.
⤷Prostaja praŭda , u tutejšaha naroda historyja vielmi doŭhaja, i jaje staražytnuju častku jon nie viedaje. A ŭ biełorussov historyja 150 hod, i jana, zhodny, vielmi dobra viadomaja.
⤷Nataša , kali łaska: maje znajomyja -- heta zvyčajna ludzi z dvuch hrup.
Pieršyja vymušanyja byli pryniać savieckija praviły, kab uciačy ad žabrackaha kałhasnaha žyćcia, jak, napr., moj dzied, što staŭsia savieckim kadravym vajskoŭcam.
Druhija -- heta našyja sučaśniki, što pierabralisia ŭ horad. Jak moj siabar, jaki vymušany byŭ pieravučycca na rasiejščynu kali pastupiŭ na matematyčny fakultet VNU, bo biełaruskaj vyšejšaj adukacyi ŭ Biełarusi niama.
Ale, ani tyja, ani druhija, nie nadta pierajmalisia sacyjahumanitanymi pytańniami, jany prosta chacieli vyžyć abo "vybicca ŭ ludzi". Ale amal 200 hadoŭ rusifikacyi nie pakinuli hetym ludziam vybaru.
⤷ Prostaja praŭda , da čto ty hovoriš! Ja lično pieriestaju polzovaťsia movoj čtoby nie byť takimi kak vy. Nacionalizm vyzyvajet otvraŝienije. Odno dieło narodnaja kultura - tut vsio normalno. A druhoje dieło nacionalizm. Valajtieś v etoj iźviestnoj substancii sami.
⤷ Dieło principa, dyk štotnie tak z nacyjanalizmam, heta narmalnaja źjava. Mienš hladzicie rasiejskaha televizara. Nacyjanalizm, heta oje ž samaje, jak svaju kvarteru dy mašynu lubić, myć, abstaŭlać pryhoža, bo tvaje, ułasnaje…
⤷Dieło principa, oj vej! Etak vam i iz strany, naviernoje, nikuda nie vyjechať. Bo viezdie ž nacionalnyje hosudarstva, postrojennyje…ta-dam! nacionalistami. Čiechija, Polša, Estonija, Italija, Hiermanija… - vsia Jevropa takaja tak točno. Da i pročije časti śvieta nie otstajut. Kak žyť?! Tolko v rośsijuškie i možno otdochnuť dušoj około mavzoleja. Vot tam nacionalizma niema, impierializm i šovinizm nie dadut jemu šansa! Tolko narod vokruh siebia nie sobirajtie, a to v avtozakie ujedietie.
A v Moskovŝini vžie istierika čieriez biłoruśku movu. Priamo tak i kričať: jeta očień opasnoje javlanije(pieriechid na bił.movu), mi dałžni vmiešaťsia...
Kab pakinuć kamientar, kali łaska, aktyvujcie JavaScript u naładach svajho braŭziera
2. A ci možacie pradjavić dokazy isnavańnia hetaha “stratehičnaha płanu Kaścioła i Polščy pa pahłynańniu VKŁ”? Bo vielmi padobna na “płan Dalesa”, jakim saŭkam kaliści namatali na vušy, ale jaki nichto nikoli nie bačyŭ. Albo dajcie choć dokazy apazicyi litoŭskich “schizmatykaŭ” na tym samym Sejmie, dzie prymałasia pastanova ab kančatkovym skasavańni “ruskaj” movy ŭ spravavodstvie. Vy ž nie prapanujecie pavieryć vam na słova nasupierak šmatlikim histaryčnym śviedčańniam, praŭda?
3. Lijetuva-Letuva-Litva - ja maju na ŭvazie našaha paŭnočnaha susieda. I pryvioŭ jahony prykład nie dziela sprečki ab naźvie, a dziela ilustravańnia pieravah naturalnaha cyvilizacyjnaha (jeŭrapiejskaha) vybaru. Kali vam jość što skazać, adkažycie. Tolki nia treba adchilacca ŭ nieviadomyja huščary.
4. Toje ž tyčycca i tav. Hlitera. Ja navat nie źbirajusia čapać vašu dziŭnavatuju traktoŭku padziej Druhoj Suśvietnaj, bo jana nie tyčycca pradmietu razmovy.
5. > Nu a u kaho ŭ kultury prymat, mianie, prabačcie, nie cikavić.Dy niama prablemy, ale heta trochi dziŭny pavarot, bo tred pačaŭsia mienavita z taho, što najvažniejšy kulturny składnik - movu - vy abjavili druhasnym adnosna historyi. Ale ž, ładna.
davaj, raskažy jašče što u Biełarusi pryhnietajuć rasiejskamoŭnych, ci pra "žachi" 1991-1995, achachachacha
Heta zaležyć tolki ad nas, kab biełaruskaja mova pieražyła dyktaturu!