Za sorak hadoŭ papulacyja ptušak u Jeŭropie skaraciłasia na 60%
Pryčyna hetaha, jak pakazvaje apošniaje daśledavańnie, intensifikacyja sielskaj haspadarki za košt vykarystańnia piestycydaŭ i štučnych uhnajeńniaŭ.
Papulacyi sadovaj aŭsianki (Emberiza hortulana) i palavoha žaŭruka (Alauda arvensis) u Jeŭropie za apošnija 40 hadoŭ stracili 93%. Fota: Wikimedia Commons
Vyniki daśledavańnia byli apublikavanyja ŭ časopisie Proceedings of the National Academy of Sciences, jaki vydajecca Amierykanskaj akademijaj navuk.
Dla praviadzieńnia svajho analizu vučonyja vykarystali samyja poŭnyja źviestki z ahulnajeŭrapiejskaj prahramy manitorynhu 170 zvyčajnych vidaŭ ptušak, jakija hniazdujucca na bolš čym 20 000 učastkach u 28 jeŭrapiejskich krainach (25 krain Jeŭrasajuza (za vyklučeńniem Charvatyi i Malty), Vialikabrytanii, Narviehii i Šviejcaryi) na praciahu 37 hadoŭ (z 1980 pa 2016 hady).
Kamanda daśledčykaŭ, jakaja abjadnała kala piacidziesiaci vučonych ź jeŭrapiejskich krain, paraŭnała hetyja danyja z pakazčykami źmieny čatyroch asnoŭnych antrapahiennych faktaraŭ: intensifikacyi sielskaj haspadarki, źmianieńnia lasnoha pokryva, urbanizacyi i źmianieńnia tempieratury za apošnija dziesiacihodździ.
Vučonyja zdoleli daskanała praanalizavać upłyŭ źmien i vahańniaŭ roznaha cisku ŭ prastory i časie na źmieny papulacyj ptušak. Hetyja źmieny byli praanalizavanyja z ulikam vidavych prykmiet ptušak: nasiakomajednyja ci nie, chołada— ci ciepłalubivyja, hniazdujucca ŭ lesie, u horadzie ci ŭ sielskahaspadarčych zonach.
U cełym dla ŭsich vidaŭ ptušak źnižeńnie papulacyi adbyłosia na 25%, ci na 800 miljonaŭ adzinak. Dla vidaŭ, jakija pražyvajuć u sielskahaspadarčych zonach, padzieńnie dasiahnuła 60%, u haradskich — 28%, u lasnych — 18%.
Daśledčyki pryvodziać prykład. Papulacyja takoj nasiakomajednaj ptuški, jak muchałoŭka šeraja (Muscicapa striata), skaraciłasia na 63%, a papulacyi palavoha žaŭruka (Alauda arvensis) i sadovaj aŭsianki (Emberiza hortulana) stracili 93%.
Vučonyja dakazali, što asnoŭnaja pryčyna takich nastupstvaŭ — intensifikacyja sielskaj haspadarki, jakaja vyznačajecca intensiŭnym vykarystańniem štučnych uhnajeńniaŭ i piestycydaŭ.
U daśledavańni adznačajecca, što hety niehatyŭny efiekt najbolš vyjaŭleny ŭ krainach z bolš nizkaj siaredniaj ahrarnaj intensiŭnaściu. Akramia taho, papulacyi ptušak u krainach z mienšymi sielskahaspadarčymi vytvorčymi adzinkami znachodziacca ŭ lepšym stanie.
Heta śviedčyć ab tym, što pavieličeńnie pamieru vytvorčych adzinak — jašče adzin klučavy aśpiekt ahrarnaj intensifikacyi — taksama spryjaje źnižeńniu kolkaści ptušak, vierahodna, za košt pamianšeńnia raznastajnaści miescaŭ pražyvańnia.
Mnohija niespryjalnyja nastupstvy ahrarnaj intensifikacyi dobra viadomyja, asabliva ŭ dačynieńni da piestycydaŭ i štučnych uhnajeńniaŭ, jakija akazvajuć upłyŭ na nasiakomych i inšych biespazvanočnych, jakija składajuć značnuju častku racyjonu mnohich vidaŭ ptušak na roznych stadyjach ich raźvićcia.
Vučonyja adznačajuć, što roznyja biespazvanočnyja asabliva važnyja ŭ pieryjad razmnažeńnia dla 143 z 170 vyvučanych imi vidaŭ. Źnižeńnie dastupnaści ježy moža paŭpłyvać na źmieny pavodzin baćkoŭ i vyžyvalnaści ptušaniat, a taksama pryvieści da pramoha zaražeńnia pry spažyvańni nasieńnia i nazapašvańnia sublatalnych efiektaŭ praz charčovy łancuh (ijerarchičnuju paśladoŭnaść arhanizmaŭ u ekasistemie).
Niehatyŭny ŭpłyŭ piestycydaŭ na navakolnaje asiarodździe apošnija hady staŭ adnoj z tem forumaŭ pa bijaraznastajnaści. Tak, na 15-j kanfierencyi ŭdzielnikaŭ Kanviencyi AAN pa bijaraznastajnaści, jakaja adbyłasia ŭ śniežni 2022 hoda ŭ Manreali (Kanada), 195 krain i Jeŭrapiejski sajuz abaviazalisia skaracić ryzyku, źviazanuju ź piestycydami, napałovu.
U Jeŭropie dziejničaje stratehija «Ad fiermy da videlca», što była pryniata Jeŭrapiejskaj kamisijaj 20 maja 2022 hoda, jakaja taksama praduhledžvaje takuju zadaču.
Druhi važny faktar, jaki ŭpłyvaje na skaračeńnie kolkaści ptušak, — heta źmiena klimatu. Naprykład, jak adznačajuć daśledčyki, papulacyja ciepłalubivych ptušak skaraciłasia «tolki» na 18%, u toj čas jak papulacyja choładalubivych u dva razy bolš (na 40%).
U daśledavańni padkreślivajecca, što pamiž krainami isnuje značnaja nieadnarodnaść u patencyjnych faktarach źmieny kolkaści ptušak, asabliva ŭ dačynieńni da typu i intensiŭnaści źmianieńniaŭ u ziemlekarystańni.
Naprykład, intensifikacyja sielskaj haspadarki bolš surjoznaja ŭ krainach Zachodniaj Jeŭropy ŭ paraŭnańni z uschodniejeŭrapiejskimi krainami. Źmiena tempieratury adbyvajecca chutčej u vysokich šyrotach, u toj čas jak raźvićcio naturalnych lasoŭ abo lasnych nasadžeńniaŭ zaležyć ad krainy.
Čytajcie jašče:
Na Homielščynie zaŭvažyli vielmi redkuju dla Biełarusi ptušku
Paviartalisia z vyraju vialikija arlacy. Ale nie va ŭsich hetych redkich u nas ptušak usio dobra
